SADEDDİN KAYNAK’A AİT ŞARKI FORMUNDAKİ ESERLERİN USÛL VE MAKAM AÇISINDAN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, , 41 - 61, 22.05.2018

Gurbet Ersoy Yavuz Şen

https://doi.org/10.22252/ijca.421580

Öz

Bu çalışmada, Sadeddin
Kaynak’a ait şarkı formundaki farklı makamlarda bestelenmiş eserlerin makamsal
analizleri yapılmıştır. Bu vesileyle, Türk mûsikîsinin bütünü içerisinde
makamsal özellikler, üçlü, dörtlü, beşli, geçki ve çeşniler ortaya konularak
farklı 48 makamdaki melodilerin ölçü bazında işlenmesi ve bu anlamda Türk
mûsikîsi bestekârları arasındaki farklılığın bestekârlık yönünden ortaya
konulması amaçlanmıştır.

Araştırma sonucunda;
örneklemi oluşturan 48 eserden, Rast-Nihâvend makamında olan “Aile Yuvasını
Kadındır Cennet Yapan” adlı eserde bestekâr, ilk olarak Rast makamının makamsal
özelliklerini kullanmış daha sonra eseri Nihâvend makamıyla bitirdiği
görülmüştür. Bu tespite göre bestekârın bazı eserlerini başladığı makamla
bitirmediği ve eserlerini makama uygun geçkiler yaparak başka makamlarda
bitirdiği sonucuna varılmıştır.

Ayrıca bazı
eserlerinde, makamın seyri ve özelliğinin dışında uygulamalar yaptığı ritimsel
anlamda da değişiklikler yapıp eserlerinde serbest bölümler kullandığı
görülmüştür. Bu eserlerden biri olan; Şedarabân makamındaki “Tenhâlarda
Dolaştık Sevdâ İzinde” adlı eser, Düyek (8/8) usûlünde bestelenmiştir. Fakat
Bestekâr eserin içerisinde Devr-i Hindî (7/8) usûlünü kullanıp daha sonra
tekrar Düyek usûlüne dönmüş ve ritimsel değişiklik yaptığı tespit edilmiştir. Eserlerinde
uyguladığı serbest bölümlere örnek verecek olursak; Şehnâz makamında olan
“Dalda Bir İshak Öter” adlı eserde bestekârın serbest bölüm kullandığı
görülmüştür.

Bunların yanı sıra
Kaynak, farklı makamlarda bestelemiş olduğu eserleri makamsal özelliklerin
dışına çıkarak kullanmayı tercih etmiştir. Bu eserlerden biri olan; Hüseynî makamındaki “Sesini Duydum Geldim” adlı eser
inici-çıkıcı bir seyir özelliği taşıması gerekirken, eserin çıkıcı-inici bir
seyir karakterinde bestelendiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda bestekârın,
eserlerini bestelerken makamın dışına çıkarak farklı bir yöntem uygulayıp,
kendi üslûbunu ortaya koyduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sadeddin Kaynak, Şarkı Formu, Makamsal Analiz

Kaynakça

• Karadağ, E. 2010. “Eğitim Bilimleri Doktora Tezlerinde Kullanılan Araştırma Modelleri: Nitelik Düzeyleri ve Analitik Hata Tipleri”. [Elektronik Sürüm], Educational Administration-Theory and Practice, 16 (1), 49-71.
• Karadeniz, M. E. 1965. Türk Mûsikîsinin Nazari ve Esasları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karakaya, İ. 2014. “Bilimsel Araştırma Yöntemleri”.(4. bs.). Abdurrahman Tanrıöğen (Ed.). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (ss. 59-60). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özalp, N. 2000. Türk Mûsikîsi Tarihi II İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Özkan, İ. H. 1990. Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Şen, H. O. 2003. Sadeddin Kaynak. Ankara: Müzik Dairesi Başkanlığı, Yayın no: 108.
• T.R.T. Türk Sanat Müziği Nota Arşivi, http://www.trt.notaarsivi.com/tsm.php (Erişim tarihi: 18.03.2016).
• Yavaşca, A. 2002. Türk Mûsikîsi’nde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. 2011. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.