TÜRKİYE’DE BÜTÇE HAKKININ DOĞRULUK İLKESİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 95 - 109, 19.10.2022

Vuslat Güneş

Öz

Parlamenter sistemin özü bütçe hakkına dayanmaktadır. Başka bir ifadeyle, temsili demokraside halkın bütçe hakkını kullanabilmesi amacı ile parlamentolar oluşturulmuştur. Ancak bugün parlamentoların bütçe hakkını ne kadar etkin kullanabildiği tartışılmaktadır. Parlamentonun bütçe hakkını kullanabilme etkinliğini anlamanın yollarından birisi, merkezi yönetim bütçe gelir ve gider tahminlerinin doğruluğunu değerlendirmektir. Bu çalışmada Türkiye’de 1996-2020 dönemine ilişkin merkezi yönetim bütçe gelir ve gider tahminlerinin doğruluk ilkesi aracılığıyla değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada tahminlerin doğruluğu “Tahmin Hatasının Hesaplanması” yöntemi aracılığıyla incelenmektedir. Sonuç olarak çalışmada bütçe hakkını etkinsizleştirecek şekildeki tahmin hatalarının süreklilik göstermediğine ulaşıldı. Bununla birlikte gelir ve gider açısından bazı yıllar ciddi tahmin hatalarına rastlanılmıştır. Ayrıca 1996-2020 yılları arasında gider tahminlerinde gelir tahminlerine kıyasla daha önemli sapmaların olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Doğruluk İlkesi, Bütçe Hakkı, Tahmin Hatası Yöntemi

EVALUATION OF POWER OF THE PURSE IN TURKEY IN TERMS OF PRINCIPLE OF ACCURACY

Öz

The essence of the parliamentary system is based on the power of the purse. In other words, parliaments have been formed in order to enable the people to use their power of the purse in representative democracy. However, today it is discussed how effectively the parliaments can use their power of the purse. One of the ways to understand the effectiveness of the parliament in exercising its power of the purse is to evaluate the accuracy of the central government budget revenue and expenditure estimates. In this study, it is aimed to evaluate the central government budget revenue and expenditure estimates for the period 1996-2020 in Turkey via the accuracy principle. In the study, the accuracy of the estimations is examined via the "Calculation of Estimation Error" method. As a result, it has been observed that there are no persistent estimation errors at a level that will render the power of the purse ineffective. However, serious estimation errors were encountered in some years in terms of revenue and expenditure. In addition, it has been observed that there are more significant deviations in expenditure estimates between 1996 and 2020 compared to revenue estimates.

