A sociometric analysis of geographical field study

Yıl 2024, Sayı: 53, 59 - 84, 25.09.2024

Ali Balcı , Gül Tuncel

https://doi.org/10.32003/igge.1474670

Öz

Geographical field studies, one of the crucial teaching methods in geography education, enable students to utilize theoretical knowledge in the field, explain the causes and effects of events, synthesize the relationships between them, and even make evaluations by proposing solutions. However, geographical field studies also have a social interaction dimension, which relies on the relationships and communication among students. Therefore, this study aims to make geographical field studies more effective from a teaching perspective. For this purpose, the sociometry method was applied within the framework of the problem statement, "What is the effect of group dynamics on making geographical field studies more efficient?" The goal of sociometry is to facilitate group effectiveness by ensuring a higher degree of reciprocity among people and greater authenticity in relationships, thereby increasing participant satisfaction. In this context, 20 participants in the study group responded to the sociometry test. The findings were reflected through sociomatrix and sociogram and supported by information obtained from semi-structured interview forms. As a result of the sociometric analysis, leaders and star students, cliques, and isolates were identified. Based on the results obtained, recommendations were made, such as sharing responsibilities with educators in geographical field studies for leader students, actively utilizing leader and star students in peer teaching, making isolated and non-compliant students more active and visible by sharing responsibilities with leader and star students, and providing social support for students experiencing adaptation problems and non-compliance. In summary, this study demonstrated that the findings of sociometric analysis could serve as a significant roadmap for creating a more effective learning environment in geographical field studies by considering the impacts of group dynamics.

Anahtar Kelimeler

Sociometric analysis, geographical field study, geographical excursion, group dynamics, excursion-oriented sociometry

Coğrafi saha çalışmasına ilişkin sosyometrik bir analiz

Öz

Coğrafya eğitiminin önemli öğretim yöntemlerinden biri olan coğrafi saha çalışmaları; öğrencilerin kuramsal bilgiyi sahada nasıl kullanabileceklerine, olayların nedenlerini ve sonuçlarını ne şekilde açıklayabileceklerine, bunlar arasındaki ilişkileri sentezleyebilmelerine, hatta çözüm önerilerinde bulunarak değerlendirmeler yapabilmelerine imkân tanır. Ancak coğrafi saha çalışmalarının bir de sosyal etkileşim boyutu vardır ki bu da öğrenciler arasındaki ilişki ve iletişime dayanır. Dolayısıyla bu araştırmada, coğrafi saha araştırmalarını öğretim açısından daha verimli hale getirmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda “Coğrafi saha çalışmalarını daha verimli hale getirmede grup dinamiklerinin etkisi nasıldır?” problem cümlesi çerçevesinde sosyometri yöntemi uygulanmıştır. Sosyometrinin amacı, insanlar arasında daha fazla karşılıklılık derecesi ve ilişkilerde daha fazla özgünlük sağlayarak grup etkinliğini kolaylaştırmak, katılımcıların memnuniyetini artırmaktır. Bu bağlamda, çalışma grubunu oluşturan 20 katılımcı, sosyometri testini cevaplandırmıştır. Elde edilen bulgular sosyomatris ve sosyogram aracılığıyla yansıtılmış ve yarı yapılandırılmış görüşme formundan elde edilen bilgilerle desteklenerek yorumlanmıştır. Sosyometrik analiz sonucunda lider ve yıldız öğrenciler, klikler ve yalnızlar belirlenmiştir. Ulaşılan sonuçlara bağlı olarak; lider öğrencilerin coğrafi saha çalışmalarında eğitimcinin yanında sorumluluk paylaşımı, lider ve yıldız öğrencilerden akran öğretiminde aktif olarak faydalanma, yalnız ve kurallara uymayan öğrencilerin daha aktif ve görünür kılınması için lider ve yıldız öğrencilerle sorumluluk paylaşma, uyum problemi yaşayan ve kurallara uymayan öğrenciler için sosyal destek almaları gibi önerilerde bulunulmuştur. Kısaca bu araştırmada sosyometrik analiz bulgularının, coğrafi saha araştırmalarında grup dinamiğinin etkilerini göz önüne alarak daha etkili bir öğrenme alanı oluşturmak adına, önemli bir yol haritası oluşturabileceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

coğrafi saha çalışması, coğrafi gezi, grup dinamiği, gezi eksenli sosyometri, Sosyometrik analiz

