The Concepts of Ḥadīth Methodology in the Works of G.H.A. Juynboll and Their Evaluation

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 36, 15.01.2025

Bilge Kılıç

https://doi.org/10.69576/ihya.1539788

Öz

In this article, ḥadīth terminology is examined based on Gualtherus Hendrik Albert Juynboll’s (1935-2010) work Muslim Tradition and the entries he authored in the Encyclopaedia of Islam on terms such as ‘mursal’, ‘t̲h̲iḳa’, ‘munkar’, ‘tadlīs’, ‘ṣāliḥ’, ‘musnad’, ‘muʿanʿan’, ‘rafʿ’, ‘tawātur’, ‘sunna’ and ‘ṣaḥīḥ’. In this context while the author’s explanations of the concepts and the conclusions he reached are examined on one hand the approach of a western scholar to the science of ḥadīth and the motives behind this approach are also investigated on the other. The effects of Juynboll’s fundamental claims regarding the science of ḥadīth on ḥadīth concepts have also been evaluated. By examining the evidence presents in his analyses and claims, the shortcomings and persuasiveness of this evidence have been brought into question. His definitions of ḥadīth terms and the arguments behind them are analyzed not only in terms of internal consistency but also from the perspective of ḥadīth scholars. In particular the critical differences between Juynboll and the established ḥadīth understanding of the ḥadīth scholars are revealed and the meaning of this methodological difference is emphasized. It has been determined that while emphasizing his central claims in his conceptual analyses, he consciously ignored opposing views, misinterpreted sources, arrived at incorrect conclusions and consequently made grand assertions. Based on these flawed interpretations, he made significant claims. After conducting some examinations of the references Juynboll provided regarding ḥadīth sources, it was found that he made several errors in many instances. As a result this study offers a evaluation that allows for the comparison and understanding of approaches to ḥadīth science and methodology in both the Western and Islam worlds, providing a resource for those interested in this field.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Juynboll, Muslim Tradition, Encyclopaedia of Islam, Ḥadīth Terms

G.H.A. Juynboll’un Çalışmalarında Geçen Hadis Usûlü Kavramları ve Değerlendirilmesi

Öz

Bu makalede, Gualtherus Hendrik Albert Juynboll’un (1935-2010) Muslim Tradition adlı eseri ve Encyclopaedia of Islam’da kaleme aldığı ‘mursal’, ‘t̲h̲iḳa’, ‘munkar’, ‘tadlīs’, ‘ṣāliḥ’, ‘musnad’, ‘muʿanʿan’, ‘rafʿ’, ‘tawātur’, ‘sunna’ ve ‘ṣaḥīḥ’ gibi maddeler esas alınarak hadis ıstılâhları incelenmiştir. Bu bağlamda bir taraftan müellifin kavramlara ilişkin verdiği bilgiler ve ulaştığı sonuçlar ele alınırken diğer taraftan da batılı bir bilim insanının hadis ilmine yaklaşımı ve bu yaklaşımın arkasındaki saikler araştırılmıştır. Juynboll’un hadis ilmiyle ilgili geliştirdiği temel iddiaların hadis kavramlarına olan etkileri de değerlendirilmiştir. Analizlerinde ve iddialarında sunduğu kanıtlardan hareket edilerek bu kanıtların eksiklikleri ve ikna ediciliği tartışmaya açılmıştır. Hadis terimlerine yönelik yaptığı tanımlamalar ve bunların arkasındaki argümanlar yalnızca içsel tutarlılık açısından değil aynı zamanda muhaddislerin perspektifinden de analiz edilmiştir. Özellikle Juynboll’un, muhaddislerin yerleşik hadis anlayışlarından ayrıldığı kritik farklılıklar ortaya konulmuş ve bu metodolojik farklılığın anlamı vurgulanmıştır. Kavramsal tespitlerinde merkezi iddialarını öne çıkarırken karşıt görüşleri bilinçli bir şekilde görmezden geldiği, kaynakları yanlış yorumlayarak hatalı sonuçlara vardığı buna bağlı olarak büyük iddialarda bulunduğu tespit edilmiştir. Hadis kaynaklarına dair verdiği referansların tarafımızca yapılan kimi incelemelerinden sonra pek çok noktada yanılgıya düştüğü görülmüştür. Sonuçları itibariyle çalışma, hadis ilmi ve metodolojisi üzerine Batı ve İslâm dünyasındaki yaklaşımların karşılaştırılmasına ve anlaşılmasına olanak tanıyan bir değerlendirme sunmakta ve bu alanla ilgilenenler için kaynak teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Juynboll, Muslim Tradition, Encyclopaedia of Islam, Hadis Kavramları