Anahtar Kelimeler

Accuracy Principle, Power of the Purse, Estimation Error

Kaynakça

• Acar, Ş. B. (2007), İyi Uygulama Örnekleri Çerçevesinde Kamu Yönetiminde Mali Saydamlık ve Kamuoyu Denetiminin Etkinleştirilmesi, Ankara: Maliye Bakanlığı Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu.
• Akdoğan, A. (2004), Genel Bütçe Uygulamaları ve Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi(1), 221-237.
• Aksoy, Ş. (1993), Kamu Bütçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Bağlı, M. S. (2012), Teorik ve Tarihsel Açıdan Bütçe Hakkı, Yasama Dergisi (20), 39-77.
• Biçer, M. & Yılmaz, H. H. (2009), Parlamentonun Kamu Politikası Oluşturma ve Planlama Sürecindeki Konumunun Yeni Kamu Mali Yönetim Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yasama Dergisi (13), 45-84.
• Barraclough, K. & Dorotinsky, B. (2008), The Role of the Legislature in the Budget Drafting Process: A Comparative Review, (Ed. Stapenhurst, R., Pelizzo, R. ve Olson, D. M.), Legislative Oversight and Budgeting A World Perspective içinde, Washington D.C.: WBI Development Studies.
• Canbay, T. (1998), Bütçe Etiği ve Türk Kamu Bütçelerinin Etik Değeri, Amme İdaresi Dergisi, 4(34), 37-50.
• Canbay, T. & Gerger Çetin G. (2012), Batı’da Bütçe Hakkının Gelişiminin Toplumsal Yapının Değişimi Üzerindeki Etkiler, Mali Sosyoloji Üzerine Denemeler, Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını, 159-194.
• Cilavdaroğlu, A. A. ve Birol, E. (2013), Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bütçe Hakkını Kullanabilme Kapasitesi, Amme İdaresi Dergisi, 3(46), 59-85.
• Çağan, N. (2008), Modern Bütçe Sürecinde Parlamento’nun Rolü, içinde Bütçe Sürecinde Parlamentonun Değişen Rolü, Uluslararası Sempozyum Afyonkarahisar, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu.
• Çataloluk, C. (2008), Batı Toplumlarında Toplumsal Yapı Değişimleri ve Bütçe Hakkının Gelişimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(10), 72-94.
• Edizdoğan, N. & Çetinkaya, Ö. (2015), Kamu Bütçesi, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Feyzioğlu, B. N. (1984), Bütçe, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Feyzioğlu, B. N. (1983-1984), Modern Anayasalarda Bütçe Hakkı, İstanbul Üniversitesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, Seri No: 29, 1-28.
• Gerçek A. & Bakar, F. (2013), Belirlilik İlkesi Açısından Türkiye’de Bütçe Gelirlerinin Değerlendirilmesi, (Ed. Altuğ, F. Kesik, A. ve Şeker, M.), Kamu Bütçesinde Yeni Yaklaşımlar kitabının içinde, Ankara: Seçkin Yayınevi, 317-347.
• Gürsoy, B. (1980), Kamusal Maliye (İkinci Cilt), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• İpek, E. A. Ş. (2017), Bütçe Hakkının Kullanılması Bakımından TBMM’nin Bütçe Sürecindeki Rolünün Değerlendirilmesi, Maliye Finans Yazıları, (107), 69-108.
• Konukman, A. (2000), Kesin Hesap Kanun Tasaları Üzerine Bir Değerlendirme, İstanbul: Tesev Yayınları.
• Konukman, A. (2015), Türkiye’de Bütçe Hakkının Kullanımı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (1), 23-65.
• Kopits, G. & Craig, J. (1998), Transparency in Government Operations. Occasional Paper. Washington, DC: IMF.
• Krafchik, W. & Wehner, J. (1998), The Role of Parliament in the Budget Process, Institute for Democracy in South Africa Budget Information Service.
• Lienert, I. (2005), Who Controls the Budget: The Legislature or the Executive? IMF Working Paper (115).
• Lienert, I. (2010), Role of the Legislature in Budget Processes, IMF.
• Maliye Bakanlığı (1998), 1999 Mali Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
• Maliye Bakanlığı (2009), 2010 Yılı Bütçe Gerekçesi, Ankara.
• Mutluer, K., Öner, E. & Kesik, A. (2011), Bütçe Hukuku, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Narter, R. (2012), Anayasal Açıdan Bütçe Hakkı, Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 1-2(16), 35-52.
• Öner, E. (2008), Bütçe Uygulama Aşamasında Parlamentonun İzleme/Gözetim Fonksiyonu: Komisyonların Rolü ve Bütçe Analiz Kapasitesi, Bütçe Sürecinde Parlamentonun Değişen Rolü (Uluslararası Sempozyum), Ankara: TBMM Basımevi.
• Özcan, S. (2012), Genel Bütçe Gelir Ve Harcama Tahminlerinin Analizi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Özcan, S. & Tosun, M. U. (2014), Milli Eğitim Bütçe Tahminlerinin Doğruluk İlkesi Açısından Değerlendirilmesi, Sosyoekonomi Dergisi, 367-384.
• Parlak, M. (2005), Bütçede Gider Tahminlerinin Aşılması ve Ekonomik Etkileri, Sayıştay Dergisi (59), 73-87.
• Ríos, A. M., Bastida, F., & Benito, B. (2016). Budget transparency and legislative budgetary oversight: An international approach. The American Review of Public Administration, 46(5), 546-568.
• Sezgin, Z. (2015), Kriz Sonrası Türkiye Ekonomisinde Mali Baskınlık, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 81-94.
• TEPAV (Mali İzleme Raporu) (2011), 2010 Yılı Bütçe Uygulama Sonuçları: Konjonktürel ve Yapısal Bir Bakış, İstanbul.
• Tüğen, K. (2015), Devlet Bütçesi, İzmir: Bassaray Matbaası.
• Selen, U. & Tarhan, B. (2014), Türkiye’de Bütçe Algısı, Afyonkarahisar: Uşak Üniversitesi.
• Yılmaz, H. H. & Biçer, M. (2010), Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Maliye Dergisi, (203), 201-225.
• Sahgal, V. (2008), Parlamentonun Rolü: Bütçenin Hazırlanması & Uygulanması ve Dış Denetim & Kontrol, Bütçe Sürecinde Parlamentonun Değişen Rolü (Uluslararası Sempozyum), Ankara: TBMM Basımevi, 165-180.
• Santiso, C. (2005). Budget institutions and fiscal responsibility: Parliaments and the political economy of the budget process.
• Wehner, J. (2006), Assessing the Power of the Purse: An Index of Legislative Budget Institutions, Political Studies, 54(4), 767-785.