Huzurevinde Yaşayan Yaşlılarda COVID-19 Pandemi Sürecinde Ölüm Kaygısı ve Yalnızlık

Yıl 2023, Sayı: 21, 1201 - 1217, 05.01.2024

Sadık Aksakal , Gülcan Kendirkıran

https://doi.org/10.38079/igusabder.1333883

Öz

Amaç: Bu çalışma, huzurevinde yaşayan yaşlılarda COVID-19 pandemi sürecinin ölüm kaygısı ve yalnızlık üzerine etkisini belirlemek amacı ile gerçekleştirildi.
Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel desende gerçekleştirilen çalışma, Darülaceze Başkanlığı Huzurevi’nde kalmakta olan 421 kişiden 109 kadın ve 92 erkek olmak üzere toplam 201 kişinin katılımı ile tamamlandı. Çalışma süresi, 24.02.2022-15.04.2022 tarihleri arasını kapsamaktadır. Veriler; Kişisel Bilgi Formu, Yaşlılar için Yalnızlık Ölçeği (YİYÖ) ve Ölüm Kaygısı Ölçeği (ÖKÖ) ile toplandı. Verilerin değerlendirilmesinde; frekans tabloları ve tanımlayıcı istatistikler, Mann-Whitney U testi, Kruskal-Wallis H testi, Bonferroni düzeltmesi, ANOVA ve Spearman korelasyon katsayısı kullanılmıştır.
Bulgular: Katılımcıların yaş ortalamasının 69,24±6,83 (yıl) olduğu, %54,2’sinin kadın, %77,1’inin bekar ve %52,2’sinin eğitim düzeyinin ilköğretim olduğu belirlendi. Katılımcıların YİYÖ alt boyutlarından “Duygusal Yalnızlık” puan ortalaması 6,67±3,08; “Sosyal Yalnızlık” puan ortalaması 4,02±3,55 ve YİYÖ-Toplam puan ortalaması 10,69±5,91; ÖKÖ için ise 7,02±3,89 bulundu. Bu çalışmada, erkeklerde yalnızlık ve duygusal yalnızlık, kadınlarda ise ölüm korkusu istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05). Pandemi sürecinde yalnızlık hissettiğini belirtenlerde duygusal ve sosyal yalnızlık ile ölüm korkusu, sağlığı ile ilgili olumsuz düşünceleri olan ve korku hissettiğini belirten katılımcılarda duygusal yalnızlık ve ölüm korkusu puan ortalamaları anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05). Katılımcılarda, duygusal yalnızlık ve sosyal yalnızlık arttıkça ölüm korkusu da artmaktadır.
Sonuç: Katılımcılar, pandemi sürecinde yalnızlık ve ölüm korkusu yaşamış olup erkekler yalnızlığı daha fazla yaşarken kadınlar ölüm korkusunu daha fazla yaşamıştır. Pandemi gibi zorlu süreçlerden daha fazla etkilenen yaşlı bireylere yalnızlık ve ölüm kaygısı ile ilgili araştırmaların artırılması ve sağlık profesyonellerinin de bireylerde kaygıyı ve yalnızlık hissini azaltılmaya yönelik girişimler uygulanması önerilebilir. Yakınlarının da bu süreçte bireyleri daha fazla desteklemesi ve yalnızlık hissetmelerini engelleyici faaliyetlerde bulunması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Ölüm kaygısı, yalnızlık, yaşlılık.

Death Anxiety and Loneliness During the COVID-19 Pandemic in Elderly Living in Nursing Home

Öz

Aim: This study was carried out to determine the effect of the COVID-19 pandemic process on death anxiety and loneliness in the elderly living in nursing homes.
Method: The study, which was carried out with a descriptive and cross-sectional design, was completed with the participation of a total of 201 people, 109 women and 92 men, out of 421 people staying at the Hospice Presidency Nursing Home. The working period covers the period between 24.02.2022-15.04.2022. Data collected with; the The Personal Information Form, Loneliness Scale for the Elderly (LSE) and the Death Anxiety Scale (DAS). In evaluating the data; frequency tables and descriptive statistics, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis H test, Bonferroni correction, ANOVA and Spearman correlation coefficient were used.
Results: It was determined that the average age of the participants was 69.24±6.83 (years), 54.2% were female, 77.1% were single, and 52.2% had primary education. Participants' mean score for "Emotional Loneliness", one of the sub-dimensions of LSE, is 6.67±3.08, their mean score for "Social Loneliness" is 4.02±3.55, and their average score for LSE-Total is 10.69±5.91, and for DAS is 7,02±3.89. In this study, loneliness and emotional loneliness in men and fear of death in women were found to be statistically significantly higher (p<0.05). The mean scores of emotional and social loneliness and fear of death in those who stated that they felt lonely during the pandemic process and emotional loneliness and fear of death in the participants who had negative thoughts about their health and that they felt fear were found to be significantly higher (p<0.05). As emotional loneliness and social loneliness increase, the fear of death also increases.
Conclusion: Participants experienced loneliness and fear of death during the pandemic; men experienced loneliness more, while women experienced fear of death more. It may be recommended to increase research on loneliness and death anxiety for elderly individuals who are more affected by difficult processes such as the pandemic, and for health professionals to implement initiatives to reduce anxiety and the feeling of loneliness in individuals. It may be recommended that their relatives support the individuals more during this process and engage in activities to prevent them from feeling lonely.

