COVID-19 PANDEMİ SÜRECİNDE BIST YILDIZ PAZARDA İŞLEM GÖREN GIDA ŞİRKETLERİNİN MALİ PERFORMANSLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 154 - 168, 31.12.2021

Göktürk Nuri Kondak

Öz

Çalışma, Borsa İstanbul’da işlem gören gıda şirketlerinin Covid-19 pandemi sürecinde online pazarlama faaliyetlerini kullanan gıda şirketlerinin mali performansları üzerindeki etkilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın veri setini 2018-Mart 2021 döneminde BIST Yıldız Pazarda işlem gören gıda şirketlerinin mali performansları TOPSIS yöntemi kullanılarak analiz edilmektedir. TOPSIS yönteminin uygulanması sonucunda; 2018/3-2018/12, 2019/3-2019/12, 2020/6-2020/12 ve 2021/3 dönemlerinde ‘ULKER’, 2020/3-2020/6 dönemlerinde ise ‘DARDL’ şirketinin en yüksek başarıyı sergilediği tespit edilmiştir. Elde edilen TOPSIS sonuçları temel analiz sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma neticesinde her iki yöntemden elde edilen sonuçların birbiriyle uyumlu olduğu görülmüştür. Çalışma gıda şirketlerinin ani gelişen şartlara karşı uyum güçlerini arttırmak için dijital yatırımlarına ve online pazarlama faaliyetlerine önem vermeleri gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gıda Şirketleri, Performans Analizi, TOPSIS Yöntemi

EVALUATION OF FINANCIAL PERFORMANCE OF FOOD COMPANIES TRADED IN BIST STAR MARKET DURING THE COVID-19 PANDEMIC PROCESS

Öz

The study aims to analyze the effects of food companies traded on Borsa Istanbul on the financial performance of food companies using online marketing activities during the Covid-19 pandemic process. The data set of the study is analyzed by using the TOPSIS method of the financial performances of the food companies traded in the BIST Star Market in the period 2018-March 2021. As a result of the application of the TOPSIS method; It has been determined that 'ULKER' in 2018/3-2018/12, 2019/3-2019/12, 2020/6-2020/12 and 2021/3 periods, and 'DARDL' in 2020/3-2020/6 periods exhibited the highest success has been done. The TOPSIS results obtained were compared with the results of the fundamental analysis. As a result of the comparison, it was seen that the results obtained from both methods were compatible with each other. The study reveals that food companies should give importance to their digital investments and online marketing activities in order to increase their adaptability to sudden developing conditions.

