Psikolojik Sözleşme ve Örgütsel Performans İlişkisinde Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Farklılaştırıcı Rolü: Eğitim ile İlgili Sivil Toplum Kuruluşları Üzerine Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 2, 49 - 85, 31.12.2021

Duygu Seleoğlu , İhsan Yiğit

Öz

Sivil Toplum Kuruluşları, özel ve kamu sektörlerine göre hem insan hem de maddi kaynaklar bakımından kısıtlı imkanlara sahiptir. Sivil Toplum Kuruluşları için kıt kaynakların yönetimi ile örgütsel performansa ulaşmak oldukça önemlidir. Bu sebeple Sivil Toplum Kuruluşları bünyesinde çalışanlar ile işveren arasındaki psikolojik sözleşmelerin gerçekleşmesi ile örgütsel performansın artmasında, örgütsel vatandaşlık davranışının farklılaştırıcı rolü olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla bunun Sivil toplum Kuruluşlarının İnsan Kaynakları Yönetimindeki uygulamalarını iyileştirmesi amaçlanmıştır. Literatür taramasıyla psikolojik sözleşme ve örgütsel performans ilişkisinde örgütsel vatandaşlığın farklılaştırıcı rolü arasındaki ilişkiyi gösteren bir model geliştirilmiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda Sivil Toplum Kuruluşları çalışanları kariyer beklentilerinin algılanması ve bunların verilmesi ile kurumda sergileyecekleri örgütsel vatandaşlık davranışı düzeylerinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

psikoljik sözleşme, örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel performans

On the Differentiator Role of Organizational Citizenship Behavior in the Relationship between Psychological Contract and Organizational Performance of the Employees of Non-Governmental Organizations in the Education

