Türkiye’de göçün siyasi coğrafyası: üniversite öğrencilerinin Afgan ve Suriyeli göçmen algısı

Yıl 2025, Sayı: 56, 336 - 353, 29.09.2025

Mazlum Ar

https://doi.org/10.32003/igge.1652390

Öz

Güç ve coğrafi alanın bölümleri üzerindeki kontrol ve çatışma süreçlerinin mekânsal ifadesi olarak tanımlanan [uluslararası] göç olgusu, günümüzde yoğun bir şekilde ötekileştirmenin bir aracı haline gelmiştir. Özellikle farklı bölgelerde savaş, terörizm, iklim değişikliği gibi siyasi ve coğrafi gelişmelerin etkisiyle artış gösteren insan hareketliliği hem göçün kaynak coğrafyasında hem de göçün gerçekleştiği ülkelerde çok boyutlu fırsatların ve sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu noktada Türkiye, jeopolitik konumunun da etkisiyle farklı coğrafyalarda meydana gelen göç akışlarının merkezi haline gelerek sosyopolitik, kültürel ve ekonomik açılarla göçten kaynaklı problemlerin artış gösterdiği bir niteliğe sahip olmuştur. Bu kapsamda bu araştırmada, siyasi coğrafya ve göç ilişkiselliğinde yerel ve uluslararası öğrencilerin Afgan ve Suriyeli göçmenlere yönelik ötekileştirme algısının analizi amaçlanmaktadır. Nicel araştırma yönteminin temellendirildiği çalışmaya, tesadüfî olmayan örneklem türü kullanılarak Türkiye’nin 16 farklı şehrinden 217 Türk vatandaşı ve 118 yabancı uyruklu olmak üzere toplam 335 öğrenci dahil edilmiştir. Araştırmada göçmen algısı ölçeği kullanılarak yerel ve uluslararası öğrencilerden elde edilen anket verileri SPSS uygulaması aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, yerel katılımcılar ile uluslararası öğrencilerin Afgan ve Suriyeli göçmenlere yönelik algılarında anlamlı bir farklığın olduğu ortaya çıkmıştır. Bu noktada çalışmada yerel katılımcıların ötekileştirmenin negatif boyutlarıyla (tehlike ve sosyal dışlama) fakat uluslararası öğrencilerin olumlu boyutlarıyla (hümanizm ve sosyal içerme) ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Ayrıca araştırmada t testi ortalamaları noktasında yerel ve uluslararası katılımcılar arasında anlamlı bir farklılığın ortaya çıktığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afgan , Göç , Göçmen Algısı , Siyasi Coğrafya ve Göç , Suriyeli

The political geography of migration in Turkey: university students' perception of Afghan and Syrian migrants

Öz

The phenomenon of [international] migration, which is defined as the spatial expression of the processes of control and conflict over power and parts of geographical space, has become a means of marginalization. Human mobility, which increases especially in different regions due to political and geographical developments such as war, terrorism, and climate change, leads to multidimensional opportunities and problems both in the source geography of migration and in the countries where migration takes place. At this point, Turkey has become the center of migration flows occurring in different geographies due to its geopolitical position. It has also become a country where problems arising from migration have increased in sociopolitical, cultural, and economic terms. In this context, this study aims to analyze local and international students' perception of the marginalization of Afghan and Syrian migrants in the relationship of political geography and migration. In the study, which is based on the quantitative research method, a total of 335 students, 217 Turkish citizens and 118 foreign nationals, from 16 different cities of Turkey, were included using non-random sampling. The survey data obtained from local and international students, using the scale of immigrant perception, were analyzed using SPSS software. The research revealed a significant difference in the perceptions between local participants and international students towards Afghan and Syrian immigrants. At this point, it was determined in the study that local participants came to the fore with the negative dimensions of marginalization (danger and social exclusion), while international students with the positive dimensions (humanism and social inclusion). In addition, there was a significant difference between local and international participants in t-test averages.

Anahtar Kelimeler

Afghan , Migration , Migrant Perception , Political Geography and Migration , Syrian

