Kur’ân Ayetleri Bağlamında “Cin” Algısı Hususunda Farklı Yaklaşımlar

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 289 - 320, 16.01.2021

Şükrü Aydın

Öz

Kur’ân ayetleri bağlamında “cin” terimi incelendiğinde çok çeşitli anlamların ortaya çıktığı görülmektedir. Cin teriminin etimolojik anlamlarının yanında Kur’ân ayetlerinin inişi sırasında Arap gelenek ve göreneklerinde yaygın olan folklorik bir cin tasavvurunun varlığından da söz edilebilir. Hatta bu tasavvurun algı ötesi ruhânî boyutlu cin teriminin orijinal anlamını gölgede bıraktığı söylenebilir.
Kur’ân’da cin teriminin algı ötesi ruhsal varlık anlamının yanında o ana kadar görünmeyen, bilinmeyen, tanınmayan varlıkların kast edildiği anlatımlar da mevcuttur. Bu anlatımların bir kısmında ise ilk hitap edilmiş olan toplumun bilincine nüfuz etmiş bulunan bazı efsanevi hususlara dikkat çekilir. Bundaki amaç ise efsane anlatmak olmayıp onunla manevi/ahlaki ve ruhi bir hakikatin tasviri hedeflenmektedir.
Bu çalışmada “cin” terimi algı ötesi ruhânî varlık ve folklorik kullanımı boyutlarıyla incelenmiş olup Kur’ân ayetleri ekseninde farklı yorum ve yaklaşımlara dikkat çekilmiş ve bunların değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân,, Ayet,, Tefsir,, Cin,, Ruhânî,, Arap Folkloru.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed – Rıza. Reşid Tefsiru'l-Kur'âni'l-Hakîm (Tefsiru'l-Menâr). 12 Cilt. Kahire: el-Hey’etu'l-Mısriyyetu’l-΄Amme li’l-Kitab, 1990.
• Ateş, Ali Osman. Kur’ân ve Hadislere Göre Cinler ve Büyü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• Ateş, Süleyman. İnsan ve İnsanüstü (Ruh, Melek, Cin, İnsan). İstanbul: Dergah Yayınları, 1985.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân Ansiklopedisi, 30 Cilt. İstanbul: Kur’ân Bilimleri Araştırma Vakfı Yayınları, ts.
• Aydın, Hayati. “Dinî Kaynaklar ve Kültür Bağlamında Cinleri Anlamak”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3, (2017), 1623-1670.
• Behiy, Muhammed. İnanç ve Amelde Kur’ânî Kavramlar. çev. Ali Turgut, İstanbul: Yöneliş Yayınları, 2003.
• Beydâvî, Kâdî Nâsiruddîn. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Mar’aşli. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsî'l-Arabî. 1418.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail. Câmiu’s-sahih. thk. Muhibuddin el-Hatib. 4 Cilt. Kahire: Matbaatu’s-Selefiyye, 1400.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Cahız, Ebû Osman. el-Hayevân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l İlmiyye, 1424.
• Cevâd, Alî. el-Mufassal fî târîhi’l-Arabî kable’l-İslâm. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 2001.
• Çelebi, İlyas. “Kur’ân-ı Kerim’de Cin-İnsan Münasebeti”, MÜİF Dergisi 15 (1997), 167-198.
• Derveze, İzzet. et-Tefsiru'l-hadîs. çev. Ahmet Çelen - Vahdettin İnce vdğr. 6 Cilt. İstanbul: Ekin Yayınları, 2. Basım, 1998.
• Doğrul, Ömer Rıza. Kur’ân-ı Kerim’in Tercüme ve Tefsir-i Şerifi Tanrı Buyruğu. 2 Cilt. İstanbul: Ahmet Halit Yaşaroğlu Kitapçılık ve Kağıtçılık, T.L.Ş. 3. Basım, 1955.
• Dölek, Adem, “Mikroplar Cinlerin Bir Nev’i mi? Bir Hadisle İlgili İki Yorumun Eleştirisi”, Hadis Tetkikleri Dergisi 3/1 (2005), 107-118.
• Düzenli, Yaşar. “Haberlerde Tedricilik ve Cinlerin Kulak Hırsızlığı Meselesi”, İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 22. Sayı, (2010), 125-154.
• Düzgün, Şaban Ali. “Dinsel Ve Mitolojik Yönleriyle Cin ve Şeytan Algımız”, Kelam Araştırmaları Dergisi 10/2 (2012), 11-30.
• Ebû Zehre, Muhammed. Zühretü’t-tefâsîr. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l- Arabî, ts.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlâhî Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2001.
• Erdoğan, İbrahim Halil, “Metafizik Alemden Cinlerle İrtibatın İmkanı/İmkansızlığı” Etimolojik ve Epistemolojik Bir Yaklaşım, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18/72 (2015), 1953-1969.
• Esed, Muhammed. Kur'ân Mesajı. çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2001.
• Ferrâ’, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meânî’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: ʻÂlemu’l-Kutüb, 1973.
• Gazâlî, Muhammed. es-Sünnetü’n-nebeviyye beyne ehli’l-fıkh ve’l-hadis. Kahire: Dâru’ş-Şürûk, 1989.
• Halefullah, Muhammed Ahmed. Kur’ân’da Anlatım Sanatı (el-Fennu’l-Kasasî). çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• İbn Âşûr, Muhammmed Tahir. et-Tahrir ve't-tenvir. 30 Cilt. Tunus: ed-Dârû’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîrü'l-Kur'âni'l-Azîm, thk. Esad Muhammed et-Tayyib. 9 Cilt. Mekke: Mektebetu Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1419.
• İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyn Ahmed. Mu’cemu mekâyisillüga, thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût, vd. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2001.
