Uluslararası Hukukta Yerli Halkların Statüsü ve Tanınan Haklar

Yıl 2021, Cilt: 39, 35 - 54, 31.03.2022

Azime Ayça Kahraman

Öz

Yerli halkların statüsü ve onlara tanınan haklar, uluslararası hukukun son dönemlerde çokça incelenen konularından biri olmuştur. Özellikle 20. yy.ın sonlarından itibaren çeşitli uluslararası örgütlerin bünyesinde, bu toplulukların haklarına ilişkin antlaşmalar ve birçok devlet tarafından onaylanan uluslararası belgeler kabul edilmiştir. Uluslarasın hukukun bir süjesi olmadıkları için klasik uluslararası hukuk içerisinde yer edinemeyen bu topluluklar, modern uluslararası hukukun gelişimiyle birlikte insan haklarının korumasından yararlanabilmişlerdir. Bireysel hakların dışında artık geleneksel topraklar üzerinde mülkiyet hakkı, grup olarak kendi temsil kurumlarını oluşturma hakkı ve kendi örf ve âdetleri ile kurumlarını muhafaza etme hakkı gibi kolektif haklara da sahiptirler. Ayrıca Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Bildirisi ile tarihte ilk defa ulus altı bir gruba, yönetim biçimini serbestçe seçme hakkını ve doğal zenginlikler üzerindeki sürekli egemenliği ifade eden iç self determinasyon hakkı tanınmıştır. Bildiri’nin bugün doktrin tarafından çoğunlukla uluslararası örf ve âdet hukukunun bir parçası olduğu ileri sürülmekte ve dolayısıyla tüm devletler açısından bağlayıcı kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

yerli halklar, kolektif haklar, self determinasyon, 169 No.lu Bağımsız Ülkelerdeki Yerli Halklara ve Kabile Halklarına Dair Sözleşme, Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Bildirisi

THE STATUS OF INDIGENOUS PEOPLE AND THEIR RIGHTS IN INTERNATIONAL LAW

Öz

The status of indigenous peoples and the rights granted to them have been one of the most studied subjects of international law in recent years. Especially since the end of the 20th century, treaties on the rights of these communities and international documents approved by many states have been accepted within the body of various international organizations. These communities, which could not make ground in classical international law because they are not subjects of international law, have been able to benefit from the protection of human rights with the development of modern international law. Apart from individual rights, they now have collective rights such as the right to own traditional lands, the right to establish their own representative institutions as a group, and the right to preserve their own customs and institutions. In addition, with the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples, for the first time in history, a sub-national group was granted the right of internal self-determination, which expresses the right to freely choose the form of government and permanent sovereignty over natural resources. Today, it is claimed by the doctrine that the Declaration is mostly a part of the customary international law and is therefore considered binding for all states.

Anahtar Kelimeler

indigenous peoples, collective rights, self-determination, Convention Concerning Indigenous and Tribal Peoples in Independent Countries (ILO No. 169), United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples

Kaynakça

• Aksar, Yusuf: Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• Anaya, Stephen James: “The Human Rights of Indigenous Peoples: United Nations Developments”, Unıversity of Hawaii Law Review, C. 35, 2013, 983-1012.
• Anaya, Stephen James: Indigenous Peoples in International Law. Oxford University Press, Oxford, 2000.
• Arsava, Füsun: Azınlık Kavramı ve Azınlık Haklarının Uluslararası Belgeler ve Özellikle Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesinin 27. Maddesi Işığında İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1993.
• Barsh, Russel Lawrence: “Indigenous Peoples: An Emerging Object of International Law”, The American Journal of International Law, C. 80, S. 2, 1986
• Mazel, Odette: “The Evolution of Rights: Indigenous Peoples and International Law”. Australian Indigenous Law Review, C. 13, S. 1, 2009, 140-158.
• Oguamanam, Chidi: “Indigenous Peoples and International Law: The Making of a Regime”. Queen’s Law Journal, C. 30, 2004, 348-399.
• Pazarcı, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri 2. Kitap, Sekizinci Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2005.
• Quane, Helen: “The Rights of Indigenous Peoples and the Development Process”, Human Rights Quarterly, C. 27, 2005, 652-682.
• Rombouts, Bas: “The Evolution of Indigenous Peoples’ Consultation Rights Under the ILO and UN Regimes: A Comparative Assessment of Participation, Consultation, and Consent Norms Incorporated in ILO Convention No. 169 and the U.N. Declaration on the Rights of Indigenous Peoples and Their Application by the Inter-American Court of Human Rights in the Saramaka and Sarayaku Judgments”, Stanford Journal of International Law, C. 53, S. 2, 2017, 169-224.
• Taşdemir, Fatma/ Albayrak Gökhan: “Kosova’nın Bağımsızlık İlanı ve Self- Determinasyon Hakkı”, Murat Saraçlı (Ed.), Uluslararası Hukukta Güncel Sorun Alanları, BingBang Yayınları, Ankara, 2012, 235-269.
• Torres, Raidza: “The Rights of Indigenous Populations: The Emerging International Norm”, The Yale Journal of International Law, C. 16, 1991, 127-175.
• Xanthaki, Alexandra: “Indigenous Rights in International Law over the Last 10 Years and Future Developments”, Melbourne Journal of International Law, C. 10, 2009, 27-37.
• Türk Dil Kurumu. Güncel Türkçe Sözlük. (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts, Erişim: 01.12.2021.).
• United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues. “Who are indigenous peoples?”(http://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/5session_factsheet 1.pdf, Erişim: 01.12.2021)
• Charter of the United Nations, 24 October 1945, 1 UNTS 16.
• Cobo, J. R. M. Study of the Problem of Discrimination Against Indigenous Populations, [379], UN Doc E/CN.4/ Sub.2/1986/7/Add.4 (1986).
• Convention Concerning Indigenous and Tribal Peoples in Independent Countries (ILO No. 169), June 27, 1989, 28 ILM 1382.
• Convention Concerning the Protection and Integration of Indigenous and Other Tribal and Semi-Tribal Populations in Independent Countries (ILO No. 107), June 2, 1959, 328 UNTS 247.
• ESC Res. 1589(L), UN ESCOR, 50th Sess., Supp. No.1, UN Doc. E/5044 (1971) 16.
• ESC Res. 1982/34, UN ESCOR, 4th Sess., Supp. No. 1, UN Doc. E/1982/82.3 (1982).
• GA Res 61/295, UN GAOR, 61st sess, 107th plen mtg, UN Doc AIRES/61/295 (13 September 2007).
• International Covenant on Civil and Political Rights, 19 December 1966, 999 UNTS 171, No. 14668.
• International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, 16 December 1966, 993 UNTS 3, No. 14531.