Kaynakça

• Acar, S. (2021). Öğretmen failliğinin incelenmesi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 4(2), 195-218. Açıkgöz, M. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi gözlem ve inceleme yönteminin etkililiğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitimi Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Akbulut, G. (2004). Coğrafya ve aktif öğretim yöntemleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 65-77.
• Akçay, M. S. (2004). Ortaöğretim kurumlarında öğrencilere gezi etkinlikleri yoluyla coğrafi kavram öğretimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Alkış, S. (2008). Coğrafya öğretiminde inceleme gezileri ve arazi çalışmaları. Coğrafya öğretiminde yöntem ve yaklaşımlar. İstanbul: Aktif yayınları.
• Arı, Y. (2020). Coğrafya lisans programlarında arazi çalışmaları uygulayıcı öğretim üyelerinin görüşlerine dayalı nitel bir analiz. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), 13–30.
• Balcı, A. & Tuna F. (2014). The effects of fieldwork practices on students self efficacy perceptions in geography education. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 4(3), 361-373.
• Balcı, A. (2012). Coğrafya öğretmeni adaylarının batı anadolu’daki coğrafi arazi uygulamalarına ilişkin deneyimleri: nitel bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 971-997.
• Balcı, A. (2015). Coğrafya öğretmen adaylarının coğrafi arazi uygulamalarındaki harita okuryazarlıklarını tespite yönelik bir araştırma. Asos Journal, 3(10), 16-34.
• Bansal, S. (2014). Sociometry – A conceptual introduction. International Journal of Education and Science Research Review, 1(5), 147–153.
• Bilgili M. & Kocalar A. O. (2023). Mekân ve materyal odaklı mekânsal bakış açısı lnternational Journal of Geography and Geography Education, 50, 184-200.
• Bilgili M. & Yıldırım S. (2024). Coğrafyada temel kavramların ilişkiselliği: mekân, yer, peyzaj ve bölge. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 62, 283-293.
• Bilgili, M (2016). Coğrafya öğretiminde mekân ve yer karmaşası üzerine bir araştırma. Coğrafya Eğitimi Dergisi, 2(1), 11-19.
• Cengiz, D. & Hısım, E. (2007). Grup Dinamiklerinin Ölçülmesi. Takımdaşlık Analizi. Uygulamalı Princals Çözümleri. İstanbul: Derin Yayınları.
• Connolly, R., Groome M., Sheppard K, & Stroud N. (2006). Tips from the Field. The Science Teacher. 73(1), 42- 45.
• Crick, N.R. (1996). The role of overt aggression, relational aggression, and prosocial behavior in the prediction of children’s future social adjustment. Child Development, 67, 2317–2327.
• Çalışkan, O. (2008). Flüvyal jeomorfoloji konularında gezi gözlem metodu ve değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
• Demir, M. K. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının gözlem gezisi yöntemine bakış açılarının incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 83-98.
• Deniz, A. (2015). Üniversite Gençliğinin Uyum Sağlama Süreçleri: Bir Bibliyografya Denemesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 99-121.
• Dereli, B., & Cengiz, H. D. (2011). İnsan kaynakları yönetiminde grup, grup dinamiği kavramları ve grup dinamiğinin ölçülmesi üzerine uygulama örneği. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 9(37), 35–43.
• DeRosier, M.E., Kupersmidt, J.B. & Patterson, C.J. (1994). Children’s academic and behavioral adjustment as a function of the chronicity and proximity of peer rejection. Child Development, 65, 1799–1813.
• Doğanay, H. (1993). Coğrafya’ya Giriş. Metodlar-İlkeler ve Terminoloji. Ankara: Gazi Büro kitabevi.
