Kunût ve Ahkâmına Dair Bazı Fıkhî Mülahazalar

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 216 - 237, 25.01.2024

İbrahim Sizgen

https://doi.org/10.5281/zenodo.10547428

Öz

Bu çalışmada, İslâm hukukunun ibadetler bölümü içerisinde yer alan ve ehemmiyetine binaen müstakil bir başlık altında incelenen kunûta dair bazı fıkhî mülahazalar nitel araştırma ve istidlâl yöntemi kullanılarak ele alınmıştır. Meşrûiyeti sünnet ve icmâ ile sabit olan kunût hakkında varit olan birtakım rivayetlerde Hz. Peygamber’in çeşitli vesilelerle namazlarda kunût okuduğuna yer verilmiştir. Bundan mütevellid kunûtun meşruiyeti konusunda müctehidler arasında görüş ayrılığı olmamasına rağmen bahse konu mervi olunan hadislerin tenkite, uygulama örneklerinin de farklı yorum ve te’vile açık olduğu tespit edilmiştir. Bu durum kunûtun hükmü, hangi namazda kunût okunacağı, yeri, miktarı ve lafızları, cehrî (sesli) veya hafî (gizli) okunması, kunûtta ellerin kaldırılıp kaldırılmayacağı, kaldırılması halinde yüze sürülüp sürülmeyeceği ve cemaatle kılınan namazlarda imamla birlikte kunûtun okunup okunmayacağı gibi bazı fıkhî meselelerin tezahür etmesine sebebiyet vermiştir. Bununla birlikte ilgili meselelerde müctehidler, birbirinden muhtelif ictihadlar ileri sürerek doktrin içerisinde kayda değer görüşler ortaya koymuşlardır. Esas itibariyle onları bu husustaki ictihâdî çeşitliliğe iten sâik, kunût hakkında varit olan naslarda yer alan bazı kavramlara yüklemiş oldukları lugavî anlamlar yanında sahabenin kunût uygulamasına yönelik te’vile dayalı değişken yaklaşımlarıdır. Bu bağlamda ele alınan bu çalışmada fukahanın kunût ve ahkâmına dair ileri sürdükleri görüşler, mümkün mertebe delilleriyle birlikte sunulmuş; bu deliller hakkında karşıt görüş sahipleri tarafından yapılan eleştirilere yer verilerek konu bir bütünlük içerisinde tartışılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Namaz, Vitir, Dua, Kunût, Teşehhüd

Some Fiqh Considerations Concerning Qunut and Its Rules

Öz

In this study, some fiqh considerations regarding qunut, which is included in the worship section of Islamic law and examined under a separate title due to its importance, were discussed using the qualitative research and inference method. In some narrations about kunût, whose legitimacy is established by the sunnah and ijma, it is stated that the Prophet recited kunût in prayers on various occasions. Therefore, although there is no difference of opinion among mujtahids regarding the legitimacy of qunut, it has been determined that the mentioned hadiths are open to criticism and their application examples are open to different interpretations and interpretations. This situation has brought to discussion the issues of the ruling on qunût, in which prayer qunût should be recited, its place, amount and words, whether it should be recited jahrî (vocal) or hafî (hidden), whether the hands should be raised during qunût, and whether they should be rubbed on the face if raised. However, it brought with it some jurisprudential issues, such as whether kunût should be recited together with the imam in congregational prayers. However, on related issues, mujtahids have put forward significant opinions within the doctrine by putting forward various ijtihads. Essentially, the reason that pushed them to diversify their ijtihad on this issue was the literal meanings they attributed to some concepts in the existing texts about qunût, as well as the variable approaches of the companions towards the application of qunût based on interpretation. In this study, which is considered in this context, the views put forward by the fuqaha regarding the rules and regulations are presented together with as much evidence as possible; The subject has been tried to be discussed in its entirety by including criticisms about this evidence by those who have opposing views.