Kaynakça

• Agamben, G. (2013). Kutsal insan, egemen iktidar ve çıplak hayat. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Akkaş, İ., & Aksakal, İ. (2021). Afgan göçmenlere yönelik tutum ve algıların sosyolojik analizi: Erzincan örneği. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 2(3), 41-54. https://doi:10.52108/2757-5942.2.3.3
• Aldemir, E. (2019). Bursa uludağ üniversitesi uluslararasi ilişkiler bölümü öğrencilerinin Türkiye’de yaşayan Suriyeli sığınmacılarla ilgili tutumlarının incelenmesi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3(2), 267-298. https://doi.org/10.30561/sinopusd.650961
• Amoore, L. (2006). Biometric borders: Governing mobilities in the war on terror. Political geography 25(3), 336-351. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2006.02.001
• Anadolu Ajansı. (2024). Göç verileri. Retrieved September 13 2024 from https://www.aa.com.tr /tr/gundem/icisleri-bakani-yerlikaya-ulkemizde-duzenli-gocmen-sayisi-bugun itibariyla-4-milyon-437- bin/3295554
• Ar, M. (2020). Jeopolitik söylemde paradigmatik değişim ve eleştirel söylem analizi. International Journal of Geography and Geography Education(42), 278-290. https://doi.org/10.32003/igge.674834
• Ar, M. (2025). "Home" as a geography of resistance and resurrection. Kent Akademisi, 18(1), 563-585. https://doi.org/10.35674/kent.1566196
• Arar, Y. B., & Bilgin, N. (2009). Gazete haber başlıklarında öteki'nin inşası. Kültür ve İletişim 12(24), 133-158.
• Atasoy, A., & Demir, H. (2015). Suriyeli sığınmacıların Kırıkhan'a (Hatay) etkileri. Journal of International Social Research 8(38), 457-470. https://doi.org/10.17719/jisr.20153813659
• Barlett, J. E., Kotrlik, J. W., & Higgins , C. C. (2001). Organizational research: Determining appropriate sample size in survey research. Information Technology, Learning, and Performance Journal 19(1), 43-50.
• Bar‐Tal, D. (1990). Causes and consequences of delegitimization: Models of conflict and ethnocentrism. Journal of Social issues 46(1), 65-81. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1990.tb00272.x
• Başoğlu, M. Y. (2023). Medya ve toplumda göçmen algısı. Muhakeme Dergisi 6(2), 58-67. https://doi.org/10.33817/muhakeme.13747 17
• Bauder, H. (2003). Equality, justice and the problem of international borders: The case of Canadian immigration regulation. ACME: An International Journal for Critical Geographies 2(2), 167-182. https://doi.org/10.14288/acme.v2i2.693
• Bayır, D., & Aksu, F. (2020). Açık kapı politikasından güvenlik tehdidine Türkiye'de tesis sığınmacılar olgusu. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 8(2), 324-356. https://doi.org/10.14782/marmarasbd.789791
• Bloemraad, I., Silva, F., & Voss, K. (2016). Rights, economics, or family? Frame resonance, political ideology, and the immigrant rights movement. Social Forces 94(4), 1647-1674. https://doi.org/10.1093/sf/sov123
• Bozkurt, V., Kaya İnceiplik, G., & Baigabylov, N. (2021). Göçmenlere yönelik tutumları etkileyen değerler ve demografik faktörler. In Göç ve etkileri (pp. 53-72). Ankara: Pegem Yayınları.
• Bozok, N., & Bozok, M. (2018). Göçmen istekleri yaklaşımı ışığında Beykoz, Karasu mahallesi’ndeki refakatsiz Afgan göçmen çocukların yaşamlarını sürdürme mücadeleleri. Moment Dergi 5(2), 416-440. https://doi.org/10.17572/mj2018.2.416440
• Brooks, C., Manza, J., & Cohen, E. D. (2016). Political ideology and immigrant acceptance. Socius 2. https://doi.org/10.1177/237802311 6668881
• Buckley, M., Siobhán, M., & Rogaly, B. (2017). Labour geographies on the move: Migration, migrant status and work in the 21st century. Geoforum 78, 153-158. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2016.09.012
• Castles, S., & Miller, M. J. (2014). International population movements in the modern world. Red Globe Press.
• Castles, S., Miller, M. J., & de Haas, H. (2008). Göçler çağı: Modern dünyada uluslararası göç hareketleri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Coleman, M. (2012). What counts as the politics and practice of security, and where? Devolution and ımmigrant ınsecurity after 9/11. In Geographies of peace and armed conflict (pp. 87-96). Routledge.
• Coleman, M., & Stuesse, A. (2014). Policing borders, policing bodies: The territorial and biopolitical roots of US immigration control. In Placing the border in everyday life (pp. 33-64). Routledge.
• Czaika, M., & De Haas, H. (2013). The effectiveness of immigration policies. Population and development review 39(3), 487-508. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2013.00613.x
• Çalışkan, S. (2019). Ev sahibi halkın Suriyeli göçmenlere yönelik tutumu: istanbul; Sultanbeyli-Kadıköy ilçeleri. Journal of International Social Research 12(66), 640-650. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3613
• Çiçekli, B. (2009). Göç terimleri sözlüğü. Cenevre: Uluslararası Göç Örgütü Yayınları.