• Doğanay, H. (2002). Coğrafya Öğretim Yöntemleri, Ortaöğretimde Coğrafya Eğitiminin Esasları. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Erdem, M. (2007). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin gezi gözlem tekniğine ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Erdoğan, A. (2013). Sosyometrinin doğuşu ve gelişimi, Sosyoloji Dergisi, 3(27), 387-414.
• Foley, M., & Janikoun, J. (1996). The Really Practical Guide to Primary Georaphy . Cheltenman: Stanley Thornes (Publishers) Ltd.
• Forsyth, D.R. (2006). Group Dynamics. Belmont, CA: Thomson Learning, Inc.
• Forsyth, D.R. (2010). Group Dynamics. (5th Ed.). Boston: Wadsworth Cengage Learning.
• Fuller I. C. (2006). What is the value of fieldwork? Answers from New Zealand using two contrasting undergraduate physical geography field trips. New Zealand Geographer, 62(3),215-220. doi/10.1111/j.1745- 7939.2006.00072.x/full
• Fuller, I., Edmondson, S., France, D., Higgitt D. & Ratinen I. (2006). International perspectives on the effectiveness of geography fieldwork for learning. Journal of Geography in Higher Education, 30(1), 89-101.
• Garipağaoğlu, N. (2001). Gezi–gözlem metodunun coğrafya eğitimi ve öğretimindeki yeri. Marmara Coğrafya Dergisi, 4, 13-30.
• Giacomucci, S. & Skolnik, S. (2021). The experiential social work educator: ıntegrating sociometry into the classroom environment. Journal of Teaching in Social Work. 41(2), 192-202.
• Girgin, M., Sever, R. & Gök, Y. (2003). Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat ve Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi coğrafya öğrencilerinin mesleki uygulama gezilerine ilişkin görüşleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 10, 7-20.
• Gök, Y. & Girgin, M. (2001). Ortaöğretim coğrafya programında deney ve gezi gözlemin önemi. Doğu Coğrafya Dergisi, 6, 61-73.
• Güngördü, E. (2002). Eğitim Fakülteleri İçin Coğrafyada Öğretim Yöntemleri, İlkeler ve Uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hale, A. E. (2009). Moreno's sociometry: Exploring interpersonal connection. Group, 33(4), 347-358.
• Kalaycı, N. & Büyükalan, S. (2000). İlköğretim okullarında uygulanan gözlem gezisi yöntemine ilişkin gezi planı model önerileri. Çukurova Üniversitesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 137-146.
• Karakök, H. (2011). Fiziki coğrafya konuları öğretiminde arazi gezisinin öğretmen adaylarının başarı düzeylerine etkisi ve fiziki coğrafya kavramlarının öğreniminde karşılaşılan sorunlar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde).
• Kayağ, R. (2009). Sosyal bilgiler dersinin etkililiği açısından materyal kullanımı ve gezi gözlem metodunun uygulanması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Kent, A. (1999). Fieldwork in the geography curriculum. International Perspectives and Research Issues, 8(2), 159-163.
• Kent, M., Gilbertson, D. D. & Hunt, C. O. (1997). Fieldwork in geography teaching: A critical review of the literature and approaches. Journal of Geography in Higher Education, ProQuest Education Journals, 21(3), 313-332.
• Knowles, M. & Knowles H.(1972). Introduction to Group Dynamics. UK: Cambridge Book Co.
• Korkmaz, N. (2006). Volkan topoğrafyası konularının öğretiminde gezi gözlem yönteminin öğrenci başarısına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Košir, K. & Pečjak, S. (2005). Sociometry as a method for investigating peer relationships: what does it actually measure? Educational Research, 47(1), 127–144. https://doi.org/10.1080/0013188042000337604
• Krakowka, A. R. (2012) Field trips as valuable learning experiences in geography courses. Journal of Geography, 111(6), 236-244.
• Leydon, J. & Turner, S. (2013) The challenges and rewards of ıntroducing field trips ınto a large ıntroductory geography class. Journal of Geography, 112(6), 248-261.