Anahtar Kelimeler

İslamic Law, Prayer, Witr, Blessing, Qunut, Tashahhud

Kaynakça

• Alî el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nürüddîn Alî b. Sultân Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtîh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.
• Alîş, Muhammed. Minehü’l-celîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1989.
• Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hacer. Fethu’l-Bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1960.
• Askalânî, ed-Dirâye fî tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye. nşr. Abdullah Hâşim el-Yemânî. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, ts.
• Asyûbî, Muhammed b. Ali el-Vellûvî. Zahîretü’l-ʻukbâ fî şerhi’l-Müctebâ’. Riyad: Dâru’l-Miʻrâc-Dâru Âl Barûm, 1996-2003.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Muhammed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. thk. Emîn Sâlih Şa‘bân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsülhak. ‘Avnü’l-ma‘bûd şerhu Süneni Ebî Dâvud. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Müntekâ şerhu’l-Muvattâ. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Bezzâr, Ahmed b. İbrâhîm. Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Mahfûzurrahmân Zeynullah-Âdil b. Sa‘d. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1988-2009.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. Keşşâfü’l-kınâʻ ʻan metni’l-İknâʻ. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Buhûtî, er-Ravzü’l-mürbiʻ şerhu Zâdi’l-müstekniʻ. thrc. Abdülkuddûs Muhammed Nezîr. Riyad-Beyrut: Dâru’l-Müeyyed – Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Câvî, Muhammed b. Ömer. Nihâyetü’z-zeyn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. thk. İsmetullâh İnâyetüllâh Muhammed vdğ. Beyrut-Medine: Dâru Beşâiri’l-İslâmiyye - Dâru’s-Sirâc, 2010.
• Cüveynî, Ebü’l-Meʻâlî Abdülmelik b. Abdillâh. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’lkebîr. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Efendioğlu, Mehmet. “Metrûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/415-416. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Erdem, Sami. “Vitir Namazı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/111-113. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Erul, Bünyamin. “Ta‘n”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/558-560. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Hamevî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. Gamzü ʻuyûni’l-besâir şerhu kitâbi’l-Eşbâh ve’n-nezâir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. Şerhu’l-Haraşî ʻalâ Muhatasari Halîl. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1317.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. ed-Dürrü’l-muhtâr. nşr. Abdülmünʻim Halîl İbrâhîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Hâzimî, Ebû Bekr Muhammed b. Mûsâ. el-İʻtibâr fi’n-nâsih ve’l-mensûh mine’l-âsâr. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meʻârifi’l-Osmâniyye, 1359.
• Heytemî, Ahmed b. Muhammed. Tuhfetü’l-muhtâc. Mısır: el-Mektebetü’t-ticâreti’l-kübrâ, 1983.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. thk. Muhammed Avvâme. Cidde-Dımaşk: Dâru’l-Kıble-Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, 2006.
• İbn Fâris, Ebü’l-Huseyn Ahmed b. Fâris. Muʻcemü mekâyîsi’l-lüğa. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Osmân b. Ömer. Câmiʻu’l-ümmehât. nşr. Ebû Abdirrahmân el-Ahdar el-Ahdarî. Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Yemâme, 1998.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. thk. Abdülğaffâr Süleymân el-Bendârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhhamed b. Hibbân. Sahîhu İbn Hibbân. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvâhid. Fethü’l-kadîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Muhammed. eş-Şerhu’lkebîr ʻalâ metni’l-Mukniʻ. nşr. Dâru’l-Menâr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1983.
• İbn Müflih, Ebû İshâk İbrâhîm b. Muhammed. el-Mübdiʻ fî şerhi’l-Mukniʻ. nşr. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiʻî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbnü’l-Mülakkın, Ömer b. Ali. et-Tavzîh li-şerhi’l-Câmiʻi’s-sahîh. thk. Dâru’l-Felâh. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 2008.
• İbnü’l-Mülakkın, el-Bedru’l-münîr. Riyad: Dâru’l-Hicret, 2004.
• İbnü’l-Mülakkın, Hulâsetü’l-bedri’l-münîr. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1410.
• İbn Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm. el-İşrâf ʻalâ mezâhibi ʻulemâ. nşr. Ebû Hammâd Sağîr Ahmed el-Ensârî. Ra’sülhayme: Mektebetü Mekkete’s-Sekâfiyye, 2004.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dakâik. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Ahmed el-Hanbelî. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Mahmûd b. Şa‘bân vdğ. Medine: Mektebetü’l-Gurabâi’l-Eseriyye, 1996.
• İbn Rüşd el-Ced, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. el-Beyân ve’t-tahsîl. thk. Muhammed Haccî vdğ. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmail el-Mürsî. el-Muhassas. thk: Halil İbrahim Ceffâl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘arabî, 1996.
• İmrânî, Ebü’l-Huseyn Yahyâ b. Ebi’l-Hayr. el-Beyân fî mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʻî. nşr. Kâsım Muhammed en-Nûrî. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2000.
• Heyet. el-Mu‘cemü’l-vasît. İstanbul: Dâru’d-da‘ve, 1989.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâiʻu’s-sanâiʻ fî tertîbi’ş-şerâiʻ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kaya, Eyyüp Said. “Nevâzil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/34-35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Kuzudişli, Bekir. Kunut Hadisleri ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
• Koçak, Muhsin. “Kunût”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/380. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Mahmutoğlu, Yakup- Atlan, Mustafa. Dört Mezhebe Göre Namazlarda Kunût Duası Okumanın Keyfiyeti ve Hükmü. Darulfunun İlahiyat Dergisi 29/2, (2018), 379–407.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-Kebîr. ed. Ali Muhammed Muʻavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Makdisî, Muhammed b. Tahir. Zahîretü’l-huffâz. Riyad: Dâru’s-selef, 1996.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Ali b. Süleymân. el-İnsâf fî maʻrifeti’r-râcih mine’l-hilâf ʻalâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel. nşr. Muhammed Hâmid el-Fıkî. Kahire: Matbaʻatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1955-1956.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li-taʻlîli’l-Muhtâr. nşr. Mahmûd Ebû Dakîka. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ravzatü’t-tâlibîn ve ʻumdetü’l-müttakîn. nşr. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1991.
• Nevevî, el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb. Mısır: İdâretü’t-Tıbâ‘ati’l-Münîriyye, ts.
• Önkal, Ahmet. “Bi’rimaûne”. Türkiye Diyanet Vaksı İslâm Ansiklopedisi. 6/195-196. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Râfiî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed. el-ʻAzîz şerhu’l-Vecîz. thk. Ali Muhammed Muʻavviz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Ribâʻî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yûsuf. Fethu’l-gaffâr el-câmiʻ li-ahkâmi sünneti nebiyyine’l-muhtâr. thk. Ali el-İmrân vdğ. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1427.
• Sahnûn, Abdüsselam b. Saîd Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Safarov, Safar. Kunût İbadeti. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Semerkandî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dârü’l-Marife, ty.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr. nşr. İsâmüddin es-Sabâbıtî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1993.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali. el-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasen. el-Asl. thk. Muhammed Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Tahâvî, Ebû Caʻfer Ahmed b. Muhammed. Şerhu meʻâni’l-âsâr. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr-Muhammed Seyyid Câdelhak. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
• Zeylaʻî, Ebû Muhammed Osmân b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313-1315.