• İbn Hibbân, Muhammed. el-İhsan fî takribi sahih-i İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1988.
• İbn Kesir, Ebu'l-Fida' İsmail b. Ömer. Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azim. thk. Sami b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dârû Taybe li'n-Neşri ve't-Tevzi', 1999.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebir - Muhammed Ahmed Hasbullah - Haşim Muhammed eş-Şazelî. Kahire: Dâru'l-Meârif, ts.
• İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fî gârîbi’l-Kur’ân, thk. Savfvân Adnân Beyrut: Dâvûdî. Dâru’l-Kalem, 1412.
• İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. Tefsiru’r-Ragıb el-İsfahânî, thk. Muhammed Abdulazîz el-Besyûnî, Tantâ: Külliyetu’l-Adâb, 1999.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân/Gerekçeli Meâl-Tefsir, 2 Cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Kasımî, Muhammed Cemaleddin b. Muhammed Saîd Kasım el-Hallak. Mehâsinu’t-te’vîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubil-İlmiyye, 1418.
• Kefevî, Ebu'l-Bekâ', Eyyub b. Musa el-Hüseynî. el-Külliyât mu'cem fi'l-müstalihat ve'l-furûkul-lüğaviyye. thk. Adnan Derviş-Muammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 1998.
• Kılavuz, Ahmet Saim. “Cin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/8-10. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1993.
• Kitab-ı Mukaddes. İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 1985.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekr. el-Câmi' li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Berdûnî. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâturîdî, Muhammed b. Mahmud Ebû Mansur. Tefsiru’l-Maturîdî (Te’vilâtu Ehli’Sünne). thk. Mecdî Bâselûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü'l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Mâverdî. en-Nüket ve’l-uyûn. thk. Es-Seyyid ibn Abdulmaksud b. Abdurrahim. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l İlmiyye, ts.
• Merağî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merağî. 30 Cilt, Mısır: Matbaatu Mustafa el-Babî el-Halebî, 1946.
• Merdin, Saadettin. “Geleneksel İslam İnancında Mitolojik Unsurların Kritiği: Cinlerle İlgili İnanışlar Bağlamında Bir İnceleme” Basılmamış Doktora Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Mevlana, Muhammed Ali. Kur’ân-ı Kerim (Arapça Metinli Türkçe Tercüme ve Tefsir). terc. Ender Gürol. İstanbul, 2008.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud eş-Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1423.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahih-u Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, 5 Cilt. Beyrut. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1954.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc şerhu Sahîh-i Müslim b. Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1392/1972.
• Öztürk, Mustafa. Kur’ân-ı Kerim Meali (Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri). Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Polat, Emanullah, “Cin Suresi Perspektifinde Cinlerin Varlığı” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 14/53 (2015), 337-365.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtihu'l-gayb (et-Tefsiru'l-kebîr). 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1420.
• Şimşek, M. Sait. Hayat Kaynağı Kur’ân Tefsiri. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Tabâtabâî, Seyyid Muhammed Hüseyin. el-Mizân fi tefsiri'l-Kur'ân. 22 Cilt. Beyrut: Müessesetü'l-A'lemî li'l-Matbuât, 1997.
• Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu'l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 2001.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. es-Sünen. thk. Beşşâr Avâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1998.
• Tunçer, Murat. Kur’ân’da Cin ve Şeytan İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Watt, W. Montgomery. Kur’ân’a Giriş. çev. Süleyman Kalkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Yazıcı, Mahmut. “Hz. Peygamber’in Cinlerle Görüşmesine Dair İhtilaflı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Tasavvur, Tekirdağ İlahiyat Dergisi 4/2 Aralık/December. (2018), 784-825.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur'ân Dili. sdl. İsmail Karaçam, E. Işık, N. Bolelli, A. Yücel. 10 Cilt. İstanbul: Zehraveyn Yayıncılık, ts.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Abdurrezzak el-Hüseynî el-Mürtedâ. Tâcü'l-ârûs min cevâhîru’l-kâmûs. 40 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hidâye, ts. Zeccâc, Ebû İshâk İbrahim b. es-Seri b. Sehl. Meânî’l-Kur’ân ve i’râbuhu. thk. Abdulcelil Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer el-Harezmî. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l Arabî, 1407.