“Levent” Kayısı Çeşidinin Döllenme Biyolojisinin Belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 25 - 35, 17.12.2019

Erdoğan Çöçen , Adnan Canbay Mehmet Özelçi , Yüksel Sarıtepe Yusuf Bayındır Duygu Özelçi

Öz

Türkiye dünya kayısı üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Ülkemizde yetiştirilen yerli kayısı çeşitlerinin büyük çoğunluğu kendine uyuşmaz olup İran-Kafkas Grubunda yer almaktadır. Levent kayısı çeşidi, 2017 yılında Malatya Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü adına tescil edilmiş olup, çok geç dönemde olgunlaşan sofralık bir çeşittir. Bu çeşidin kendine verimlilik durumu ve uygun tozlayıcılarının belirlenmesini amaçlayan bu çalışmada, Aprikoz, Hacıhaliloğlu, Hasanbey, Kabaaşı, Şekerpare ve Tokaloğlu kayısı çeşitleri tozlayıcı olarak kullanılmış ve kendileme yapılmıştır. Fenolojik gözlemlerde; Levent çeşidi ile Kabaaşı çeşidinin eş zamanlı, diğer çeşitlerin ise farklı zamanlarda çiçeklendikleri görülmüştür. Çiçek tozu canlılık oranı Levent çeşidinde %59.88 olarak belirlenirken tozlayıcı çeşitlerde %50.38 (Hacihaliloğlu) - %67.82 (Hasanbey) arasında değişmiştir. Levent çeşidinde kendilemede ortalama %3.20 oranında meyve tutumu elde edilmiştir. Kontrollü tozlamada en yüksek meyve tutum oranına Hasanbey çeşidinin tozlayıcı olduğu kombinasyonda (%41.59) ulaşılmıştır. Bunu sırasıyla Kabaaşı (%41.39), Şekerpare (%38.26), Tokaloğlu (%36.24) ve Aprikoz çeşitleri (%33.71) izlemiştir. Hacıhaliloğlu çeşidinin tozlayıcı olduğu kombinasyonda ise meyve tutum oranı düşük (%4.27) bulunmuştur. Araştırma sonuncunda, Levent çeşidinin kendine verimsiz, en uygun tozlayıcılarının ise Kabaaşı, Hasanbey ve Aprikoz çeşitleri olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kayısı, çiçek tozu, tozlayıcı

