Kırşehir'deki okullara erişilebilirliğin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanında analizi

Yıl 2025, Sayı: 56, 191 - 206, 29.09.2025

Esen Ciftci

https://doi.org/10.32003/igge.1658554

Öz

Bireyde istendik yönde davranış kazandırma süreci olan eğitimdeki en önemli hedeflerden biri fırsat eşitliğinin bulunduğu sürdürülebilir ve erişilebilir bir eğitim ortamının sağlanmasıdır. Erişilebilir bir eğitim ortamının planlanması ve yönetilmesinde mekânsal analizlerin yapıldığı araç olan Coğrafi Bilgi Sistemleri çok önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada ArcGIS for Desktop 10.5 yazılımı kullanılarak Kırşehir’de yer alan devlet okullarına erişilebilirlik analizi yapılmıştır. Erişilebilirlik durumu Network Analiz yöntemiyle tespit edilmiştir. Bu analizde erişilebilirlik mesafeleri yönetmelikteki mesafeler ile alternatif olarak belirlenmiş mesafelere göre yapılmıştır. Çalışma sahası olarak Kırşehir’de kentsel dokuya sahip mahalleler ele alınmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre en düşük erişilebilirlik değerine sahip olan eğitim kademesi anaokulları iken, en yüksek erişilebilirliğe sahip eğitim kademesi ise ortaokullardır. Araştırma sahasında özellikle lise kademesindeki okulların birbirine çok yakın lokasyonlara inşa edilmesi erişilebilirlik sorunun artmasına sebep olmuştur. Yaşanan bu durum hızlı nüfus artışı ve şehirleşmeye bağlı olarak ileriki yıllarda daha büyük erişim probleminin yaşanmasına neden olabilir. Bu nedenle erişilebilirlik probleminin minimize edilebilmesi için sürdürülebilir şehir planlamasına uygun bir şekilde okulların inşa edilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul , Kırşehir , Erişebilirlik , Coğrafi Bilgi Sistemleri

Geographical İnformation systems (GIS) based analysis of accessibility to schools in Kırşehir

Öz

One of the most important goals in education, which is the process of gaining desired behaviour in the individual, is to provide a sustainable and accessible educational environment with equal opportunities. Geographic Information Systems, which are the tools for spatial analyses, have a very important place in the planning and management of an accessible educational environment. In this study, accessibility analysis of public schools in Kırşehir was carried out using ArcGIS for Desktop 10.5 software. Accessibility status was determined by Network Analysis method. In this analysis, accessibility distances were made according to the distances in the regulations and the distances determined as alternatives. In the study, neighbourhoods with urban texture in Kırşehir were taken as settlement units. According to the findings obtained from the study, the education level with the lowest accessibility value is kindergartens, while the education level with the highest accessibility is secondary schools. Especially in the research area, the construction of high schools in very close locations to each other has caused an increase in the accessibility problem. This situation may cause greater accessibility problems in the coming years due to rapid population growth and urbanisation. For this reason, schools should be built in accordance with a sustainable and planned urban planning in order to minimise the accessibility problem.