• Davies, T., & Isakjee, A. (2015). Geography, migration and abandonment in the Calais refugee camp. Political Geography 100(49), 93-95. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2015. 08.003
• Dilaver, F. (2020). Elazığ’da Suriyeli mülteciler: Elazığ halkının Suriyeli mültecilere bakış açısı üzerine bir araştırma. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğanoğlu, M. (2022). Kimlik-içi ötekileştirme: Türkiye’deki Suriyeli göçmenler örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21(1), 316-325. https://doi.org/10.21547/jss.1026388
• Doise, W., Dario, S., & Clémence, A. (1999). Human rights studied as social representations in a cross‐national context. European journal of social psychology 29(1), 1-29. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099- 0992(199902)29:13.0.CO;2-#
• Ehrkamp, P. (2017). Geographies of migration I: Refugees. Progress in Human Geography 41(6), 813-822. https://doi.org/10.1177/0309132516663061
• Erder, S. (2000). Uluslararası göçte yeni eğilimler: Türkiye göç alan ülke mi. In Mübeccel kıray için yazılar (pp. 235-259). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Emin, M. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: Temel eğitim politikaları. Ankara: SETA.
• Erder, S. (2014). Balkan göçmenleri ve değişen uygulamalar: İskân kurumunun dostları. In A. İçduygu, S. Erder, & Ö. F. Gençkay, Türkiye’nin uluslararası göç politikaları: 1923-2023: Ulus devlet oluşumundan ulus devlet ötesi dönüşümlere (pp. 138-173). İstanbul: Koç Üniversitesi Koç Araştırmaları Merkezi.
• Erdoğan, M. (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum araştırması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkez.
• Erdoğan, M., Kavukçuer, Y., & Çetinka, T. (2017). Türkiye’de yaşayan Suriyeli mültecilere yönelik medya algısı. Özgürlük Araştırmaları Derneği .
• Erol, H., & Göktuna Yaylacı, F. (2022). Türkiye’deki Afgan sığınmacılar ve medya temsilleri bağlamında görüşleri. Göç Dergisi 9(2), 181-206. https://doi.org/10.33182/gd.v9i2.806
• Faist, T. (2003). Uluslararası göç ve ulusaşırı toplumsal alanlar. Bağlam Yayıncılık.
• Friedman, L. M. (2002). Yatay toplum. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2024). Düzensiz göç. Retrieved July 20 2024 from https://www.goc.gov.tr/uluslararasi-koruma-istatistikler.
• Göç İdaresi Müdürlüğü. (2025). Geçici Koruma. Retrieved August 03 2025 from https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638.
• Göker, G., & Keskin, S. (2015). Haber medyası ve mülteciler: Suriyeli mültecilerin Türk yazılı basınındaki temsili. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 41, 229-256.
• Göktuna Yaylacı, F. (2017). Eskişehir yerel basınında mülteciler ve Suriyeliler. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 20(1), 1-40. https://doi.org/10.18490/sosars.308638
• Görentaş, I. A., & Özdemir Dal, B. (2022). Avrupa’da aşırı sağ partiler ve göçmenlere yaklaşımları: Seçilmiş örnekler. MSGSÜ Sosyal Bilimler 2(26), 295-317. https://doi.org/10.56074/msgsusbd.1174828
• Griffiths, M. (2018). For speaking against silence: Spivak's subaltern ethics in the field. Transactions of the Institute of British Geographers 43(2), 299-311. https://doi.org/10.1111/tran.12226
• Gülerce, H., & Çorlu, R. (2021). Yükseköğretimdeki Suriyeli sığınmacı öğrenciler: Uyum ve çatışma alanları. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12, 71-106. http://doi.org/10.32739/uskudarsbd.7.12.85
• Habermas, J. (2019). Öteki olmak, ötekiyle yaşamak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hainmueller, J., & Hopkins, D. J. (2015). The hidden American immigration consensus: A conjoint analysis of attitudes toward immigrants. American journal of political science 59(3), 529-548. https://doi.org/10.1111/ajps.12138
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kara, P., & Korkut, R. (2010). Türkiye’de göç, iltica ve mülteciler. Türk İdare Dergisi 467(1), 153-162.
• Karakaya, C., & Karakaya, E. N. (2021). Türkiye'nin göz ardı edilen göçmenleri: Afganlar. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 7(1), 100-111. https://doi.org/10.46442/intjcss.887777
• Karpat, K. H. (2009). Osmanlı'dan günümüze kimlik ve ideoloji. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kavak, G. (2013). Birinci körfez savaşı sonrası Irak'tan Türkiye'ye göç ve sonuçları. II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi (pp. 435-444). İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Kaypak, Ş., & Bimay, M. (2016). Suriye savaşı nedeniyle yaşanan göçün ekonomik ve sosyo-kültürel etkileri: Batman örneği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 6(1), 84-110.
• King, R. (2012). Geography and migration studies: Retrospect and prospect. Population, space and place 18(2), 134-153. https://doi.org/10.1002/psp.685