Kaynakça

• Abdullâh b. el-Mübârek. Kitâbu’z-Zühd. thk. Habîbürrahmân el-A‘zamî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût, Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrût: Müessesetu’r-Risâle, 1416/1996.
• Askalânî, İbn Hacer. Hedyü’s-sârî. Riyâd: Fehresetu Mektebeti’l-Melik, 1421/2001.
• Askalânî, İbn Hacer. Şerhu Nuhbeti’l-fiker. thk. Nûreddin Itr. Pakistan: Mektebetü’l-Büşrâ, 1432/2011.
• Askalânî, İbn Hacer. Tehzîbu’t-tehzîb. 15 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâm, 1414/1993.
• Bağdâdî, el-Hatîb. el-Kifâye fi ilmi’r-rivâye. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmânîyye, 1357.
• Belâzürî, Ebû’l-Hasen Ahmed. Ensâbü’l-eşrâf. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn. el-Medhal ilâ ‘ilmi’s-sünen. thk. Muhammed ‘Avvâme. Beyrût-Kâhire: Dâru’l-Minhâc-Dâru’l-Yüsr, 1437/2017.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. M. Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. Beyrût: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Büstî, İbn Hibbân. el-İhsân fî takrîb-i Sahîh-i İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• Büstî, İbn Hibbân. Kitâbu’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî. 18 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Sumeyî, 1420/2000.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdurrahmân. Sünenü’d-Dârimî. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî vd. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1987.
• Ebû Gudde, Abdülfettah. Tahkîku ismeyi’s-sahîhayn ve ismi Câmi‘i’t-Tirmizî. Halep: Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• Ebû Gudde, Abdülfettâh. es-Sünnetü’n-nebeviyye ve beyânu medluliha’ş-şer‘i. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1441/2020.
• Ebû Yûsuf, Yakûb b. İbrahîm. Kitabu’l-âsâr. thk. Ebû’l-Vefâ el-Afganî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1431.
• Ertürk, Mustafa. “Hadis Oryantalisti G.H.A. Juynboll: Hadis/Sünnet Alanındaki Yaklaşımları ve Çalışmaları”. Oryantalizmi Yeniden Okumak Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu. 251-272. Ankara: D.İ.B. Yay., 2003.
• Gökçe, İbrahim. Muhaddisler ile Hanefilerin Hadis Istılâhları Ekseninde Karşılaştırılması. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Irâkî, Ebû’l-Fazl Zeynüddîn. et-Takyîd ve’l-îzâh. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1389/1969.
• İbn Cemâa, Ebû Abdillâh Muhammed b. İbrâhîm. el-Menhelü’r-revî. thk. Muhyiddîn Ramazân. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1406.
• İbn Dakîkul‘îd, Ebû’l-Feth Takıyyüddîn. el-İktirâh fî beyâni’l-ıstılâh. Beyrût: Şeriketü Dâri’l-Meşârî’, 1427/2006.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ’. el-Bidâye ve’n-nihâye. 14 Cilt. Beyrût: Mektebetü’l-Maârif, 1410/1990.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ’. İhtisâru ulûmi’l-hadîs. thk. Mâhir Yasîn el-Fahl. Riyâd: Dâru’l-Meymân, 1434/2013.
• İbn Mende, Ebû Abdillâh. Kitabu’l-îmân. 3 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1406.
• İbn Receb. Abdurrahmân b. Ahmed el-Hanbelî. Şerh ʿİleli’t-Tirmizî. thk. Nûreddîn Itr. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Mellâh, 1398/1978.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed. Kitâbu’t-tabakâti’l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 1421/2001.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddin. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî. 5 Cilt. Kâhire: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1383/1963.
• İsferâyînî, Ebû Avâne. Müstahrec. thk. Eymen b. Ârif ed-Dımeşkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Maʻrife, 1419/1998.
• Juynboll, G.H.A. “(Re)Appraisal of Some Technical Terms in Ḥadīth Science”. Islamic Law and Society 8/3 (2001). 303-349.
• Juynboll, G.H.A. “Mas̲h̲hūr”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 6/717. Leiden: Brill, 1991.