Anahtar Kelimeler

Food Companies, Performance Analysis, TOPSIS Method

Kaynakça

• Abbasi, M. K., Hemati, M. & Abdolshah, M. (2008). Analysis and Prioritizing Bank Account with TOPSIS Multiple-Criteria Decision – A Study of Refah Bank in Iran. 21st Australasian Finance and Banking Conference, August, 25, 1-9.
• Akbulut, R. & Rençber, Ö. F. (2015). BİST’te İmalat Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansları Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak, 65, 117-136.
• Alsu, E. & Taşdemir, A. (2017). Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Dokuma, Giyim Eşyası ve Deri Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, Aralık, 2(4), 221-236.
• Atıcı, K. B. & Ulucan, A. (2009). Multi Criteria Decision Analysis Approaches in Energy Projects Evaluation Process and Turkey Applications. Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(1), 161-186.
• Aytekin, S. & Sakarya, Ş. (2013). BIST’de İşlem Gören Gıda Şirketlerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 21, 30-47.
• Beccali, M., Cellura, M. & Mistretta, M. (2003). Decision-Making in Energy Planning: Application of the ELECTRE Method at Regional Level for the Diffusion of Renewable Energy Technology. Renewable Energy, 28, 2063–2087.
• Bülbül, S. & Köse, A. (2011). Türk Gıda Şirketlerinin Finansal Performansının Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleriyle Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 71-97.
• Çelik, P. & Ustasüleyman, T. (2014). ELECTRE I ve PROMETHEE Yöntemleri İle GSM Operatörlerinin Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6(12), 137-160.
• Deng, H., C. H. Yeh & Wıllıs, R. J. (2000). Inter-Company Comparison Using Modified TOPSIS With Objective Weights. Computers and Operations Researh, 27, 963-973.
• Ergül, N. & Öktem, R. (2011). Searching of Usability of TOPSIS and ELECTRE Methods in Measurement and Evaluation of Financial Performance of Construction and Public Works Companies. International Research Journal of Applied Finance, September, 2(9), 1086-1100.
• Ergül, N. & Seyfullahoğulları A. Ç. (2012). The Ranking of Retail Companies Trading in ISE. European Journal of Scientific Research, February, 70(1), 29-37.
• Ergül, N. (2017), Spor Kulüplerinin Futboldaki Başarıları İle Spor Şirketlerinin Finansal Başarıları Arasındaki İlişkinin Test Edilmesi. Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(3), 43-71.
• Ertuğrul, İ. & Karakaşoğlu, N. (2010). ELECTRE ve Bulanık AHP Yöntemleri ile Bir İşletme İçin Bilgisayar Seçimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(10), 23-41.
• Feng, C. M. & Wang, R. T. (2000). Performance Evaluation for Airlines Including The Consideration of Financial Ratios. Journal of Air Transport Management, 6, 133-142.
• Hao, L. & Qing-Sheng, X. (2006). Application of TOPSIS in The Bidding Evaluation of Manufacturing Enterprises. 5th International Conference on E-Engineering & Digital Enterprise Technology, 16th-18th August, 184-188, China: Guiyang.
• Hosseini, S. H., Ezazi, M. E., Heshmati, M. R., Reza, S. M. & Moghadam, H. (2013). Top Companies Ranking Based on Financial Ratio with AHP – TOPSIS Combined Approach and Indices of Tehran Stock Exchange. International Journal of Economics and Finance, 5(3), 126-133.
• Huang, W. C & Chen, W.C. (2005). Using the Electre II Method to Apply and Analyze The Differentiation Theory. Proceedings of the Eastern Asia Society for Transportation Sudies, 5, 2237-2249.
• Hwang C. L. & Yoon K. (1981). Multiple Attribute Decision Making. Berlin: SpringerVerlag.
• Kadzinski´, M. & Ciomek, K. (2016). Integrated Framework for Preference Modeling and Robustness Analysis for Outranking-Based Multiple Criteria Sorting With ELECTRE and PROMETHEE. Journal of Information Sciences, 352–353, 167–187.
• Karacasu, M. (2007). Kent içi Toplu Taşıma Yatırımlarının Değerlendirilmesinde Karar Destek Modeli. 7. Ulaştırma Kongresi, Kongre Sempozyum Bildiriler Kitabı, 155-164. 19-21, Eylül, İstanbul.
• Kayıhan, B. (2017). Mali Performans Analizi: BİST Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi Sektörü İşletmelerinde Bir Uygulama. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Mayıs 5(46), 453-469.
• Kılıç, S. B. (2006). Türk Bankacılık Sistemi İçin Çok Kriterli Karar Alma Analizine Dayalı Bir Erken Uyarı Modelinin Tahmini. ODTÜ Gelişme Dergisi, Haziran, 33, 117-154.
• Kim, G. & Jung, S. (2011). Exploiting The Decision Making Tecnique to Explore The Relationship Between The Financial Factors and The Stock Preference. January 24, Proceedings of the 2011 International Conference on Industrial Engineering and Operations Management Kuala Lumpur, Malaysia. 22 – 24 January.
• Korkmaz, T. & Uygurtürk, H. (2012). Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Universitesi İkitisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 95-115.
• LIAN, J. W & KE, C. K. (2016). Using a Modified ELECTRE Method for an Agricultural Product Recommendation Service on a Mobile Device, Computers and Electrical Engineering, (56), 277–288.