Anahtar Kelimeler

School , Kırşehir , Accessibility , Geographical Information Systems

Kaynakça

• Civan, M. (2005). Büyük kentlerde acil durumlarda itfaiye araçları için network analiz teknikleri kullanılarak en uygun güzergah belirlenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 28 Mart - 1 Nisan 2005, Ankara
• Deniz, M. (2018). Uşak Analizi. Turkish şehrinde aile sağlığı merkezlerine erişilebilirliğin CBS ile Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13(26), 475-491. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14404
• Deniz, M., Kocaman, E. & Topuz, M. (2018). Turgutlu ilçesinde aile sağlığı merkezlerinin (ASM) konumlarının erişilebilirlik açısından CBS ile analizi -TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 704-712). Ankara: Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Deniz, M., Topuz, M. & Akbay, H. M. (2019). Ödemiş ilçesinde okul lokasyonlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile analizi. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 14(6), 3009-3029. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.39576
• Deniz, M., Kocaman, E., & Topuz, M. (2021). An Analysis of Accessibility to Family Health Centers in Salihli via GIS. Turkish Studies, 16(1), 187-201. DOI: 10.7827/TurkishStudies.47333
• Deniz, M., & Üzülmez, M. (2023). Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Okullara Erişebilirlik Analizi: Gümüşhane Şehri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 210-223. https://doi.org/10.36362/gumus.1146856
• Deniz, M. (2024). Analysis of accessibility to public schools with GIS: a case study of Salihli city (Turkey), Children's Geographies, 22:1, 30-51, DOI: https://doi.org/10.1080/14733285.2023.2209532
• Duman, N. & İrcan, M. R. (2020). Karaköprü’deki Okullara Erişilebilirliğin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Tabanında Analizi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 543-566 https://doi.org/10.32003/igge.745603
• Duman, N., & İrcan, M. R. (2022). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Tabanında Çankırı Merkez İlçesinin Erozyon Risk Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi/ Turkish Journal of Geographical Sciences, 20 (1), 220- 245, https://doi.org/10.33688/aucbd.1074770
• Duman, N. & İrcan, M.R. (2022) Coğrafi Bilgi Sistemleri Tabanlı Çankırı Merkez İlçesinin Taşkın Duyarlılık Analizi, Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 9: 50-66 https://doi.org/10.46453/jader.1165963
• Ergezer, F., Baykal, T. & Terzi, S. (2021). Coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak yangın anında itfaiye araçları için erişilebilirlik analizi. Isparta ili örneği. 2. Uluslararası Akıllı Ulaşım Sistemleri Konferansında sunulmuştur. 22-24 Ekim 2021. Balıkesir/Türkiye.
• Ergüç, B., Aztopal, H. & Metin-Başoğlu, S. (2019). Kentlerin erişilebilirlik yönünden analizi. TMMOB 6. coğrafi bilgi sistemleri kongresi, 23-25 Ekim 2019, Ankara.
• Geçen, R. (2019). Ağ analizi kullanılarak acil durumlarda itfaiye araçlarının erişebilirlik analizi: Ceyhan (Adana) Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 28(2), 199-211.
• Güray, E. & Kemeç, S. (2016). Van metropolitan alanında bulunan okul öncesi, ilk ve orta dereceli okulların mekânsal erişilebilirlik analizi. Adana. 6. Uzaktan algılama-CBS sempozyumu (UZAL-CBS 2016) bildiriler kitabı içinde (ss. 582-588). Adana: Çukurova Üniversitesi.
• İrcan, M. R. & Duman N. (2020). İnternet (WEB) tabanlı coğrafi bilgi sistemleri (CBS) uygulamalarının ortaöğretim coğrafya dersi öğretiminde kullanımı. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(3), 1051- 1085 https://doi.org/10.17152/gefad.782037
• İrcan, M. R. & Duman N. (2021). “Aile sağlığı merkezlerine (ASM) erişilebilirliğin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanında analizi: Karaköprü örneği”. Mehmet Fatih Döker, Ebru Akköprü (Ed.). Coğrafya Araştırmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları II (s. 29-47). Ankara: Pegem Akademi.
• İrcan, M. R., Aslaner, E. & Duman, N. (2023). Eğitim kurumlarına erişilebilirliğin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanında analizine bir örnek: Altıeylül (Balıkesir). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 39-60. https://doi.org/10.54558/jiss.1158637
• Kemeç, S., Karahan-Kamacı, E. & Mert, Y. (2019). Acil sağlık birimleri mekânsal erişilebilirlik analizi: Van kenti örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24(1), 22-32.
