İŞLETMELERDE UYGULANAN YILLIK BÜTÇE ÇALIŞMALARININ RAPORLANMASI VE PERFORMANSININ ÖLÇÜLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 4 - 17, 01.07.2023

Seçkin Gün , Ali Gürel

https://doi.org/10.55243/ihssr.1244454

Öz

İşletmelerde uygulanan bütçe çalışmaları organizasyon içerisinde mali ve iş süreçlerinin disiplinli yönetilmesi için önemli bir performans göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bütçe, sadece mali tabloların ortaya konması ve harcama kalemlerinin hesaplanması için uygulanmamaktadır. Günümüzde işletmelerin mevcut durumlarını analiz etmeleri, gider kalemlerinin tespiti ve bir sonraki dönemde faaliyet çalışmaları için oluşturulacak uygulamaların takibi için işletmelere kılavuzluk edilmektedir. Bütçe çalışmalarında asıl amaç departmanların oluşturduğu tahmini rakamların dönem içerisinde oluşacak reel harcamalar ile orantılı olması beklenmektedir. Harcama kalemleri içerisinde orantılı ve dengeli bir bütçe raporlaması işletmenin doğru finansal yatırımları yönetmesinde faydalı olmaktadır. Bu çalışmaların başarılı olabilmesi ve işletmeye doğru bir raporlama yönetimi sunabilmesi tüm departmanların katılımının olduğu uzman kişiler tarafından sürecin yönetilmesi ile ilişkili olmaktadır. İşletmenin genel faaliyet durumu ortaya çıkartılarak bu kalemler gerçekçi yansıtıldığında bütçe raporlamaları bir sonraki yıl için de öncelikli değerlendirmeler olarak kullanılabilmektedir. Her işletmenin sektör yapısı içerisinde personel giderleri, enerji harcamaları, hammadde giderleri ve diğer sabit ve değişken giderlerden oluşan harcama kalemleri vardır. Bazı durumlarda ise ulusal veya uluslararası alanda yaşanan olaylardan dolayı bütçe çakışmalarında alınan kararlar bu etkilerden dolayı değişime ihtiyaç duyabilmektedir. Günümüzde yaşanan ekonomik ve salgın hastalık gibi olumsuz etkiler, işletmelerin yaptığı bütçe çalışmalarını yıllık raporlamaların aksine daha kısa vadeli dönemler ile revize etme gereğini ortaya çıkarmaktadır. İşletmelerin Yönetim kademeleri bütçe raporlamaları ile mevcut durumdaki harcama kalemleri ve maliyetlerinin finansal durumu ortaya koyarak, atıl yapıda olan uygulamaların takibini sağlayabilmektedir.
Bu çalışma, işletmelerde uygulanan bütçe raporlamalarının sadece mali tabloların eşleşmesi için yapılmadığı, organizasyonun ve departmanların faaliyetleri üzerinde performans göstergesi olarak da değerlendirilebileceğinin göstergesini ortaya koymak için yapılmıştır. Bütçe çalışmaları, işletmelerin sürdürülebilirlikleri üzerinde doğrudan etkiye sahip önemli birer çalışma grubu olarak yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İşletme Bütçesi, Performans Göstergesi, Organizasyon

