2000 Sonrası Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Gelişimi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 23 - 34, 01.05.2025

Cem Engin , Zeynep Yurtgün

Öz

Doğrudan Yabancı Sermayeler (sermaye yatırımları) gelişmekte olan ülkelerde çok önemli bir yatırımdır. Yatırım yapacağı ülkeye istihdam, yeni teknoloji, AR-GE, sermaye gibi yatırımlar yaparak ülke ekonomisini iyileştirirler. Portföy yatırımlar kısa sürede kar etmek için kurulmuş ve bulundukları ülkedeki ekonomik istikrarsızlıklar ve siyasi istikrarsızlıklar durumunda ani bir şekilde ülkeyi terk etmesi durumunda ülkedeki mali krize neden olacağından dolayı ülkeler bu yatırımı tercih etmezler. Türkiye gelişmekte olan bir ülke olduğundan doğrudan yabancı sermayeyi ülkesine çekmek için birçok çalışmalar, teşvikler yapmıştır. Türkiye 2000’li yıllar ve sonrasında yaptığı iyileştirmeler ve teşviklerden dolayı doğrudan yabancı sermaye yatırımları diğer yıllara göre artış göstermiştir. 2000’li yıllardan sonra Türkiye’de yatırım imalat sanayiden hizmetler sektörüne doğru kaymıştır. Son yıllarda ise devletin özelleştirme politikasıyla birlikte yabancı yatırım girişleri devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Türkiye Ekonomisi, Portföy Yatırımları

Etik Beyan

Bu çalışmada konuyla ilgili önceki yayınlar incelenmiş olup, istatistiki datalar analiz edilmiştir. Bunula birlikte konuya ilişkin alternatif politika önermeleri ortaya konulmuştur. Bu cihetle etik kurul belgesine ihtiyaç duyulmamaktadır.

Development of Foreign Direct Investments in Turkey After 2000

Öz

Foreign Direct Capital (capital investments) is a very important investment in developing countries. They improve the country’s economy by making investments such as employment, new technology, R&D, and capital in the country they will invest in. Portfolio investments are established to make a profit in a short time, and countries do not prefer this investments because it will cause a financial crisis in the country if they leave the country suddenly in case of economic and political instabilities in the country they are located. Since Turkey is a developing country, it has carried out many studies and incentives to attract foreign direct capital to its country. Due to the improvements and incentives made by Turkey in the 2000s and later, foreign direct capital ınvestments have increased compared to other years. After the 2000s, investment in Turkey has shifted from the manufacturing industry to the services sector. İn recent years, foreign investment inflows have continued with the state’s privatization policy.