Anahtar Kelimeler

Death anxiety, loneliness, old age

Kaynakça

• 1. Altay B, Çavuşoğlu F, Çal A. Yaşlıların sağlık algısı yaşam kalitesi ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesini etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2016;15(3):181-189. doi:10.5455/pmb.1-1438765038.
• 2. Banerjee D. The impact of Covid-19 pandemic on elderly mental health. Int J Geriatr Psychiatry. 2020;35(12):1-2. doi:10.1002/gps.5320.
• 3. Hoşoğlu KT, Ümmet D. Huzurevinde bulunan yaşlıların yalnızlık algısı ve yaşam kaliteleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2021;10(1):463-475.
• 4. Akbaş E, Yiğitoğlu Taşdemir G, Çunkuş N. Yaşlılıkta sosyal izolasyon ve yalnızlık. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 2020;26(15):4542-4562.
• 5. Howell N, Galucia N, Swinford E. Recovering from the Covid-19 pandemic a focus on older adults. Journal of Aging & Social Policy. 2020;32(4):526-535. doi:10.1080/08959420.2020.1759758.
• 6. Kahraman H. Klinik bir olgu olarak yalnızlık: Yalnızlık ve psikolojik bozukluklar. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi. 2018;5(2):1-24. doi:10.31682/ayna.435926.
• 7. Doğan S, Başer M. Yaşlılarda yalnızlık: Bir saha araştırması. Journal of Health Sciences and Management. 2019;1:1-10.
• 8. Yorulmaz D, Karadeniz H. Terminal dönem ve iyi ölüm sürecinde hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi. 2020;24(2):134-138.
• 9. Cengiz Z, Yıldırım H, Gürdap Z. Kronik hastalığı olan bireylerde yaşamın anlamlandırılması ve ölüm kaygısı. Van Tıp Dergisi. 2021:28(3):348-353. doi:10.5505/vtd.2021.43650.
• 10. Erkuran H. Yaşlanma korkusu. Sağlık ve Toplum Dergisi. 2020:20(1):26-29.
• 11. Bigdoli Z, Tagharrobi Z, Sooki Z, Sharifi K. Death anxiety and its predictors among older adults. J Holist Nurs Midwifery. 2020;30(2):101-110. doi:10.32598/jhnm.30.2.101.
• 12. Türk A. Koronavirüs (Covid-19) pandemisi sürecinde yaşlılara yönelik uygulamalar ve yaşlıların psiko-sosyal durumu üzerine bir değerlendirme. Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını. 2020;2:35-46.
• 13. Alhalal E, Alkhair Z, Alghazal F, Muhaimeed F, Halabi R. Fear of contamination among older adults in the post-COVID-19 era. Geriatr Nurs. 2022;48:1-7. doi:10.1016/j.gerinurse.2022.08.010.
• 14. Rababa M, Hayajneh A, Bani-iss W. Association of death anxiety with spiritual well‑being and religious coping in older adults during the Covid‑19 pandemic. Journal of Religion and Health. 2021;60:50-63. doi:10.1007/s10943-020-01129-x.
• 15. Arpacı F, Avdaş E, Doğruöz Ö, Sarıdoğan T. Yaşlılarda ölüm kaygısının incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2011;1(2):53-66.
• 16. Akgül H, Yeşilyaprak B. Yaşlılar İçin Yalnızlık Ölçeği’nin Türk kültürüne uyarlaması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2015;8(1):34-45.
• 17. Akça F, Köse A. Ölüm Kaygısı Ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikiyatri. 2008;11:7-16.
• 18. İnce C. Afetlerde sosyal savunmasız bir grup olarak yaşlılar Covid-19 örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 2020;9(7):184-198.
• 19. Mistry SK, Ali ARMM, Akther F, Yadav UN, Harris MF. Exploring fear of COVID-19 and its correlates among older adults in Bangladesh. Global Health. 2021;17(1):47. doi:10.1186/s12992-021-00698-0.
• 20. van Tilburg TG, Steinmetz S, Stolte E, van der Roest H, de Vries DH. Loneliness and mental health during the COVID-19 Pandemic: A study among Dutch older adults. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2021;76(7):e249-e255. doi:10.1093/geronb/gbaa111.
• 21. Tekindal M, Ege A, Erim F, Gedik T. Sosyal hizmet bakış açısıyla Covid-19 sürecinde yaşlı bireyler: sorunlar ihtiyaçlar ve öneriler. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;5(2):1-6.
