How to Unread Kutadgu Bilig? The Case of Sadri Maksudi

Yıl 2017, Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı (60. Ölüm Yıldönümü Vesilesiyle), 289 - 298, 12.12.2017

Fatih M. Şeker

Öz

Every philosopher who seeks himself is like a question has its own answer in it. Every given answer makes question deeper. The events are getting more important, but the policy and the ideology are getting less. Modern Turkish thought seems like a country without a capital. As an age, Sadri Maksudi from Kazan who is at his germinal stages,seeing the present and the past from a view of orderly arrangement. He lost a whole world among the events. Like his contemporaries, he goes back and forth between the East and the West. On this tense line, he acts like an ebb and tide, as almost all of the intellectuals live in his decade, he shows a two-faced behavior. He misses Istanbul when in Kazan, Paris when in Petersburg and Istanbul when in Paris. He is a typical model of the modernization process with the issues that he took under consideration and the issues that he did not. His studies on Kutadgu Bilig prove the same thing. Living in a dynamic time full of issues Sadri Maksudi, appeals to Kutadgu Bilig with the need of arriving to the roots. But he makes Yusuf Has Hacib, who fulfill the classic age with his name and existence and reflects his own life to his work, a part of mentality rules the modern process. The Kutadgu Bilig which is reading by hima belongs to the modernization process, not to Yusuf Has Hacib.

Anahtar Kelimeler

Sadri Maksudi Arsal, Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Turkish thought, mysticism

KUTADGU BİLİG NASIL OKUNAMAZ? SADRİ MAKSUDİ ÖRNEĞİ

Öz

Modernleşme döneminde kendini arayan her düşünür, cevabını kendi içinde taşıyan bir soru gibidir. Alınan her cevap suâli pekiştirir. Hâdiseler büyür, siyaset ve fikriyât küçülür. Çağdaş Türk düşüncesi başkentini yitirmiş bir ülke görüntüsü verir. Devir gibi henüz oluşum hâlinde olan Kazanlı Sadri Maksudi de, ele aldığı meseleleri derinleştirip sistemleştirmeye vakit bulamaz. Yaşadığı zamana ve geçmişe bir sistem dâhilinde bakamamanın sıkıntısını çeker. Bir dünyayı hâdiseler içinde kaybeder. Muâsırlarına benzer şekilde doğu ile batı arasında mekik dokur. Bu gergin hatta bir med cezir hâlinde gidip gelir, dönemin hemen bütün entelektüelleri gibi çift çehreli ve mizaçlı bir tavır sergiler. Kazan’da İstanbul’a, Petersburg’ta Paris’e, Paris’te İstanbul’a hasret yaşar. Kutadgu Bilig etrafında yaptığı incelemelerin de göstereceği üzere dikkate aldığı ve almadığı hususlarla tam modernleşme devrinin adamı olduğunu gösterir. Hareketli ve meselelerle dolu bir zamanda yaşayan Sadri Maksudi, köklere dayanma zarureti ile Kutadgu Bilig’e gider. Ancak klasik dönemi ismi ve cismiyle dolduran, hayatını eserine aksettiren Yûsuf Has Hâcib’i modern döneme hâkim olan zihniyetin bir parçası hâline getirir. Onun okuduğu Kutadgu Bilig, Yûsuf Has Hâcib’in değil modernleşme devrinindir.

Anahtar Kelimeler

Sadri Maksudi Arsal, Yûsuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Türk düşüncesi, tasavvuf

Kaynakça

• Arsal, Sadri Maksudi, “Kutadgu Bilig”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, XIII/2, 1947, s. 657-683.
• Bîrûnî, el-Asâru’l-Bâkiye ani’l-Kurûni’l-Hâliye, Leipzig 1923.
• Braudel, Fernand, Uygarlıkların Grameri, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara 2001.
• Cüveynî, Târîh-i Cihângüşâ, haz. Muhammed b. Abdülvehhâb Kazvînî, Leiden 1911.
• Eberhard,Wolfram, “Eski Çin Felsefesi’nin Esasları”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, c. II, sayı. 2, Ankara 1944. Fârâbî, Kitâbu’t-Tenbîh alâ Sebili’s-Saâde, thk. Cafer Âl-i Yâsin, Beyrut 1985.
• , Risâle fîmâ Yenbeğî en Yukaddeme Kable Taallümi’l-Felsefe, el-Mecmû‘ içinde, thk. Ahmed Naci Cemali, Mısır 1907.
• İbn Sînâ, Uyûnu’l-Hikme, nşr. Abdurrahman Bedevî, Beyrut 1980.
• , el-İşârât ve’t-Tenbîhât, thk. Süleymân Dünyâ, Kahire 1960.
• İbnü’l-Fakîh, Muhtasaru Kitâbi’l-Büldân, Ed. M. J. De Goeje, Leiden 1967.
• İbnü’n-Nedîm, Fihrist, nşr. Rızâ Teceddüd, Tahran 1971.
• Kaşgarlı Mahmûd, Divânü Lügâti’t-Türk, nşr. Kilisli Muallim Rifat Bilge, Darü’l-Hilâfeti’l- Aliyye 1335.
• Nerşâhî, Ebu Bekr Muhammed b. Câfer, Târîhu Buhârâ, thk. Emin Abdülmecîd Bedevî-Nasrullah Mübeşşir et-Tırâzî, Kahire 1965.
• Ömer Seyfettin, Makaleler 1, haz. H. Argunşah, İstanbul 2001.
• Şeker, Fatih M., Türk Düşünce Tarihi Açısından Kutadgu Bilig, İstanbul Dergâh Yayınları 2011.
• , İslâmlaşma Sürecinde Türklerin İslâm Tasavvuru, Ankara 2010.
• , Türk Entelektüel Tarihinin Teşekkül Devri, İstanbul Dergâh Yayınları 2015.
• , Türk Dinî Düşüncesinin Teşekkül Devri, İstanbul Dergâh Yayınları 2013.
• Yûsuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, çev. Reşid Rahmeti Arat, Ankara TTK 2003.