Anahtar Kelimeler

Foreign Direct Investments, Turkey Economy, Portfolio Investments

Kaynakça

• Alagöz, M., Erdoğan, S., Topallı, N.(2008). Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomik büyüme: Türkiye deneyimi 1992-2007. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 79-89.
• Aktaş, A., Cural, M. (2021). Türkiye’nin dış finansman ihtiyacı ve dış finansman kaynaklarının gelişimi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 11(22), 307-326.
• Arıkan, D.(2006). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları. İstanbul: Arıkan Yayınevi.
• Bal, H., Göz, D.(2010).Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve TürkiyeÇ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 450-467.
• Başaran, U. (2014). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Türkiye’nin Dış Ticaretine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi,Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Bilecik.
• Beşoluk, E., Keskin, A. (2023). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımların belirleyicileri: Hacker ve Hatemi-J nedensellik analizi. Journal Of EmergingEconomiesPolıcy, 8(1), 266-284.
• Bozdağlıoğlu, Y., Evlimoğlu, U. (2014). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının tarihsel süreçte gösterdiği gelişim: hukuksal ve ekonomik yansımaları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 32-52.
• Candemir, A. (2009). Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını etkileyen faktörler.Ege Üniversitesi İşletme Bölümü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (2), 659-675.
• Ceylan, T. (2025). Theımpact of foreigndirectınvestments on unemployment in Turkey:ARDL boundtest analysis. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1), 38-52.
• Turaboğlu, T. T. (2015). Uluslararası Yatırım Akımları (Ed. Delice, G.,& Ege, İ.).Uluslararası Finans Teori, Politika ve Uygulama. (s. 345-367). Gazi Kitapevi Yayınları.
• Dumludağ, D. (2003). Türkiye’de yabancı sermaye yatırımlarının tarihsel gelişimi. Toplum Ve Bilim, 96, 241-273.
• Değer, S. (2022). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar ve ekonomik büyüme arası ilişkiler: simetrik ve asimetrik nedensellik analizleri (2005-2020). Paradoks Ekonomi, Sosyoloji Ve Ekonomi Dergisi,18(2), 105-131.
• Dziuba, P. (2012). International portfolıoinvestments: thespecificityof post-crisisremewal. Recenttrends in theeconomics of innovation literatüre throughthe lens of ındustrialandcorporatechange. FEP workingpapersno. 395, dec. 2010.
• Eğilmez, M. (2016). Kendime yazılar. https://www.mahfiegilmez.com/2016/08/dogrudan-yabanc-sermaye-yatrmlar-ve.html (Erişim Tarihi: 20.03.2025).
• Eğilmez, M. (2023). Kendime yazılar. https://www.mahfiegilmez.com/2023/12/turkiyeye-yonelik-yabanc-sermaye.html(Erişim Tarihi: 21.03.2025).
• Engin, C., Kızılkaya, E. (2017). 2002 yılı sonrası Türkiye’de doğrudan yabancı sermayenin gelişimi ve önemi. 3. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu 26 27 28 Ekim,2017,Kahramanmaraş.
• Erdil, B. (2007). Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve Türkiye’de 1990 sonrası dönemde istihdama etkisi.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• https://data.worldbank.org/indicator/BX.KLT.DINV.CD.WD?end=2023&locations=TR&start=2000. (Erişim Tarihi: 25.03.2025).
• https://www.invest.gov.tr/en/News/News-from-Turkey/Pages/turkiyes-fdi-inflows-reach-usd-11.3-billion-in-2024-defying-global-downturn.aspx. (Erişim Tarihi: 25.03.2025).
• Kahraman, O. (2023). Politik istikrarın doğrudan yabancı sermaye yatırımları üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Yüksek Lisans Tezi, Artuklu Üniversitesi, Mardin.
• Karakamış, F.(2019). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımları: 1990-2002 dönemi ile 2003-2018 döneminin karşılaştırılması.Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Boyacı Üçler, G. (2016). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye Uygulaması (Ed. Kubar, Y.). Seçme Konular İle Güncel Ekonomik Sorunlar (s. 163-209). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gökçeli, E. (2024). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yüzyılında Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Gelişimi (Ed. Özçelik, Ö.&Özbek Çiftçi, R. İ.). Türkiye Ekonomisinin Yüzyıllık Panaroması II (s. 79-94). Gaziantep: Özgür Yayınları.
• Şener, S.(2008). Yabancı Sermaye.Bursa: Ezgi Kitapevi Yayınları.
• Töre, İ. (2015). Geçmişten günümüze Türkiye’de yabancı sermaye mevzuatı.Erzincan Binali Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19 (3-4), 123-148.
• Titiz, İ. (2018). Türkiye açısından doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının gelişiminin değerlendirilmesi. Kesit Akademi DergiBsi, 4(17), 293-313.
• Uludağ, R.(1991). Türkiye’de Yabancı Sermaye Uygulaması.Ankara: Ramazan Uludağ.
• YASED,(2017). Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2017 Yıl Sonu Değerlendirme Raporu. 6 Aralık 2024, www.yased.org.tr. (Erişim Tarihi: 25.03.2025)
• Yavan, N.(2006). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımların lokasyon seçimi üzerine uygulamalı bir araştırma.Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.