Hodonymic analysis of street and alley names in Uşak City

Yıl 2024, Sayı: 52, 52 - 70, 25.05.2024

Üzeyir Yasak , Cahitcan Sıtmaç

https://doi.org/10.32003/igge.1421026

Öz

The study of toponymy, in the context of the understanding of the interaction between people and places, has been of importance throughout the ages. Individuals name the places where they live as a result of social and environmental relationships and thus construct their identities. This study aims to compare proportionally the classes of avenue and street names in 2006 and 2023 and to examine their density according to neighbourhoods, investigating the origins and meanings of avenue and alley names in the city of Uşak. In addition, it is aimed to examine the Azaryahu and French approaches to toponymy together on the city of Uşak. In this context, the research carried out a proportional comparison of the alley and avenue names that existed in 2006 and the current names. Furthermore, in 2023, the density of avenues and alley within the study area was determined based on neighbourhoods. The distribution of classification within subcategories was also determined according to neighbourhoods. The research was carried out using maps prepared in the ArcMap 10.8 program as a base for 1/1000 scale zoning sheets. The results were classified and taken back to the ArcMap program, and the distribution of densities was revealed. However, this study has shown that there is a higher rate of change for personal names and a lower rate of change for topographic names.

Anahtar Kelimeler

Toponymy, Avenue and Alley, Hodonymy, Uşak

Uşak şehrinde cadde ve sokak isimlerinin hodonimik analizi

Öz

Toponimi çalışmaları insan-yer etkileşimini anlama bağlamında her dönemde önemini korumuştur. Bireyler, toplum ve çevre ilişkilerinin bir sonucu olarak yaşadıkları yerleri isimlendirmekte ve böylece kimliklerini inşa etmektedir. Uşak şehrinin cadde ve sokak adlarının köken ve anlamlarını inceleyen bu araştırmanın amacı, 2006 ve 2023 yıllarında cadde ve sokak adlarının oransal olarak karşılaştırılması ve mahallelere göre yoğunluklarının incelenmesidir. Bunun yanında, toponimiyle ilgili Azaryahu ve Fransız yaklaşımlarının Uşak şehri ölçeğinde birlikte irdelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda araştırma, 2006 yılında var olan cadde ve sokak adlarının sınıfsal verileri ile günümüz verilerinin oransal olarak karşılaştırılması yapılmıştır. Bunun yanında, 2023 yılında çalışma sahası içerisindeki cadde ve sokakların mahallelere göre yoğunluğunu ve alt kategorilerin mahalle içerisindeki yoğunluğunu incelemiştir. Araştırma, 1/1000 ölçekli imar paftaları altlık olarak ArcMap 10.8 programında hazırlanmış haritalar kullanılarak yapılmıştır. Çıkan sonuçlar ise sınıflandırılarak tekrar ArcMap programına alınıp yoğunlukların dağılımı ortaya çıkarılmıştır. Araştırma sonucunda, alt kategorilerin gösterdiği en yüksek orandaki değişim şahıs kökenli adlarda, en düşük orandaki değişim ise topografya ile ilgili adlarda olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toponimi, Cadde ve sokak, Hodonimi, Uşak

