Cumhuriyet’in köy çocuklarına hayat bilgisi öğretimi: 1927 köy mektepleri müfredatında hayat bilgisi dersi

Yıl 2025, Sayı: 54, 85 - 104, 31.01.2025

Ahmet Vurgun , Birsen Berfu Akaydın

https://doi.org/10.32003/igge.1555789

Öz

Araştırmada, Cumhuriyet’in köy okulları için ilk kez hazırlanan 1927 Köy Mektepleri programında yer alan Hayat Bilgisi dersi öğretim programı incelenerek o döneme ait rolünün betimlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında incelenen 1927 yılına ait Köy Mektepleri Müfredatı, köy okulları için ilk defa bağımsız bir müfredat programı uygulanması açısından büyük bir öneme sahiptir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden tarihsel araştırma kullanılmış olup çalışmanın veri toplama aracını 1927 yılı basımlı Köy Mektepleri Müfredatında yer alan Hayat Bilgisi programı oluşturmuştur. Çalışmanın amacı doğrultusunda veriler, doküman incelemesi ile elde edilmiş ve içerik analizi yapılmıştır. Bu doğrultuda 1927 Köy Mektepleri Müfredatı içerisinde yer alan Hayat Bilgisi dersinde öğrencilerin köyünde ve çevresinde bilinen taş, maden, bitki ve hayvanları tanımaları, çevrelerinde meydana gelen doğal olaylar ile köy ve çevrelerindeki insanları incelemeleri, hayvan besleme, toprağı işleme gibi olayları gözlemlemeleri, insan vücudu hakkında bilgilenmeleri, temizlik alışkanlığı kazanmaları, masal ya da hikayelerle öğüt almaları, köy ve etrafındaki mimari eserlerin hakkında bilgilenmeleri, Hayat Bilgisi dersine yönelik gözlem ve deneyim kazanmaları, sözel ifade becerilerini geliştirmeleri hedeflenmiştir. Hayat Bilgisi ders programı incelendiğinde birinci ve ikinci sınıfta haftada dört saat, üçüncü sınıfta haftada üç saat zaman ayrılmıştır. Ayrıca birinci sınıfta “Mektebimiz”, “Evimiz ve Ailemiz”, “Sonbahar”, “Kış”, “İlkbahar” ve “Yaz”; ikinci sınıfta “Sonbahar”, “Cumhuriyet Bayramı”, “Kış”, “İlkbahar” ve “Yaz”; üçüncü sınıfta Sonbahar”, “Cumhuriyet Bayramı”, “Kış”, “İlkbahar” ve “Yaz” üniteleri yer almaktadır. 1927 Hayat Bilgisi öğretim programı uygulamasının sadece sınıfta işlenmediği, öğrencilerin doğa ile iç içe bir şekilde gözlem yapmalarına olanak tanıyarak gözlemleme yapmalarına fırsat verildiği, deneyerek uygulamalarına yer verildiği, yakından uzağa ilkesinin benimsendiği, öğrendikleri bilgileri davranış haline getirmeleri beklendiği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hayat Bilgisi, Köy Mektepleri, İlkokul, Program

The republic's teaching of life studies to village children: life studies course in the 1927 village school curriculum

Öz

In the research, the aim was to describe the role of Life Studies curriculum in the 1927 Village Schools program, which was the first curriculum prepared specifically for the Republic's village schools, by examining its role during that period. The 1927 Village Schools curriculum, examined within the scope of the research, holds great significance as it marks the first implementation of an independent curriculum program specifically tailored for rural schools. The research utilized historical research, a qualitative research method, with the primary data sourced from the Life Studies program outlined in the 1927 edition of Village Schools curriculum. In line with the purpose of the study, data was obtained through document review and content analysis was conducted. In this regard, the Life Studies curriculum within the 1927 Village Schools program emphasized that students students should recognize the stones, minerals, plants and animals known in their village and its surroundings, examine the natural events occurring in their environment and the people in the village and their surroundings, observe events such as feeding animals and cultivating the soil, and learn about the human body. Additionally, the curriculum aimed to inform students, help them develop cleaning habits, get advice with fairy tales or stories, be informed about the architectural works in the village and its surroundings, gain observation and experience for the Life Studies curriculum and enhance their verbal expression skills. When the Life Studies curriculum is examined, four hours per week are allocated for the first and second grades, and three hours per week for the third grade. The curriculum includes the units “Our School,” “Our Home and Family,” “Autumn,” “Winter,” “Spring,” and “Summer” in the first grade; “Autumn,” “Republic Day,” “Winter,” “Spring,” and “Summer” in the second grade; and “Autumn,” “Republic Day,” “Winter,” “Spring,” and “Summer” in the third grade. It has been revealed that the implementation of the 1927 Life Studies curriculum was not only taught in the classroom. Students were given the opportunity to observe by allowing them to observe in touch with nature, they were given the opportunity to practice by trying, the principle of near to far was adopted. They were also encouraged to transform the knowledge they acquired into practical behaviors.