• Kolukırık, S. (2014). uUuslararası göç ve Türkiye: Yerel uygulamalar ve görünümler. Journal of World of Turks/Zeitschrift für die Welt der Türken 6(2).
• Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1), 47-57.
• Malhotra, N. K. (2004). Marketing research an applied orientation. New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Massey, D. (2012). Power-geometry and a progressive sense of place. In B. John, B. Curtis, T. Putnam, & L. Tickner, Mapping the futures (pp. 60-70.). Routledge.
• Mawani, F. N. (2014). Social determinants of refugee mental health. In Refuge and resilience: Promoting resilience and mental health among resettled refugees and forced migrants (pp. 27-50). Springer.
• Megoran, N. (2005). The case for ending migration controls. Antipode 37(4), 638-642.
• Mitchell, K., Jones, R., and Fluri, J. L. (2020). Handbook on critical geographies of migration. Edward Elgar.
• Mülteciler Derneği. (2024). Türkiye’deki Suriyeli Sayısı Aralık 2024. Retrieved April 16 2025 from https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-sayisi.
• Piore, M. J. (1979). Birds of passage: Migrant labor and industrial societies. Cambridge University Press.
• Quadır, S. E., & Çimen, L. K. (2018). Türk vatandaşlarının Suriyeli sığınmacılarla ilgili görüşleri: Konya ili örneği. Third Sector Social Economic Review, 53(2), 327-345. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal- ekonomi.18.05.906
• Ravenstein, E. G. (1885). The laws of migration. Journal of the Statistical Society of London, 48(2), 167–235. https://doi.org/10.2307/2979181
• Sait, G., & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe-yöntem-analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sherif, M. (1966). In common predicament: Social psychology of intergroup conflict and cooperation. Houghton Mifflin.
• Skeldon, R. (2008). International migration as a tool in development policy: a passing phase? Population and development review 34(1), 1-18. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2008.00203.x
• Sniderman, P. M., Hagendoorn, L., & Prior, M. (2004). Predisposing factors and situational triggers: Exclusionary reactions to immigrant minorities. American political science review 98(1), 35-49. https://doi.org/10.1017/S000305540400098X
• Sönmez, M. E., & Adıgüzel, F. (2017). Türkiye'de Suriyeli sığınmacı algısı: Gaziantep şehri örneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences 16(3), 797 - 807. https://doi.org/10.21547/jss.307333
• Strauss, K. (2017). Sorting victims from workers: Forced labour, trafficking, and the process of jurisdiction. Progress in Human Geography 41(2), 140-158. https://doi.org/10 .1177/0309132516629002
• Süleymanov, A. (2017). Suriyelilerin Türk toplumunda toplumsal uyum ve sosyal kabul düzeyi. Türk Yurdu Dergisi 361, 27-30. https://doi.org/10.26466/opus.899920
• Sümer, E. (2021). Göç Araştırmaları lisansüstü program öğrencilerinin Suriyeli göçmenlere yönelik tutumu (Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi örneği). Antakiyat 4(2), 337-360.
• Şen, G., & Keskin, H. Ş. (2019). Türkiye’deki kamu yönetimi öğrencilerinin Suriyeli sığınmacılara ilişkin tutumları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 8(2), 1958-1974. https://doi.org/10.33206/mjss.459684
• Şengül, F. N. (2022). Türkiye’de yaşayan göçmenlere yönelik tutumlar: Üniversite öğrencileri örneği. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 5(2), 120-140. https://doi.org/10.38004/sobad.1145410
• Tamer, M. G. (2016). Trabzon kamuoyunun geçici koruma kapsamındaki Suriyelilere bakış açısı. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 2(2), 180-211.
• Taş, D., & Tekkanat, S. S. (2018). Yerel halk ve Suriyeli sığınmacılar arasında bir kent: Elazığ örneği. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 10(4), 77-90.
• Tecim, E., & Karakoyunlu, M. (2021). Göçmen algısı ölçeği geliştirilmesi, geçerliği ve güvenirliği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 10(3), 2832-2852. https://doi.org/10.15869/itobiad.957721
• Tümtaş, M. S., & Ergun, C. (2016). Göçün toplumsal ve mekânsal yapi üzerindeki etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21(4), 1347-1359.
• Topkaya, Y., & Akdağ, H. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Suriyeli sığınmacılar hakkındaki görüşleri: Kilis 7 Aralık Üniversitesi örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(1), 767-786.
• Ünal, S. (2014). Türkiye'nin beklenmedik konukları: Öteki bağlamında yabancı göçmen ve mülteci deneyimi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks 6(3), 65-89.
• Wallerstein, I. (2005). Dünya sistemleri analizi. İstanbul: Aram Yayınları.
• Weiner, M. (1993). International migration and security. Boulder.
• Yılmaz, D., & Günay, M. A. (2022). Türk toplumunda Suriyeli sığınmacı algısı. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13(1) , 117-139.