• Metin, S, Yaman, S. & Korkmaz, T. (2017). Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri ile Belirlenmesi: BİST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Universitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 371-394.
• Montazer, G. A., Qahri, S. H. & Ramezani, Maryam, R. (2009). Design a New Mixed Expert Decision Aiding System Using Fuzzy Electre III Method for Vendor Selection. Journal of Expert System with Applications, 36, 10837-10847.
• Mousavia, M, Gıtınavardb, H. & Mousavıc, S. M. (2017). A Soft Computing Based-Modified ELECTRE Model for Renewable Energy Policy Selection With Unknown Information. Renewable and Sustainable Enery Reviews, 68, 774-787.
• Nijkamp, P. & Delft, A. V. (1977). Multi- Criteria Analysis and Regional Decision Making. Springer Science and Business Media.
• Okay, G. & Köse, A. (2015). Financial Performance Analysis of Brokerage Firms Quoted on the Istanbul Stock Exchange Using the TOPSIS Method of Analysis. International Journal of Business and Social Science, August, 6(8/1), 68-77.
• Opricovic, S. & Tzeng, G. H. (2004). Compromise Solution by MCDM Methods: A Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, July, 156(2), 445-455.
• Öktem, R. & Ergül, N. (2012). Testing Electre-III Method in Stock Selection. Journal of Money, Investment and Banking, March, 24, 17-26.
• Ömürbek, N. & Mercan, Y. (2014). İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri İle Değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 237-266.
• Ömürbek, N. & Aksoy, E. (2016). Bir Petrol Şirketinin Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 723-756.
• Ömürbek, N., Karaatlı, M. & Cömert, H. G. (2016). AHP-SAW ve AHP-ELECTRE Yöntemleri ile Yapı Denetim Firmalarının Değerlendirmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 171-199.
• Özer, A., Öztürk, M. & Kaya, A. (2010). İşletmelerde Etkinlik ve Performans Ölçmede VZA, Kümeleme ve TOPSIS Analizlerinin Kullanımı: İMKB İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 233-260.
• Polatidis, N., Georgiadis, C., Pimenidis, E. & Mouratidis, H. (2017). Privacy Preserving Collaborative Recommendations Based on Random Perturbations. Expert Systems With Applications, 71, 18-25.
• Roy, B. (1971). Problems and Methods With Multiple Objective Functions. Mathematical Programming, 1, 239-266.
• Shanian, A. & Savadogo, O. (2006). TOPSIS Multiple-Criteria Decision Support Analysis for Material Selection of Metallic Bipolar Plates for Polymer Electrolyte Fuel Cell. Journal of Power Sources, September 159(2), 1095-1104.
• Salvatore, C., Salvatore, G. & Slowinski, R. (2013). Multiple Criteria Hierarchy Process With ELECTRE and PROMETHEE. Journal of Omega, 41, 820-846.
• Sambulas, D., Yiotis, G. & Panou, K. D. (1999). Use of Multicriteria Methods for Assesment of Transportation Projects. Journal of Transportion Enginering, (125), 407-414.
• Soba, M. (2014). Banka Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Süreci ve ELECTRE Metodu İle Belirlenmesi: Uşak İlçeleri Örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 459-473.
• Taşabat, S. E., Cinemre, N. & Şen, S. (2015). Farklı Ağırlıklandırma Tekniklerinin Denendiği Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Türkiye’deki Mevduat Bankalarının Mali Performanslarının Değerlendirilmesi. Social Sciences Research Journal, 4(2), 96–110.
• Triantaphyllou, E., Shu, B., Sanchez, S. N. & Ray, T. (1998). Multi-Criteria Decision Making: An Operations Research Approach. (J.G. Webster, Ed.), John Wiley & Sons, New York, Encyclopedia of Electrical and Electronics Engineering, 15, 175-186.
• Triantaphyllou, E. (2000). Multi-Criteria Decision Making Methods: A Comparative Study. Springer-Science and Business Media BV, Doi: 10.1007/978-1-4757-3157-6.
• Tunca, M. Z., Aksoy, A., Bülbül, H. & Ömürbek, N. (2015). AHP Temelli TOPSIS ve ELECTRE Yöntemiyle Muhasebe Paket Programı Seçimi. Niğde İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak, 8(1), 53-71.
• Voogd, H. (1982). Multicriteria Evaluation With Mixed Qualitative and Quantitative Data. Environmental Planning, 9, 221-236.
• Yeh, C. H. (2002). A Problem Based Selection of Multi-Attribute Decison Making Methods. International Transactions in Operational Research, March, 9(2), 169-181.
• Yıldırım B. & Önder E. (2015). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. 2. Baskı, İstanbul, Dora Yayınları.
• Yücel, M. & Ulutaş, A. (2009). Çok Kriterli Karar Yöntemlerinden ELECTRE Yöntemiyle Malatya’da Bir Kargo Firması İçin Yer Seçimi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimleri Fakültesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 327-344.
• Zhou, H., Wang, J. Q. & Zhang, H. Y. (2017). Stochastic Multicriteria Decision-Making Approach Based on SMAA-ELECTRE with Extended Gray Numbers. International Transactions in Operational Research, (-1-21), Doi:10.1111/itor.12380.