Öz

Kaynakça

• Argyris, C. (1960), Understanding Organizational Behavior, London: Tavistock Publications. s.21.
• Arnold, J. (1986), Organizational Behavior, New York: McGrawHill International Edition Management Series, s.4.
• Aykanat Z. (2014), Psikolojik Sözleşmenin İhlali Algısında Örgütsel Adaletin Etkisi ve Etik Liderin Aracı Değişken Olarak Rolü: Kalkınma Ajanslarında Uygulama, s.77.
• Basım, H. N. (2006), Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, s.102.
• Buluç, B. (2008), Ortaöğretim Okullarında Örgütsel Sağlık ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, s.571-602.
• Bolat, T. (2008), Dönüşümcü Liderlik Personel Güçlendirme ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi, s.121.
• Cingöz, A. (2011), Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi ve Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminin Örgütsel Performans ve İç Girişimcilik Üzerindeki Etkileri: Kayseri İmalat Sanayinde Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı Yayımlanmış Doktora Tezi, s.22.
• Çelik, M. (2007), Örgüt Kültürü ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı: Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.89-92.
• Çekmecelioğlu, H. G. (2007), İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İş Performansı Üzerindeki Etkileri: Bir Araştırma. Öneri Dergisi, s. 47-57.
• Çetin, M. (2003), Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, s.39–54.
• Çıtak, Z. (2010), Motivasyon ve İş Tatmininin Örgütsel Vatandaşlık Davranışın Etkisi Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 68-70.
• Çolak, E. (2012), İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarıyla Örgütsel Performans Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, s.85-114.
• Demirel, Y. (2009), Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İş Tatmini Üzerine Etkisi: Farklı Sektörlere Yönelik Bir Araştırma Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, s.129 – 145.
• Erkan, M. (2017), Örgüt iklimi ile Örgütsel Vatandaşlık arasındaki ilişkide Psikolojik Sözleşmenin Aracılık Etkisi: Adıyaman Üniversitesi Örneği Y.L. Tezi, s.85.
• Eryürek, H.E. (2010), Demografik Değişkenlere Göre Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.2.
• Güğerçin, U. (2015), Çağ Üniversitesi, Bireyin Etik Yaklaşımı İle Kurumsal Değerlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ve Görev Performansı Üzerindeki Etkisi: Adana İlindeki Banka Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, s.57.
• Hassan, M. (2011). Örgütsel Güvenin, Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Çalışan Performansı Üzerindeki Etkisi: Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, s.124.
• Hiltrop, J.M. (1995), “The changing psychological contract: the human resource challenge of the 1990s,” European Managemetn Journal, s. 286- 294.
• İşçi, E. (2010), Psikolojik Sözleşme İhlalinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki EtkisindeGüvenin Rolü, Marmara Üniversitesi SBE, İşletme ABD, Yönetim-Organizasyon BD, Doktora Tezi, İstanbul, s.11.
• Kabataş A. (2010), Örgütsel Sinizm ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi ve Bir Araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli, s.27.
• Kaplan, M. (2014), Kurumsal Yetkinliklerin Örgütsel Performans Üzerindeki Etkileri: Üretim Firmaları Üzerine Bir Araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, s. 175-192.
• Katou, A.A., (2013), The link between HR practices, psychological contract fulfilment, and organisational performance in Greece: An economic crisis perspective, s.571-572.
• Khandawalla, P. N. (1977), The Design Of Organizations, Harcourt, Bracejavanovichinc. Usa, s.572.
• Koçak H. (2018), Gazi Üniversitesi, İşletme Araştırma Dergisi, Psikolojik Sözleşme İhlalleri ile Örgütsel Güven ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Kamu ve Özel Sektör Karşılaştırması Yüksek Lisans Tezi, s.1118.
• Kotter, J. (1973), “The psychological contract: managing the joining-up process,” California Management Review, 15(9), s. 91- 99.
• Lai, (2003), Effects of Quality Management and Marketing on Organizational Performance, Journal of Business Research, s.1.
• Levinson H. (1998), Management and Mental Health, US: Harvard University Press, s. 20.
• Mackenzie, S. B. (1997), Impact Of Organizational Citizenship Behavior On Organizational Performance: A Review And Suggestions For Future Research, Human Performance, s. 131-151.
• McGreevy, M. (2003), “The changing nature of work,” Industrial and Commercial Training, s. 191- 195.
• Mimaroğlu,H. (2008), Çukurova Üniversitesi, Psikolojik Sözleşmenin Personelin Tutum ve Davranışlarına Etkileri: Tıbbı Satış Temsilcileri Üzerine Bir Araştırma, s.99.
• Oppenheim,R.T. (2008), A San Francisco State University, “The Impact Of Psychologıcal Contracts On Organızatıonal Cıtızenshıp Behavıor”, s.27.
• Organ, D.W. (1990), “The motivational basis of organizational citizenship behavior,” Research in Organizational Behavior, s. 43- 72.
• Öcel, H. (2009). Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Ve Üretim Karşıtı İş Davranışlarının Nedenlerine İlişkin Bir Model Önerisi. (Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s.4.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle Üniversite Öğrencilerinin Bazı Demografik Özellikleri Ve Akademik Başarıları Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, s.117-135.
• Özşahin M. – Zehir C. (2011), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim Bilimleri Dergisi, Yüksek Performanslı İşletmelerde Liderlik, Girişim Odaklılık ve Örgütsel Performans İlişkisi, s.43.
• Podsakoff P.M., (2000), “Organizational citizenship behaviors: a critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research,” Journal of Management, s. 513- 563.
• Robinson, R, (1988), PlannedPatterns of Behavior and TheirRelationshipto Business Unit Performance, Strategic Management Journal, s.43-60.
• Rousseau, D.M. (1989), “Psychological and implied contracts in organizations,” Employee Rights and Responsibilities, s.14.
• Rousseau, D.M. (1995), Psychological Contracts in Organizations: Understanding Written and Unwritten Agreements, London: Sage Publications, s.45.
• Rousseau, D. M. (2004), Psychological Contracts in the Workplace: Understanding the Ties That Motivate. Academy of Management Executive, s. 120-127.
• Schein, E.H. (1980), Organizational Psychology, Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, s.45.
• Sims, R.R. (1994), “Human resource management’s role in clarifying the new psychological contract,” Human Resorce Management, s. 373- 382.
• Tangz, R.L. (2006), Effects Of Psychological Contract Breach On Performance Of IT Employees: The Mediating Role Of Affective Commitment. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 299- 306.
• Tetrick (1994), “Trends in Organizational Behavior,” The psychological contract as an explanatory framework in the employment relationship, Derl.: C.L. Cooper ve D.M. Rousseau, (Chicester: John Wiley and Sons, Inc), s. 91-110.
• Turnipseed, D.L. (2005), Are Good Soldiers Good? Exploring the Link Between Organization Citizenship Behavior and Personal Ethics. Journal of Business Research, s. 15.
• Turnley, W.H., D.C. Feldman (1999), “The impact of psychological violations on exit, voice, loyalty, and neglect,” Human Relations, s. 895- 922.
• Türker, E. (2010), Psikolojik Sözleşme İle Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, s.121- 140.
• Vos, A., (2005). Making Sense Of A New Employment Relationship: Psychological Contract-Related Information Seeking And The Role Of Work Values And Locus Of Control. International Journal of Selection and Assessment, 41- 52.
• Zhu, W., (2005), Ceo Transformational Leadership and Organizational Outcomes: The Mediating Role Of Human– Capital-Enhancing Human Resource Management, The Leadership Quarterly, s. 39-52.