Anahtar Kelimeler

Life Studies, Village School, Primary School, Curriculum

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2004). Hayat bilgisi öğretimi. C. Öztürk, & D. Dilek (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.1-13). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Aktay, S., & Çetin, H. S. (2019). 2015, 2017 ve 2018 Hayat Bilgisi öğretim programları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 577-600. https://doi.org/10.17494/ogusbd.548537
• Aslan, E. (2011). Osmanlı’nın mekatib-i iptidaiyesinden Türkiye cumhuriyeti’nin ilk mekteplerine geçişte tarih programlarında değişim. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 48, 749-777. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000344
• Aslan, E. (2012). Atatürk döneminde tarih eğitimi I: Türk tarih tezi öncesi dönem (1923-1931). Eğitim ve Bilim, 37(164), 331-346.
• Ata, B. (2014). 1924’te ilkokullarda tarih öğretimi: D’alembert etkisi altında Türk deneyimi. Turkish History Education Journal, 3(1), 43-61. https://doi.org/10.17497/tuhed.185591
• Atik, S., & Aykaç, N. (2019). Hayat Bilgisi öğretim programlarının değerlendirilmesi (1926-2018). Trakya Eğitim Dergisi, 9(4), 708-722. https://doi.org/10.24315/tred.520314
• Başgöz, İ. (2005). Türkiye’nin eğitim çıkmazı ve Atatürk. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Baymur, F. (1947). Hayat bilgisi dersleri. Ankara: İnkılap Kitapevi.
• Bektaş, M. (2007). Hayat bilgisi dersinde ailelerin çoklu zekâ kuramı hakkında bilgilendirilme biçimlerinin öğrencilerin proje başarıları ve tutumlarına etkisi. Journal of Values Education, 5 (14), 9-28.
• Çapa, M. (2012). Osmanlı imparatorluğundan Türkiye cumhuriyeti’ne geçiş sürecinde Türkiye’de tarih öğretiminin tarihçesi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 1-28.
• Çilenti, K. (1988). Özel öğretim yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Eğitim Önlisans Yayınları.
• Dewey, J. (1939). Türkiye maarifi hakkında rapor. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. New York: Connect Learn Succeed.
• Güleryüz, H. (2008). Hayat bilgisi öğretimi ve programı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Hürsoy, P. Ş. & Bıyık, M. (2022). İlkokul hayat bilgisi dersi öğretim programlarında çevre kavramının değişimi ve gelişimi (2009-2018). International Journal of Active Learning, 7(1), 59-83.
• Karabağ, G. (2009). Hayat bilgisi dersinin tarihçesi. B Tay (Ed.), Hayat bilgisi öğretimi içinde (s.1-22). Ankara: Maya Akademi.
• Karasu Avcı, E., & Ketenoğlu Kayabaşı, Z. E. (2018). Hayat Bilgisi dersi öğretim programlarının amaçlarındaki değerlerin içerik analizi (1936-2018). Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 27-56.
• Kocatürk, U. (2005). Atatürk’ün fikir ve düşünceler. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Koçer, H. A. (1974). Türkiye’de köy eğitim ve öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 89-129. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000414
• Maarif Vekaleti (1924). İlk mektepler müfredat programı. İstanbul: Matbaayı Amire.
• Maarif Vekaleti (1926). İlk mektepler müfredat programı. İstanbul: Matbaayı Amire.
• Maarif Vekaleti (1927). Köy mektepleri için müfredat programı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• MEB, (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. sınıflar), 15 Mart 2024 tarihinde https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018122171428547- HAYAT%20B%C4%B0LG%C4%B0S%C4%B0%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI.pdf adresinden edinilmiştir.
• MEB, (2024). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. sınıflar), 19 Kasım 2024 tarihinde https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programhay123Onayli.pdf adresinden edinilmiştir.
• Şahin, M. (2009). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze Türkiye’de hayat bilgisi dersi programlarının gelişimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(8), 402-410.
• Şanal, M. & Karagöz, S. (2006). Türk eğitim tarihi içerisinde Kayseri Zincidere köy muallim mektebi ve faaliyetleri (1926-1932). Milli Eğitim, 172,183-202.
• Şimşek, A., & Kaymakcı, S. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin amacı ve kapsamı. A. Şimşek, & S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.1-11). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Tay, B., & Baş, M. (2015). 2009 ve 2015 yılı hayat bilgisi dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 341-374.
• Tonguç, İ. H. (2019). Canlandırılacak köy. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Wofford, K. (1952). Türkiye köy ilkokulları hakkında rapor. (Çev. F. Varış). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.