• 22. Deniz O, Kızılarslanoğlu MC. Yaşlı COVID-19 Hastalarında Palyatif Bakım: Geriatri ve COVID-19. Eds: Yürüyen M, Türkiye Klinikleri, Ankara, 2020;54-58.
• 23. Karakuş G, Öztürk Z, Tamam L. Ölüm ve ölüm kaygısı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2012;21(1):42-79.
• 24. Öztürk Z, Karakuş G, Tamam L. Yaşlı bireylerde ölüm kaygısı. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2011;12:37-43.
• 25. Çelik A, Kin Ö, Karadakovan A. Huzurevinde yaşayan yaşlı bireylerde yalnızlık durumu ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2017;2(3):17-23.
• 26. Tel H, Koç M, Aydın Tel H. Evde yaşayan yaşlılarda yalnızlık yaşam doyumu ve ölüm kaygısının belirlenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;(Özel sayı):1-10. doi:10.21733/ibad.760027.
• 27. Wu SMA, Tang KSC, Kwok YCT. Death anxiety among Chinese elderly people in Hong Kong. Journal of Aging and Health. 2002;14(1):42-56. doi:10.1177/089826430201400103.
• 28. Elsayed E, Etreby R, Ibrahim WA. Relationship between social support loneliness and depression among elderly people. International Journal of Nursing Didactics. 2019;9(1):39-47. doi:10.15520/ijnd.v9i01.2412.
• 29. Manav İA, Atik D, Coşkun E, Bozkurt A. Yaşlılarda Covid-19 pandemi sürecinde bilinçli farkındalık, başa çıkma tutumları ve kişisel iyi oluş. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 2021;15(1):85-93. doi:10.21763/tjfmpc.808383.
• 30. Kutlu L, Kendirkıran G, Şeko P. Huzurevinde yaşayan 65 yaş üstü yaşlılarda ölüm kaygısının incelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2021;(27):1032-1037. doi:10.31590/ejosat.962359.
• 31. Kapıkıran Ş. Yaşlılarda yalnızlık ile yaşam doyumu arasındaki ilişki sosyal desteğin aracılık rolünün sınanması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2016;9(1):13-25.
• 32. Wu ZQ, Sun L, Sun YH, Zhang XJ, Tao FB, Cui GH. Correlation between loneliness and social relationship among empty nest elderly in Anhui rural area, China. Aging Ment Health. 2010;14(1):108-12. doi: 10.1080/13607860903228796.
• 33. Dereli F, Koca B, Demircan S, Tor N. Bir huzurevinde kalan yaşlıların yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Yeni Tıp Dergisi. 2010;27:93-97.
• 34. Üstüner Top F, Saraç A, Yaşar G. Huzurevinde yaşayan bireylerde depresyon düzeyi, ölüm kaygısı ve günlük yaşam işlevlerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri. 2010;13:14-22.
• 35. Kaplan K, Demir Bolçay D. Covid-19 pandemi sürecinde kısıtlı serbest zamanda fiziksel aktiviteye katılan yaşlı bireyler üzerine nitel bir araştırma. Ulusal Spor Bilimleri Dergisi. 2021;5(2):122-137.
• 36. Soysal G. Koronavirüs salgını ve yaşlılık. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 2020;5(7):290-301.
• 37. Kahraman B, Uğur DT, Girgin D, Koçak A. Covid-19 döneminde yaşlı olmak: 65 yaş ve üzeri bireylerin pandemi sürecinde yaşadığı sorunlar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2021;3(2):39-46. doi:10.32600/huefd.988467.
• 38. Moustakopoulou L, Adamakidou T, Plakas S, et al. Exploring loneliness, fear and depression among older adults during the COVID-19 Era: A cross-sectional study in Greek provincial towns. Healthcare (Basel). 2023;11(9):1234. doi:10.3390/healthcare11091234.
• 39. Chodkiewicz J, Gola M. Fear of COVID-19 and death anxiety: Polish adaptations of scales. Postep Psychiatr Neurol. 2021;30(2):61-72. doi:10.5114/ppn.2021.108471.
• 40. Akgül H. Yetişkinler için sosyal ve duygusal yalnızlık ölçeğinin (SELSA-S) Türk kültürüne uyarlaması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;10(21):54-69.