• Juynboll, G.H.A. “Muʿanʿan”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/260-261. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll, G.H.A. “Munkar”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/576-577. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll, G.H.A. “Mursal”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/631. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll. G.H.A. “Musnad”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 7/705-707. Leiden: Brill, 1993.
• Juynboll, G.H.A. “Rafʿ”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 8/383-385. Leiden: Brill, 1995.
• Juynboll, G.H.A. “Ṣāliḥ”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 8/982-984. Leiden: Brill, 1995.
• Juynboll, G.H.A. “Ṣaḥīḥ”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 8/835-836. Leiden: Brill, 1995.
• Juynboll. G.H.A. “Sunan”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 9/874. Leiden: Brill, 1997.
• Juynboll, G.H.A. “Tadlīs”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 10/77-78. Leiden: Brill, 2000.
• Juynboll, G.H.A. “Tawātur”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 10/381-382. Leiden: Brill, 2000.
• Juynboll, G.H.A. “T̲h̲iḳa”. Encyclopaedia of Islam Second Edition. 10/446. Leiden: Brill, 2000.
• Juynboll, G.H.A. Encyclopedia of Canonical Ḥadīth. Leiden/Boston: Brill, 2007.
• Juynboll, G.H.A. “Some Notes on Islam’s First Fuqahāʾ Distilled from Early Ḥadīṯ Literature”. Arabica 39/3 (Nov. 1992). 287-314.
• Juynboll, G.H.A. Muslim Tradition Studies in Chronology, Provenance and Authorship of Early Ḥadīth. London/New York: Cambridge University Press, 1985.
• Juynboll, G.H.A. Modern Mısırda Hadis Tartışmaları. çev. Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2018.
• Juynboll, G.H.A. “İslâm’da İlk Büyük Siyasî Fitnenin Tarihi”. Oryantalistik Hadis Araştırmaları. çev. Mustafa Ertürk. 39-58. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2001.
• Juynboll, G.H.A. “Hadis İlmindeki Kimi Terimlerin (Yeniden) Değerlendirilmesi”. İsnad Analiz Yöntemleri. der. ve çev. Salih Özer. 141-190. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2005.
• Kazvînî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût, vd. 5 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1430/2009.
• Keleş, Ahmet. Sünnet: Yeni Bir Usûl Denemesi. İstanbul: İnsan Yay., 2015.
• Khan, Alam. “A Critical Study of Juynboll Approach to al-Mutawātir”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/20 (2021), 368-392.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile-Sekmen, Kadir. “G.H.A. Juynboll’un Ricâl Literatürüne Dair Temel İddiaları ve Tahlili”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 7/2 (2021), 141-221.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile. Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvattaʾ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2020.
• (Kızılkaya) Yılmaz, Rahile. “Erken Dönem Hadîs Literatüründen Hareketle İlk Fukahâ Hakkında Bazı Mülâhazalar (G.H.A. Juynboll)”. Hadis Tetkikleri Dergisi 7/1 (Haziran 2009), 121-144.
• Kuzudişli, Bekir. “Oryantalist Paradigma Bağlamında Hadis Kavramlarını Yeniden Düşünmek”. Usul İslam Araştırmaları 25/25 (Ocak 2016), 7-30.
• Melîbârî, Hamza b. Abdillâh. Nazarât cedîde fî ulûmi’l-hadîs. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1423/2003.
• Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahmân. Tuhfetü’l-eşrâf bi-maʿrifeti’l-etrâf. thk. Abdüssamed Şerefeddîn. 14 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Münâvî. Muhammed Abdürraûf. et-Tevkîf ʿalâ mühimmâti’t-teʿârîf. Kâhire: Âlemü’l-Kütüb, 1410/1990.
• Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. M. Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabîyye, 1412/1991.
• Nevevî, Muhyiddin b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî. 18 Cilt. Kâhire: el-Matba‘atu’l-Mısriyye, 1347/1929.
• Nevevî, Muhyiddin b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâ ve’l-luğât. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Nevevî, Muhyiddin b. Şeref. İrşâdü tullâbi’l-hakâik. thk. Abdülbârî Fethullâh es-Selefî. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Îmân, 1407/1987.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh el-Hâkim. Maʿrifetü ʿulûmi’l-hadîs. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1424/2003.