• Mahmood K. & Khalifa S. (1978). Primary School Buildings Requirements and Design, Pakistan Engineering Congress, Symposium on Low-Cost Structures, Vol.XVI, 57-72, Lahore.
• Mamat, S. E. & Şişman, A. (2021). Eğitim Kurumları ve Aile Sağlığı Merkezlerine Yaya Erişimlerinin İrdelenmesi; Rize Örneği. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi, 3 (2), 60-66.
• Meydan, A. & Öner, S. (2014). Coğrafi bilgi sistemleri ile öğretimin öğrencilerin coğrafya dersine yönelik tutumlarına etkisi Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9(11), 407-417.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2024). Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• OpenStreetMap Katılımcıları, (2024). 19 Mayıs 2024 tarihinde https://download.geofabrik.de/ adresinden edinilmiştir.
• Ölmez, İ. & Geçen, R. (2018). Acil durumlarda ambulans erişebilirliği: Antakya (Hatay) örneği. International Journal of Social Science, 73, 361-375.
• Özyaba M. (1998). İlköğretim Okulları Açık Alan Tasarım İlkeleri ve Standartlarının Tespiti. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Resmî Gazete, (2014a). Çevre ve şehircilik bakanlığından: mekânsal planlar yapım yönetmeliği. 19 Mayıs 2024 tarihinde 10 Şubat 2022, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/2014 adresinden edinilmiştir.
• Resmî Gazete, (2014b). Millî eğitim bakanlığından: millî eğitim bakanlığı okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. 10 Şubat 2022 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/07/20140726- 4.htm, adresinden edinilmiştir.
• Sharma, G. & Patil, G.R. (2022). Spatial and social inequities for educatıonal services accessibility- A case study for schools in Greater Mumbai. Cities. 122, 103543. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103543
• Sezer, A., Deniz, M. & Topuz, M. (2018). Uşak şehrinde okullara erişilebilirliğin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ile analizi. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 470-494.
• Sezer, A., Deniz, M., Kocaman, E. & Topuz, M. (2019). Analysis of accessibility of schools in Turgutlu City via geographical information system (GIS). International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 190-207 https://doi.org/10.32003/iggei.557625
• Soydan, O. (2021). Analysis of Accessibility to Family Health Centers in Antalya Using GIS. Turkish Journal of
• Agriculture - Food Science and Technology, 9(sp), 2442–2448. https://doi.org/10.24925/turjaf.v9isp.2442- 2448.4846
• Soydan, O. (2022). Analysis of Accessibility of Primary Schools in Niğde Using GIS. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 10(sp2), 3022–3028. https://doi.org/10.24925/turjaf.v10isp2.3022- 3028.5763
• Şen, Ö. (2019). Güneydoğu Anadolu Bölgesi ilçelerinin coğrafi ve potansiyel erişilebilirlik analizi. Türk Coğrafya Dergisi (73), 61­66. https://doi.org/10.17211/tcd.544288
• Tango U & Topçu M (2021). Kentsel Donatı Alanlarının Erişilebilirlik Analizi: Mardin Kızıltepe Örneği. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi, 3(2), 104-115
• TÜİK. (2025). 2024 Nüfus istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu.
• Üzülmez, M., Deniz, M., & Gürçeşme, M. (2023). Giresun Şehrinde Okullara Erişimin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Analizi. Mavi Atlas, 11(1), 193-207. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1259907
• Yasak, Ü. (2019). An analysis on the accessibility of family health centers in Kula city. Özdoğru, H; Çetin, T; Kara, H (Ed), New trends in Social sciences içinde (93-104). Lithuanian: SRA (Strategic Researches Academy) Academic Publishing.
• Yasak, Ü. (2020). “Evolution of accessibility to educational ınstitutions in city of Kula by network analysis”. Krystev, V; Dınu, M. S.; Efe, R.; Atasoy, E. (Ed.), Advances in Social Science Research içinde (343- 357). Sofia: St. Kliment Ohridski University Press.
• Yasak, Ü. (2021). Sürdürülebilir Kentleşme Bağlamında Kentsel Hizmetlere Erişebilirlik: Eğitim Kurumlarına Erişebilirlik Yönüyle Muğla Kenti Üzerine Bir Analiz. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 8(74), 2353–2367. https://doi.org/10.26450/jshsr.2672
• Yenice, M. S. (2012). Kentsel yeşil alanlar için mekânsal yeterlilik ve erişebilirlik analizi; Burdur örneği, Türkiye. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 13, 41-47.
• Yenice, M. S. (2013). İlköğretim okulları için mekansal yeterlilik analizi; Burdur örneği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 28(3), 430-439.