Psikolojik Sağlamlığın Presenteeism (İşte Var Ol(a)mama) Davranışı Üzerindeki Etkisi: İlkokul Öğretmenleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, , 118 - 130, 24.08.2023

Efekan Taha Özel , Ali Erbaşı

https://doi.org/10.55775/ijemi.1211762

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, psikolojik sağlamlık düzeyinin presenteeism (işte var ol(a)mama) davranışı üzerindeki etkisini ilkokul öğretmenleri örnekleminde incelemektir. Araştırmanın evrenini Konya ilindeki merkez ilçelerde (Selçuklu, Meram ve Karatay) bulunan ilkokullarda görevli öğretmenler oluşturmaktadır (N=3.359). Araştırmada evrendeki ilkokullardan tesadüfi olarak seçilenlere gidilerek gönüllülük esasına bağlı olarak anketler gerçekleştirilmiştir (n=357). Araştırmanın bulgularına göre katılımcı ilkokul öğretmenlerinin orta düzeyde psikolojik sağlamlık ve orta düzeyde presenteeism davranışına sahip oldukları görülmektedir. Elde edilen regresyon analizi bulguları, ilkokul öğretmenlerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin, presenteeism davranışlarının anlamlı ve pozitif bir yordayıcısı olduğunu ortaya koymuştur. Buna göre presenteeism davranışlarına ilişkin değişimin %56,9’unun psikolojik sağlamlık değişkeni ile açıklanabileceği sonucuna ulaşılmıştır. İşe gitmedikleri durumlarda öğrencilerinin yalnız kalacağı ve akademik açıdan akranlarından geri kalabileceği, böyle bir durumda mesai arkadaşlarının iş yükünün artması gibi çeşitli güdülerden dolayı öğretmenlerin presenteeism davranışlarının diğer birçok meslekten farklı sonuçlar vermesinin doğal olduğu düşünülmektedir. Psikolojik sağlamlık ve presenteeism kavramlarının yönetim biliminde daha sık kullanılması gerektiği, kavramlar arasındaki ilişkiye yönelik elde edilen bulguların sonraki araştırmalar tarafından kıyaslama konusu edilmesi ve bu iki kavram arasındaki ilişkiye aracılık eden faktörlerin belirlenmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

psikolojik sağlamlık, presenteeism, ilkokul öğretmenleri

The Effect of Resilience on Presenteeism Behavior: A Research on Primary School Teachers

Öz

The aim of this study is to examine the effect of resilience level on presenteeism behavior in a sample of primary school teachers. The population of the research consists of primary school teachers working in primary schools in the central districts of Konya (Selcuklu, Meram and Karatay) (N=3.359). The research was carried out with the teachers who filled in the face-to-face and online questionnaires on a voluntary basis by going to the schools randomly selected from the primary schools in the population (n=357). According to the findings of the study, it is seen that the participant primary school teachers have moderate resilience and moderate presenteeism behavior. The results of the regression analysis revealed that primary school teachers' resilience levels were a significant and positive predictor of presenteeism behaviors. Accordingly, it was concluded that 56.9% of the change in presenteeism behaviors could be explained by the resilience variable. It is thought that it is natural for teachers' presenteeism behaviors to give different results than many other professions due to various motives such as when they do not go to work, their students will be alone and may fall behind their peers academically, and in such a case, the workload of their colleagues increases. It can be suggested that the concepts of resilience and presenteeism should be used more frequently in management science, that the findings on the relationship between the concepts should be compared by subsequent studies and the factors mediating the relationship between these two concepts should be determined.