Kaynakça

• Abdikhalikovna, K. F. (2020). Principles of Toponyms (Place Names) Classifications. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 7(6), 73-79. http://dx.doi.org/10.18415/ijmmu.v7i6.1738
• Aksholakova, A. (2014). Proper name as a clue symbol of identity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 112, 465-471. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.1190
• Alderman, D. H. (2003). Street names and the scaling of memory: The politics of commemorating Martin Luther King, Jr within the African American community. Area, 35 (2), 163-173. https://doi.org/10.1111/1475-4762.00250
• Alderman, D. H. (2016). Place, Naming and the Interpretation of Cultural Landscapes. The Routledge research companion to heritage and identity. 10.4324/9781315613031-11
• Aliağaoğlu, A. (2013). Şehirsel toponimi: Balıkesir ilinde mahalle adları, bir sınıflandırma denemesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (29), 45-62.
• Aliağaoğlu, A., & Çetinkaya, S. (2021). 15 Temmuz kalkışma deneyiminden sonra Türkiye’de şehirsel toponimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 180-192. https://doi.org/10.35237/sufesosbil.921510
• Aliağaoğlu, A., & Uzun, A. (2011). Şehirsel toponimi (hodonimi): Türkiye için bir tipoloji denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9 (2), 123-134. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000121
• Aliağaoğlu, A., & Yiğit, Y. (2014). Balıkesir’de şehirsel toponimi: Cadde adları. Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (30), 311-330. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31330
• Arifoğlu, Y. (2020). Adlandırma, toponomi ve anadolu’nun türkleşmesindeki adlandırma geleneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (46), 123-134. https://doi.org/10.17498/kdeniz.701681
• Ayatac, H., & Araz, S. (2016) Influences of renaming streets on urban memory: the case of Turkey. In Carola Hein (ed.) International Planning History Society Proceedings, 17th IPHS Conference, History-urbanism- Resilience, Tu Delft 17-21 July 2016, V.04 p.037, Tu Delft Open, 2016. https://doi.org/10.7480/iphs.2016.4.1280
• Azaryahu, M. (1986). Street Names and Political Identity: The Case of East Berlin. Journal of Contemporary History, 21 (4), 581-604. https://doi.org/10.1177/002200948602100405
• Azaryahu, M. (2011). The politics of commemorative street renaming: Berlin 1945–1948. Journal of Historical Geography, 37 (4), 483-492. https://doi.org/10.1016/j.jhg.2011.06.001
• Azaryahu, M., & Kook, R. (2002). Mapping the nation: Street names and Arab‐Palestinian identity: three case studies. Nations and Nationalism, 8 (2), 195-213.
• Basik, S. (2020). Urban place names: Introduction. İçinde Urban Science 4 (80), 1-3. https://doi.org/10.3390/urbansci4040080
• Başkan, Ö. (1970). Türkiye Köy Adları üzerine bir deneme. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 18, 237-251. Baysan, S., & Kara, A. (2014). Aydın’da mahalle, bulvar, cadde ve sokak adları: Şehirsel toponimik özellikleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12 (1), 23-48. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000151
• Bigon, L. (2020). Towards creating a global urban toponymy—A comment. Urban Science, 4 (4), 75. https://doi.org/10.3390/urbansci4040075
• Colomer, L. (2022). Memorializing forced migration and beyond. Commemorating Salvador Allende in Barcelona as memory-work in the context of civic memory and the politics of belonging. International Journal of Heritage Studies, 28 (1), 92-108. https://doi.org/10.1080/13527258.2021.1922933
• Deniz, M. (2018). Uşak şehrinde aile sağlığı merkezlerine erişilebilirliğin CBS ile analizi. Electronic Turkish Studies, 13 (26), 475-491. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14404
• Eren, H. (1966). Yer adlarımızın dili. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 13, 155-165.
• Eyice, S. (1965). İstanbul'un mahalle ve semt adları hakkında bir deneme. Türkiyat Mecmuası, 14, 199-216.
• Gill, G. (2005). Changing symbols: The renovation of Moscow place names. The Russian Review, 64 (3), 480-503. 10.1111/j.1467-9434.2005.00371.x
• Günal, V., Şahinalp, M. S., & Güzel, A. (2011). Coğrafi ortamın şehirsel mekân adlarına etkisi: Şanlıurfa şehri Örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 10 (1) 463-508.
• Gündüz, A. (2008). 1526 Tarihli tahrir defterine göre Antakya ve çevresindeki Türkçe yer adları hakkında bir değerlendirme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (9), 141-160.
• Habibli, R. (2009). Ad bilimsel birimler ve sosyal etmenler. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 28, 33-38. Kahraman, M. (2019). İstanbul’un değişen sokak isimleri. Journal of International Social Research, 12 (65), 255-263. DOI:10.17719/jisr.2019.3442
• Kooloos, R. (2010). The story of street names in the Netherlands. A comparative analysis of themes used in street naming in Noord-Brabant and Holland. [Master Thesis. Erasmus University Rotterdam Faculty of History and Arts. Rotterdam.]
• Light, D., & Young, C. (2014). Habit, memory, and the persistence of socialist-era street names in postsocialist Bucharest, Romania. Annals of the Association of American Geographers, 104 (3), 668-685. https://doi.org/10.1080/00045608.2014.892377
• Light, D., & Young, C. (2015). Toponymy as commodity: Exploring the economic dimensions of urban place names. International Journal of Urban and Regional Research, 39 (3), 435-450. https://doi.org/10.1111/1468- 2427.12153
