OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA ÖZEL TEŞEBBÜSLERE SAĞLANAN DEVLET DESTEKLERİ: KARAMÜRSEL ÇUKA, ŞAYAK VE FES FABRİKASI ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 12 Sayı: 2, 410 - 418, 15.04.2016

Mehmet Emin Yardımcı

Öz

Osmanlı Devletinde 1840 yılından sonra devlet eliyle sanayileşme hamlesi gerçekleştirildi. Devletin gereksinmelerini karşılamak için kurulan fabrikalarda en önemli sorun teknoloji ve hammadde ithalinde yaşanan darboğazlar olmuştur. Kalifiye işgücü istihdamındaki yetersizlikler nedeniyle yabancı işgücü teminine gidilmiştir. İşgücü ve hammadde maliyetlerinin yüksekliği fabrikaların işleyişini olumsuz yönde etkiledi. 1880 yılından sonra kurulan özel sanayi teşebbüsleri devlet tarafından vergi muafiyetleri ile desteklendi. Karamürsel Çuka, Şayak ve Fes Fabrikası 15 yıl boyunca hammadde ithalinden alınan gümrük vergisi ve emlak vergisi muafiyeti ile desteklenmiştir. Karamürsel fabrikasına, arazi temini için kuruluş aşamasında kredi desteği verilmiştir. İmparatorluk genelinde talep

edilen ayrıcalıklar Şûrây-ı Devlet Tanzimat dairesince karara bağlanarak, hayata geçirilmiştir. Devlet, özel fabrikaların teknoloji ve hammadde temini konusunda yaşanan problemlerini ortadan kaldırmak için teşvik sistemini geliştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karamürsel Çuka, Şayak ve Fes Fabrikası, Vergi muafiyeti, Osmanlı, Özel Fabrika, Teşvik

Kaynakça

• Bayram, Nazır ve Gülsoy, Ufuk (2009), Türkiye'de ticaretin öncü kuruluşu : Dersaadet Ticaret Odas, 1882-1923, İTO Yayınları, İstanbul.
• Bozdemir, Mustafa (2011), Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Endüstriyel Mirasımız, İTO Yayınları, İstanbul.
• Canatar, Mehmet ve Baş, Yaşar (1998), “Şûrây-ı Devlet Teşkilatı Ve Tarihi Gelişimi”, Otam, 9, 111-148.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin (1998), “Osmanlı İmparatorluğunda Bilim, Teknoloji ve Sanayide Modernleşme Gayretleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 2, 1-22 .
• Kal’a, Ahmet (2003) “Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme” ,Talid, 1, 245-266.