Two Qur'anic Recipes: Tasbih and İstighfar

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1065 - 1083, 14.07.2022

Beşir Çelik

Öz

The Qur'an is the last divine book that reminds people of the purpose of existence, their duty and responsibility towards the creator and the created, as a guide to guidance. Every word in this book is addressed to all people in general and believers in particular. This divine book, which sheds light on the material and spiritual life of man, contains principles that will make him happy. It is like a prescription written by a doctor to his patient and is a source of mercy and healing offered by the Lord to his believing servants. Tasbih and istigfar are the two divine requests in this prescription. Tasbih is to absolve Almighty Allah from deficient attributes; Istighfar is asking for forgiveness and forgiveness from Him. The Qur'an states that all beings in the universe praise Allah according to their own creation characteristics; reminds that a person in a valuable position is also responsible for such a task. This issue, which adds meaning to the material and spiritual life of a person, reminds the person of his creator and his servitude, and inspires hope and tranquility when faced with troubles and troubles, is always important. In this study, first of all, the two basic qualities of people with intelligence, contemplation and contemplation, are emphasized, and then the analysis, nature, importance, material and spiritual benefits of the concepts of tasbih and istighfar, which are the manifestation of communication between Allah and the servant, are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Dhikr, Tasbih, İstighfar

İki Kur’ânî Reçete: Tesbih ve İstiğfâr

Öz

Kur’ân, bir hidayet rehberi olarak insana varoluş gayesini, yaratıcıya ve yaratılanlara karşı görev ve sorumluluğunu hatırlatan son ilahî kitaptır. Bu kitapta yer alan her hitap, genel olarak tüm insanlara, özel olarak da inananlara yöneliktir. İnsanın maddî ve manevî hayatına ışık tutan bu ilahi kitap, onu mutlu kılacak prensipleri ihtiva etmektedir. O, bir hekimin hastasına yazdığı bir reçete hükmünde olup Rab tarafından inanan kullarına sunulan bir rahmet ve şifa kaynağıdır. Tesbih ve istiğfar, bu reçetede yer alan iki Rabbanî taleptir. Tesbih, yüce Allah’ı noksan sıfatlardan tenzih etmek; istiğfar ise, O’ndan aff ve bağışlanma dilemektir. Kur’an, evrendeki tüm varlıkların kendi yaratılış özelliklerine göre Allah’ı övgüyle tesbih ettiğini; değerli bir konumda bulunan insanın da böyle bir görevle yükümlü olduğunu hatırlatmaktadır. İnsanın maddi ve manevi hayatına anlam katan, kula yaratıcısını ve kulluğunu hatırlatan, bela ve sıkıntılarla karşılaştığında ona umut ve sükûnet telkin eden bu konu daima önem arz etmektedir. Bu çalışmada, önce akıl sahiplerinin iki temel niteliği olan tezekkür ve tefekküre vurgu yapılmış, ardından Allah-kul arasındaki iletişimin tezahürü olan tesbih ve istiğfar kavramlarının lüzumu ve önemi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Zikir, Tesbih, İstiğfar

Kaynakça

• Abdülbâki, Muhammed Fuâd. el-Mu'cemü'l Müfehres li-elfazi’l Kur'ani'l-Kerim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1986.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Tefsirü’l Beydavî / Envâru’t-Tenzil ve Esrarü’t Te’vil. 1. Baskı, Lübnan- Beyrüt: Darü’l Ma’rife, 2013.
• Bilgiz, Musa. “Kur’an’da Zikir Kavramının Anlam Alanı”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 25, 2006. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-Sahîh. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh, Thk: Ahmed Abdülğafûr Attâr, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1399/1979.
• Cevherî, Tantâvî. el-Cevâhir fî Tefsîri’l Kur’ân’il-Kerim. Mısır: M. el-Bâbî el-Halebî, 1350/1931.
• Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf Ali b. Muhammed. et-Ta’rîfât. 3. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988/1408.
• Fazlur Rahman. Ana Konularıyla Kur’an. Çev. Alparslan Açıkgenç, 4.Baskı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
• Isfahânî, Râgıb. Müfredat’u Elfazi’l Kur’an. Thk: Safvan Adnan, Dımaşk-Beyrut: Daru’l Kalem, 2011.
• İbn Dureyd, Ebubekr Muhammed b. el-Hasan. Cemheretu’l-Luğa. (Thk: Remzî Munir Ba’lebekî), Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Ebi Dünya, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed. Kitabü’ş Şükr. Mısır: Matbaatü’l Menar, 1930/1349.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʻArab. Kahire: Daru’l Mearif, 1984.
• Karaman, Hayreddin vd, Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara: TDV Yayınları, 2017.
• Kiraz, Celil. Bir Tefsir Problemi Olarak Bütün Varlıkların Allah'ı Tesbîh Etmesi, Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2). 2006.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebûbekr. el-Câmiʻu li-Ahkâmi’l-Kur’an. 1. Baskı. Lübnan-Beyrut: Müessesetü’r Risale, 2006.
• Kutluer, İlhan. “düşünme”. TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 10, 53-57.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el- es-Semerkandî. et-Te’vilatu’l Kur’an. Tahk. İbrahim Kaçar, 16, 132-133. İstanbul: Mizan Yayınları, 2007.
• Müslim, Ebü’l Hüseyin Müslim b. El-Haccac. Sahih-u Müslim. 2.Basım, Riyad: Daru’s-Selam, 2000.
• Râzî, Fahreddin. Tefsirü’l Kebir (Mefatihu‟l- Ğayb). Trc: Suat Yıldırım ve arkadaşları, Ankara: Akçağ Yayınları, 1992.
• Râzi, Muhammed b. Ebu Bekr b. Abdulkadir. Muhtâru’s-Sihâh. Beyrut: Mektebet-ü Lübnan, 1995.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. Beyrut: Mektebetü’l Asriyye, 2005.
• Saraoğlu, Hasan. “Kuran Ayetleri Işığında Hz Âdem’in İstiğfarı”. Harran İlahiyat Fakültesi Dergisi”, 41, (Haziran 2019): 209-227.
• Soysaldı, Mehmet. “Kur’ân’da İbadet ve Zikir Kavramları”. F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Elazığ, 1998, Sayı: 3, s. 1-32.
• Soysaldı, Mehmet. “İslâmda Tevbe”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara, Mayıs-2001, Sayı: 6, s. 81-90.
• Suyûtî, Abdurramân b. Ebîbekr Celâluddin. ed-Dürrü’l-Mensûr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şahin, İskender. “Kur’ân Ekseninde Nisyânın Nedenleri ve Yıkıcı Sonuçları”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (9) 20, 2018.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. Tefsiru’l Vasit. Kahire: Daru’l Mearif, 1993.
• Ünal, Ali. Kur’an’da Ana Kavramlar. İstanbul: Beyan Yayınları, 1990.
• Ünal, Yaşar. “Tesbih Kavramı Üzerine”, Dini Araştırmalar, Temmuz - Aralık 2012, Cilt : 15, Sayı : 41, ss. 163- 184.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Nasr Süresi”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 32:416-417.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. “Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1971-1982.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Tefekkür ve Tezekkür”, Altınoluk Dergisi, 144 (5). Şubat, (1998).
• Zemahşerî, Cârullâh, Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl. 3. Baskı. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.
• Zemahşeri, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer. Esasu’l- Belağa. thk. Basil Uyunu’s-Suvd Beyrut: Daru’l Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Zühaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîru’l-Münîr. 2. Baskı. Beyrût: Dâru’l-Fikr el-Muâsır, 1418.