Kaynakça

• Akdoğan, N. (2009). Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Maliyet Muhasebesi Uygulamaları. 8. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Anthony, R. N., Hawkins, D. F. ve Merchant, K. A. (2004). Accounting: Text & Cases. 11. bs., ABD, McGraw-Hill Companies.
• Ataman, Ü. ve Hacırüstemoğlu, R. (1999). Yöneticiler İçin Muhasebe ve Finans Bilgileri. 1. bs, İstanbul, Türkmen Kitabevi, s. 334.
• Baltaş, A. (2006). Usta’dan Mentora. http://www.baltasbaltas.com/web/makaleler/k_4.htm,(09.07.2006) Bistriceanu, G. D. (2001). Finances, banks and insurances thesaurus. Vol. I, Economica Publishing, Bucharest, p. 234
• Blocher, E. J., Stout, D. E. ve Cokins, G. (2010). Cost Management A Strategic Emphasis. (5. b.). McGrawHill. Briciu, S. (2006). Managerial accounting, theoretical and practical issues. Economica Publishing, Bucharest, p. 248.
• Büyükmirza, K. (2007). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. 11. bs., Ankara, Gazi Kitabevi, s. 663-664.
• Chartered Institute of Management Accountants. (2008). Budgetting. Topic Gateway Series No. 27.
• Chartered Management Institute. (2013). A Selection of Useful Resources Chartered Management Institute.
• Cooper, T. (2010). Strategic Risk Management in the Municipal and Public Sector. An Exploration of Critical Success Factors and Barriers to Strategic Risk Management within the Province of Newfoundland and Labrador. Project Report. The Harris Centre: Available online:
• De Oliveira, J. F., Cleber, M. de L., Almeida, N. F., Mariano, A. M., Reis, A.C. B. ve Silva, J. M. Da. (2021). Costs influence and mediating effect of corporate risk management on organizational performance: A study applied to the Brazilian public service. Paper presented at the 16th Iberian Conference on Information Systems and Technologies (CISTI), Chaves, Portugal, June 23–26.
• Durmuş, N. ve Toroslu, V. (2013). İşletme Bütçeleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Elmacı, O. (2015). Sürdürülebilirlik ve Stratejik Yönetim Açısından Yönetim Muhasebesi. Kütahya: Gazi Kitabevi Ezerler, D. U. (2006). Bir Gelişme Modeli Olarak Koçluk (Coaching).
• Fındıkçı, İ. (2000). İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Gordina, V. V. (2012). Several aspects of forming of risk-controlling system at the enterprise. Finans Credit 28: 30–36.
• Grishunin, S. V., Mukhanova, N. V. ve Suloeva, B. S. (2018). Developing the concept of risk controlling for industrial facilities. 26: 47–52.
• Haftacı, V. (2007). İşletme Bütçeleri. 5. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
• Haftacı, V. (2010). İşletme Bütçeleri. (6. b.). İstanbul: Beta Yayınları.
• Hallack, J. (1974). Eğitimde Maliyet ve Harcamalar. Çev.: Mahmut Adem, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Hatipoğlu, Z. (1993). Temel Maliyet- Kar Planlaması ve Kontrolü. Beta Basım Yayım ve Dağıtım, İstanbul.
• Hatipoğlu, Z. ve Gürsoy, C. T. (1979). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Aktif Büro Basım Organizasyon Yayınları, Yayın No: 9, İstanbul.
• Horngren, C. T., Datar, S. M. ve Foster, G. (2006). Costs accounting, a managerial perspective. Arc Publishing, Craiova, p. 198; http://research.library.mun.ca/id/eprint/209 (accessed on 18 April 2022). Lalli, W. R. (2003). Handbook of Budgeting. 5. bs., ABD, John Wiley & Sons Inc.
• Lee, R. D, Johnson, R. W. ve Joyce, P. G. (2004). Public Budgeting Systems. 7th edn, Jones and Bartlett, Sudbury.
• Meigs, R. F. ve Meigs, W. B. (1993). Decisions, Accounting The Basis for Business (9. b.). New York: McGraw-Hill, Inc.
• Moven, M. M. ve Hansen, D. R. (2006). Management Accounting. 1. bs., ABD, The Thomson Corporation, s. 310.
• Mowen, M. M. ve Don, R. H. (2006). Management Accounting, 1. bs., ABD, The Thomson Corporation.
• Necheuhina, N. S. (2015). Organizational and management accounting tools in system of controlling. Mezhdunarodnyj zhurnal Prikladnyhi Fundamentalnyh Issledovanij 10: 550–54.
• Noe, R. A. (1999). İnsan Kaynaklarının Eğitim ve Gelişimi. Çev.: Canan Çetin, 1. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Özdemir, N. (2006). İnsan Kaynaklarını Geliştirmede Kullanılan Eğitim Yöntemleri 2 (İş Dışı EğitimYöntemleri). http://www.okyanusbilgiambari.com/InsanKaynaklari/egitim/OkyanusEgitimYontemleri-2 Isdisi.pdf, (28.10.2006).
• Peker, A. (1988). Modern Yönetim Muhasebesi. Muhasebe Enstitüsü, Yayın No: 53, 4.Bası, İstanbul.
• Seçim, H. vd. (1996). Diğerleri. Personel ve İnsan Kaynakları Yönetimi. 1. Baskı, A. Ü. Yayın No: 831, Açık öğretim Fak. Yayın No: 440, Eskişehir.
• Şenatalar, F. (1978). Personel Yönetimi ve Beşerî İlişkiler. 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Üniversite Kitabevi.
• Sevgener, A. S. ve Hacırüstemoğlu, R. (1998). Yönetim Muhasebesi. Alfa Basım Yayım Dağıtım, 5. Baskı, İstanbul.
• Shah, A. (2007). Budgetting and Budgetary Institutions. The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank.
• Siegel, J. G., Jae, K. S. ve Shim, A. I. (2005). Budget Basics and Beyond. John Wiley & Sons, Inc.
• Thomsett, M. C. (1997). Bütçeleme ve Tahmin. (E. Sunur, Çev.) İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Tokaç, A. (2012). İşletmelerde Bütçeleme ve Raporlama. İstanbul: Derin Yayınları.
• Welsch, A. G. (1978). İşletme Bütçeleri; Kar Planlaması ve Kontrolü. Bilimsel Yayınlar Derneği, 3.Basım, Ankara.
• Welsch, G. A., Hilton, R. ve Gordon, P. (1988). Budgeting, Profit Planning and Control. 5. bs., ABD, Prentice-Hall International Inc., s. 1.
• Yalkın, Y. K. (2018). İşleme Bütçeleri. (4. b.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Yalkın, Y. K. ve Doğan, A. (1988). Kamu İktisadi Teşebbüsleri Esnek Bütçeli Standart Maliyet Sistemi. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• Ylaoutinen, S. (2004). Fiscal frameworks in the Central and Eastern European Countries. Discussion Paper No.72, Ministry of Finance of RM.