• Râmhürmüzî, el-Hasen b. Abdirrahmân. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ’î. thk. M. Accâc el-Hatîb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1404/1984.
• Özafşar, Mehmet Emin. Hadis ve Kültür Yazıları. Ankara: Otto Yay., 2015.
• Özer, Salih. “G.H.A. Juynboll ve İsnad Analiz Yöntemleri”. İsnad Analiz Yöntemleri. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2005. 11-50.
• Polzıg, Walter. Dil Denen Mucize. çev. Vural Ülkü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 1986.
• Râzî, İbn Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-taʿdîl. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1953.
• Saîd b. Mansûr. Sünenü Saîd b. Mansûr. 3 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Elveket, 1433/2012.
• San‘ânî, Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habîbürrahmân el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrût: el-Meclisü’l-İlmî, 1403/1983.
• Schacht, Joseph. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. Oxford: The Clarendon Press, 1979.
• Sem‘ânî, Abdülkerîm b. Muhammed. Edebü’l-imlâʾ ve’l-istimlâʾ. Cidde: Tab’atu’l-Mahmûdiyye, 1414/1993.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd. Sünenü Ebû Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaût, Muhammed Kâmil Karabellî. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• Sübkî, Tâceddin Abdülvehhâb b. Ali. Tabakâtü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ. 10 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1383/1964.
• Süyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn. Tedrîbü’r-râvî. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Kevser, 1415.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris. er-Risâle. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Mısır: Matba‘atu Mustafa el-Bâbî, 1938.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Üm. 8 Cilt. Beyrût: Daru’l-Fikr, 1403/1983.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. Müsned. Beyrût: Dâru’l-Kütübil-İlmiyye, 1400.
• Şehrezûrî, İbnü’s-Salâh. Ulûmu’l-hadîs. thk. Nûreddîn Itr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
• Taberânî, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-evsat. thk. Târık b. İvadullâh, Abdülmuhsin b. İbrâhîm. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Haremeyn, 1415/1995.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu meâni’l-âsâr. 5 Cilt. Beyrût: Âlemu’l-Kütüb, 1414/1994.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Kâhire: Hicr, 1419/1999.
• Tebrîzî, Ebû’l-Hasan. el-Kâfî fî ‘ulûmi’l-hadis. Ammân: Dâru’l-Eseriyye, 1469/2008.
• Tehânevî, Muhammed Alî. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. thk. Ali Dahrûc. Beyrût: Mektebetü Lübnân, 1996.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddin. el-Hulâsa fî usûli’l-hadîs. Kâhire: Mektebetü’l-İslâmiyye, 1430/2009.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmi‘ü’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Vercelânî, Ebû Ya‘kûb. Kitâbu’t-tertib. ‘Umân Sultanlığı: Mektebetü Maskat, 1424/2003.
• Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 1996.
• Yücel, Ahmet. Oryantalist Hadis Eleştirisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2015.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2012.
• Zehebî, Ebû Abdillâh. Mîzânü’l-iʿtidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1382/1963.
• Zehebî, Ebû Abdillâh. eI-Mûkiza fi ilmi mustalahi’l-hadîs. Halep: Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1412.
• Zehebî, Ebû Abdillâh. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 25 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1402/1982.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn. en-Nüket ʿalâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. thk. Zeynelâbidin b. Muhammed b. Belâferîc. 3 Cilt. Riyâd: Edvâü’s-Selef, 1419/1998.