• Moreno, J. L. (1941). Foundations of sociometry: an introduction. Sociometry, 4, 15-35.
• Moreno, J. L. (1951). Sociometry, Experimental Method and the Science of Society: An Approach to a New Political Orientation. New York: Beacon House inc.
• Özay, E. (2003). Ortaöğretim coğrafya eğitimi ve öğretiminde gezi gözlem metodunun öğrenci başarısı üzerine etkisi ve diğer öğretim metodlarıyla karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
• Özey, R. & Demirci, A. (2008). Coğrafya Öğretiminde Yöntem ve Yaklaşımlar. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Özgen, N. (2011). Fiziki coğrafya dersi öğretim metoduna farklı bir yaklaşım gezi gözlem destekli öğretim. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 373–388.
• Özkan, İ. (2009). Gezi gözlem ve inceleme yönteminin 6.sınıf sosyal bilgiler programı ülkemizin kaynakları ünitesindeki öğrenci başarılarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu).
• Özmen, Ö. N. T., & Katrinli, A. E, (1989). Grup dinamiği ve liderlik tipi uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1-2), 82-93.
• Postmes, T., Spears, R. & Lea, M. (2002). Intergroup differentiation in computer-mediated communication: Effects of depersonalization. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 6(1), 3-16. https://doi.org/10.1037/1089-2699.6.1.3
• Rudmann, C. L. (1994). A review of the use and implementation of science field trips. School Science and Mathematics, 94(3), 138–141.
• Saltalı, N. D. & Arslan, E. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerin Sınıflarında Koydukları Kurallar Ve Uygulayışları. İlköğretim Online, 12(4), 1032-1040.
• Scott, I., Fuller, I. & Gaskin, S. (2006). Life without fieldwork: Some lecturers' perceptions of geography and environmental science fieldwork. Journal of Geography in Higher Education 30(1), 161-171.
• Shaw, M.E. (1981). Group Dynamics: The Dynamics of Small Group Behavior. (3rd Ed.). New York: McGraw- Hill.
• Staines, G., Tavris, C. & Jayaratne, T. E. (1974). The Queen Bee syndrome. Psychology Today, 7(8), 55-60.
• Suraseth, C. & Koraneekij, P. (2022). Development of a sociometric web application to study the relationship among secondary school learners. Heliyon, Volume 8, Issue 8, 1-14.
• Şahin, V. & Özey, R. (2013), İngiltere’de Lisans Düzeyinde Coğrafi Arazi Çalışmaları. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 1 – 17.
• Tuncel, G. & Dolambay, H. (2016). Sınıf Dışı Öğretim Teknikleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. R. Sever, M. Aydın & E. Koçoğlu (ed), Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi içinde (341-397). Ankara: Pegem Akademi.
• Tunç, S. (2006). Gezi gözlem yönteminin coğrafya eğitim–öğretimindeki önemi, öğrenci başarısına etkisi ve diğer öğretim yöntemleriyle karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Uzun, A. & Arı, Y. 2023. Coğrafya lisans eğitiminde arazi çalışmaları: iyi uygulama örneği olarak Ondokuz Mayıs Üniversitesi, İnternational Journal Of Geography And Geography Education, 49, 59 – 79.
• Wentzel, K.A. & Asher, S.R. (1995). The academic lives of neglected, rejected, popular, and controversial children, Child Development, 66, 754–763.
• Williams, A. (1991). Forbidden Agendas -Strategic Action In Groups. California: Routledge.
• Yavaşça, O. (2010). Yabancı dil öğrenen yetişkinlerin grup dinamiğinin ve sınıf atmosferinin dil öğrenmeye etkisine ilişkin görüşler. (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yaşamboyu Öğrenme ve Yetişkin Eğitimi Anabilim Dalı Halk Eğitimi Programı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara).
• Yıldırım, T. & Arıbaş, K. (2018). Coğrafya öğretiminde gezi gözlem yöntemi örnek bir rota çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, 37, 16–29.