Kaynakça

• Abacı Z. T. & Asma B. M. (2014). Melez Kayısı Genotiplerinde Polen Canlılık Ve Çimlenme Durumları İle Polen Tüpü Uzunluklarının Araştırılması, Anadolu Tarım Bilim. Derg., 29(1):12-19.
• Acarsoy Bilgin, N. & Mısırlı, A. (2016). Bazı Kayısı (Prunus armeniaca L.) Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Fenolojik Özelliklerinin Belirlenmesi, Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi TARGİD, Özel Sayı:179-188
• Acarsoy Bilgin, N. & Mısırlı, A. (2017). Bazı Kayısı Çeşitlerinin Çiçek Tozu ve Döllenme Performanslarının Belirlenmesi, YYÜ Tar Bil Dergisi, 27(2): 220-227.
• Asma, B. M. (2008). Determination of polen viability, germination ratios and morphology of eight apricot genotypes. African Journal of Biotechnology, 7(23):4269-4273.
• Asma, B. M. (2011). Her Yönüyle Kayısı. Uyum Ajans, Ankara, Sayfa: 75-83.
• Aşkın, A. (1989). Meyvecilikte Soğuklama İhtiyacı ve Ekolojik Koşullar İle Pazar İsteklerine Uygun Olarak Çeşit Seçimi. TYUAP Ege-Marmara Dilimi Toplantısı. ETAE-Menemen, İzmir.
• Bailey, C. H. & Hough, L. F. (1975). Apricots. Advences in Fruit Breeding. Purdue Univ. Press West Lafayette, Indiana, pp. 367-384.
• Bircan, M. & Kargı, S. P. (2013). Aurora Kayısı Çeşidinin Döllenme Biyolojisi Üzerine Araştırmalar. Alatarım Dergisi, 12(2): 10-19.
• Bolat, İ. & Güleryüz, M., (1994). Bazı Kayısı Çeşitlerinde Polen Canlılık Ve Çimlenme Düzeyleri İle Bunlar Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Atatürk Ü. Zir. Fak. Der., 25(3): 344-353.
• Çetinbaş, M., Çukadar, K. & Butar, S. (2016). Seçilmiş Bazı Zerdali Genotiplerinin Polen Performanslarının Belirlenmesi, Meyve Bilimi, 3(2): 20-23
• Çöçen, E., Kokargül, R., Sarıtepe, Y., Canbay, A., Ernim, C. & Akçay, M. (2018). A New Apricot Cultivar 'Levent'. International Gap Agriculture and Livestock Congress, April 25-27, 2018. Sanliurfa-Turkey.
• Egea, J., & Burgas, L. (1996). Detecting Cross-incompatibility of Three North American Apricot Cultivars and Establishing the First Incompatibility Group in Apricot. J. AMER. SOC. HORT. SCI. 121(6): 1002-1005.
• Eti, S. (1991). Bazı Meyve Tür ve Çeşitlerinde Değişik İn Vitro Testler Yardımıyla Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Yeteneklerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 6(1): 69-80.
• FAO. (2019). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (ErişimTarihi: 18.07.2019)
• Gülcan, R., Mısırlı, A. & Demir, T. (1994). Hacıhaliloğlu Kayısı Çeşidinin Melezleme Yoluyla Monilya (Sclerotinia (Monilinia) laxa Aderh et., Ruhl) Hastalığına Dayanıklılık Islahı Üzerinde Bir Araştırma. TÜBİTAK Proje No. TOAG-806.
• Gülcan, R., Mısırlı, A., Sağlam, H., Yorgancıoğlu, U., Erkan, S., Gümüş, M., Ölmez, H. A., Derin K., Paydas, S., Eti, S. & Demir, T. (2006). Properties of Turkish Aprıcot Land Races. Acta Hort. 701(1): 191-198.
• Halasz, J., Pedryc, A., Ercisli, S., Yilmaz, K. U. & Hegedüs, A. (2010). S-genotyping Supports the Genetic Relationships between Turkish and Hungarian Apricot Germplasm. J. Amer. Soc. Hort. Sci. 135(5): 410-417.
• Jie, Q., Shupeng, G., Jixiang, Z., Manru, G. & Huairui, S. (2005). Identification of selfincompatibility genotypes of apricot (Prunus armeniaca L.) by S-allele-specific PCR analysis. Biotechnology Letters, 27: 1205-1209.
• Kostina, K. F. (1969). The use of varietal resources of apricots for breeding. Trudy Nikitskiy Botanicheskiy Sad 40:45-63 (in Russian).
• Mısırlı, A., Gülcan, R., Sağlam, H. & Ataol Ölmez, H. (2004). Önemli Kurutmalık Kayısı Çeşitlerinin Döllenme Biyolojisi Üzerine Araştırmalar, TÜBİTAK Projesi Sonuç Raporu-Proje No: TARP-2573-1.
• Mısırlı, A., Sağlam, H., Gülcan, R., Ölmez, H. A. & Sahın, M. (2006). Investigation on Fertilization Biology of Important Dried Apricot Cultivars. Acta Hort. 701(1):159-162.
• Norton, J. D. (1966). Testing of plum polen viability with tetrazolium salts. Proceedings of The American Society for Horticultural Science, 89: 132-134.
• Özçağıran, R. (1999). Bahçe Bitkilerinde Döllenme Biyolojisi Ders Notları, E.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Bornova İzmir.
• Özçağıran, R. (2002). Çiçekli Bitkilerde Tozlanma ve Çiçektozu Taşıyıcıları: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2), 151-158.
• Özelçi, D., Çöçen, E., Pala, M. & Toprak Özcan, E. (2014). Bazı Kayısı Genotiplerinin Polen Canlılığı, Polen Çimlenme Oranları ve Polen Üretim Miktarlarının Belirlenmesi. Ziraat Mühendisliği Dergisi, 361: 33-37.
• Paydaş, S., Eti, S., Gülcan, R., Derin, K. & Yılmaz, K. U. (2006). In vıtro Investigations on Polen Quality, Production and Self Incompatibility of Some Apricot Varieties in Malatya-Turkey. Acta Hort. 701(1):75-80.
• Seday, Ü. (2010). Seleksiyonla Elde Edilen Bazı Klemantin Mandarin Tiplerinin Kendine Verimlilik Durumlarının ve Uygun Tozlayıcılarının Belirlenmesi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 134 s.
• TUİK. (2018). Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Erişim tarihi:18.07.2019).
• Ünal, M. R. (2010). Kayısı Araştırma Raporu, Fırat Kalkınma Ajansı, Malatya.
• Yanar, M. (2016). Bazı Kayısı Çeşit Ve Genotiplerinin Fenolojik, Morfolojik, Pomolojik Ve Moleküler Karakterizasyonu, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Hatay, 110 s.
• Yılmaz, K. U. (2008). Bazı Yerli Kayısı Genotiplerinin Fenolojik, Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri ile Genetik İlişkilerinin ve Kendine Uyuşmazlık Durumlarının Moleküler Yöntemlerle Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana. 382 s.
• Yılmaz, K. U., Başbuğ, B., Gürcan, K., Pınar, H., Halasz, J., Ercişli S., Uzun A. & Çöçen, E. (2016). "S-Genotype Profiles of Turkish Apricot Germplasm", Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 44(1): 67