• Mert, Z. G., & Ertürk, F. (2020). “Yer”in anlamının araştırıcısı olarak sokak isimleri: İzmit/Akçakoca tarihi bölge örneği. İdealkent, 11 (31), 1549-1575. https://doi.org/10.31198/idealkent.746082
• Nas, P. J. (1993). Jakarta, city full of symbols: An essay in symbolic ecology. İçinde Urban symbolism (ss. 13- 37). Brill.
• Nyström, S. (2014). The terminological work of UNGEGN and ICOS–a presentation and a comparison. Names in daily life. Proceedings of the XXIV ICOS International Congress of Onomastic Sciences, 52-57.
• Özkan, M., & Yoloğlu, A. C. (2005). Bir bellek projesi olarak sokak isimlendirmesi: Ankara örneği. Planlama, 4, 54-61.
• Özüpekçe, S. (2021). Bir şehirsel toponimi araştırması: Kilis’te cadde ve sokak isimlerinin sınıflandırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 1-23.
• Rodéhn, C. (2023). Naming streets – constructing heritage in four Swedish post-asylum landscapes. International Journal of Heritage Studies, 29 (9), 924-938. https://doi.org/10.1080/13527258.2023.2225054
• Rose-Redwood, R. S. (2008). From number to name: Symbolic capital, places of memory and the politics of street renaming in New York City. Social & Cultural Geography, 9 (4), 431-452. https://doi.org/10.1080/14649360802032702
• Rose-Redwood, R. S., Alderman, D., & Azaryahu, M. (2010). Geographies of toponymic inscription: New directions in critical place-name studies. Progress in Human Geography, 34 (4), 453-470. https://doi.org/10.1177/0309132509351042
• Rusu, M. S. (2019). Shifting urban namescapes: Street name politics and toponymic change in a Romanian (ised) city. Journal of Historical Geography, 65, 48-58. https://doi.org/10.1016/j.jhg.2019.07.001
• Rusu, M. S. (2021). Street naming practices: A systematic review of urban toponymic scholarship. Onoma Journal of the International Council of Onomastic Sciences, 56, 269-292.
• Sack, R. D. (1993). The power of place and space. Geographical Review, 83 (3), 326-329.
• Siyavuş, A. E. (2023). Şehirsel toponimi: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Burdur şehri mahalle isimleri üzerinden bir değerlendirme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cumhuriyet Özel Sayısı, 202-214.https://doi.org/10.53568/yyusbed.1348908
• Stewart, G. R. (1954). A classification of place names. Names, 2 (1), 1-13.
• Şahin, G. (2010). Türkiye’de yapılmış toponomi çalışmaları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 134-156.
• Şahin, İ. (2013). Türkiye yeradbiliminde terim ve tür sınıflandırması sorunları. Avrasya Terim Dergisi, 1 (1), 46-58.
• Şahin, İ. (2015). Türkiye yeradbiliminde leksik-semantik sınıflandırma meselesi. Avrasya Terim Dergisi, 3 (1), 10-21.
• Şenel, M., & Önal, A. G. (2017). Yer adları (toponimi) açısından “tarama sözlüğü”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 36 (36), 152-163. https://doi.org/10.17498/kdeniz.357193
• Tapar, D. (2023). Türkiye’de yer adları bilimi hakkında yapılmış çalışmalar üzerine kaynakça denemesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 1101-1121. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1310786
• Telli, B. (2018). Yer adları üzerine bir değerlendirme: Adıyaman ili gölbaşı ilçesi örneği. Electronic Turkish Studies, 13 (12), 507-526. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13694
• Tent, J., & Blair, D. (2011). Motivations for naming: The development of a toponymic typology for Australian placenames. Names, 59 (2), 67-89. 10.1179/002777311X12976826704000
• Top Yılmaz, S. (2021). Türkiye toponimi çalışmalarında semantik tasnif sorunu üzerine bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 61 (2), 1123-1161. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.2.22
• Top Yılmaz, S. (2023). Türkiye toponimisi: Topografya haritaları üzerinden bir değerlendirme. [Yayınlanmamış Doktora Tezi. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı. Çankırı.]
• Tuan, Y. F. (1975). Images and mental maps. Annals of the Association of American Geographers, 65 (2), 205-212.
• Tuan, Y. F. (1991). Language and the making of place: A narrative-descriptive approach. Annals of the Association of American Geographers, 81 (4), 684-696.
• Tuğluk, M. E., & Özfidan, T. (2022). Batman ili mahalle, bulvar, cadde ve sokak adları üzerine bir değerlendirme. Folklor Akademi Dergisi, 5 (2), 496-529. https://doi.org/10.55666/folklor.1142308
• Tunçel, H. (2019). Van’dan örneklerle, Türkiye’de yer adı değişiklikleri içinde sosyal bilimlerde akademik araştırmalar. İçinde Sosyal Bilimlerde Akademik Araştırmalar (Ed. Taştan, Z., Duman, Z. ve Yılmaz, G.). 35-59.
• Woodman, P. (2014). The interconnections between toponymy and identity. Review of Historical Geography and Toponomastics, 9 (17-18), 7-20.
• Yavuz, S., & Şenel, M. (2013). Yer adları (toponim) terimleri sözlüğü. Electronic Turkish Studies, 8 (8), 2239-2254.
• Yıldırım, M. (2006). Uşak İli ve İlçeleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)’Nın Yapı ve Köken Bakımından İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon].
• Yılmaz, O., Mertol, H., & Ergün, Y. (2022). Mekan ve Şehir Adları. İçinde Tarih ve Uygarlık İstanbul Yıllığı-14 (Ed. Eğribel E., Yıldırım Y.) 203-218.
• Yiğit, İ., & Salan, M. (2013). XVI. Yüzyıl Çerkeş Kazası köylerinin lokalizasyonu ve toponimik analizi. Electronic Turkish Studies, 8 (6), 825-852.
• Zhang, H. (2020). Cultural memory and identity through street names: A survey of the inhabitants in Nanchang. International Journal of Social Science And Human Research, 3 (10), 221-228.