Anahtar Kelimeler

resilience, presenteeism, school teachers

Kaynakça

• Aronsson, G., Gustafsson, K., & Dallner, M. (2000). Sick but yet at work. An empirical study of sickness presenteeism. Journal of Epidemiology & Community Health, 54(7), 502-509.
• Balcı, O. (2016). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenler ve yöneticilerin örgütsel sinizm, kendini işe verememe (presenteizm) ve sosyal kaytarma arasındaki ilişkinin incelenmesi (Arnavutköy ilçesi örneği), Doktora Tezi, Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baysal, İ.A. (2012). Presenteeism (işte varolmama sorunu) ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Adnan Menderes Üniversitesi akademik personeli üzerinde bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Begun, A. L. (1993). Human behavior and the social environment: the vulnerability, risk, and resilience model. Journal of Social Work Education, 29(1), 26-35.
• Bierla, I., Huver, B., & Richard, S. (2011). Presenteeism at work: the influence of managers. International Journal of Business and Management Studies, 3(2), 97-107.
• Bouchard, L., & Rainbow, J. (2021). Compassion fatigue, presenteeism, adverse childhood experiences (ACES), and resiliency levels of doctor of nursing practice (DNP) students. Nurse Education Today, 100, 104852. Cooper, C. L. (1998). The changing nature of work [1]. Community, Work & Family, 1(3), 313-317.
• Çelik, E. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin yılmazlık özelliklerinin duygusal dışavurum açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 221-236.
• Çiçeklioğlu, H., ve Taşlıyan, M. (2019). Eğitim kurumu çalışanlarının presenteeism (işte var olamama) algılarının performanslarına olan etkisi ve sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 22-53.
• Çiftçi, B. (2010). İşte var ol(ama)ma sorunu ve işletmelerin uygulayabileceği çözüm önerileri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 1(1), 153-174.
• Çoban, Ö., ve Harman, S. (2012). Presenteeism: nedenleri, yarattığı örgütsel sorunlar ve çözüm önerileri üzerine bir alanyazın taraması. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 157-178.
• Demirgil, Z., ve Mücevher, M. H. (2017). Meslek yüksekokullarnda presenteeism: idari ve akademik personel üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(21), 237-253.
• Der Feltz-Cornelis, V., Maria, C., Varley, D., Allgar, V. L., & de Beurs, E. (2020). Workplace stress, presenteeism, absenteeism, and resilience amongst university staff and students in the COVID-19 lockdown. Frontiers in Psychiatry, 1284.
• Dew, K., Keefe, V., & Small, K. (2005). Choosing to work when sick: workplace presenteeism. Social Science & Medicine, 60(10), 2273-2282.
• Dewa, C. S., McDaid, D., & Ettner, S. L. (2007). An international perspective on worker mental health problems: who bears the burden and how are costs addressed? The Canadian Journal of Psychiatry, 52(6), 346-356.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Fraser, M. W., Galinsky, M. J., & Richman, J. M. (1999). Risk, protection, and resilience: toward a conceptual framework for social work practice. Social Work Research, 23(3), 131-143.
• Garmezy, N. (1993). Children in poverty: resilience despite risk. Psychiatry, 56(1), 127-136.
• Gilbreath, B., & Karimi, L. (2012). Supervisor behavior and employee presenteeism. International Journal of Leadership Studies, 7(1), 114-131.
• Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
• Gönen, T. (2020). Psikolojik sağlamlığın tükenmişliğe etkisi: özel okullarda çalışan öğretmenler üzerine bir araştırma. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(1), 46-60.
• Grothberg, E. H. (1995). The international resilience project: research and application. Reports, Civitan International, Birmingham, AL., https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED423955.pdf
• Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Gürgân, U. (2014). Üniversite öğrencilerinin yılmazlık ve iyilik halinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Education Sciences, 9(1), 19-35.
• Hemp, P. (2004). Presenteeism: at work-but out of it. Harvard Business Review, 82(10), 49-58.
• Johns, G. (2010). Presenteeism in the workplace: a review and research agenda. Journal of Organizational Behavior, 31(4), 519-542.
• Karacaoğlu, K., ve Köktaş, G. (2016). Psikolojik dayanıklılık ve psikolojik iyi olma ilişkisinde iyimserliğin aracı rolü: hastane çalışanları üzerine bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 3(2), 119-127.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS uygulamalı nitel-nicel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karagöz, Ş., ve Bektaş, M. (2020). Presenteeism’in tükenmişliğe etkisi: bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(4), 385-401.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
• Kim, J., Suh, E. E., Ju, S., Choo, H., Bae, H., & Choi, H. (2016). Sickness experiences of Korean registered nurses at work: a qualitative study on presenteeism. Asian Nursing Research, 10(1), 32-38.
• Kimter, N. (2020). Covid-19 günlerinde bireylerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Millî Mücadele’nin 100. Yılı Özel Sayısı, 574-605.
• Kinman, G. (2019). Sickness presenteeism at work: prevalence, costs and management, british medical bulletin, Oxford University Press.
• Ko, J., Im, M., & Gwon, J. (2020). The influence of organizational commitment and resilience on presenteeism among clinical nurses. Korean Journal of Occupational Health Nursing, 29(1), 38-48.
• Koçoğlu, M. (2007). İşletmelerde presenteeism sorunu ve insan kaynakları yönetimi çerçevesinde mücadele yöntemleri, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koopman, C., Pelletier, K. R., Murray, J. F., Sharda, C. E., Berger, M. L., Turpin, R. S., et. al. (2002). Stanford presenteeism scale: health status and employee productivity. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 44(1), 14-20.
• Masten, A. S., Best, K. M., & Garmezy, N. (1990). Resilience and development: contributions from the study of children who overcome adversity. Development and Psychopathology, 2(4), 425-444.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık. Okan, N., Yılmaztürk, M., ve Kürüm, B. (2020). Bilinçli farkındalık ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide temel empati becerilerinin aracı rol etkisinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 319-335.
• Öz, F., ve Yılmaz, E. B. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: psikolojik sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 16(3), 82-89.
• Özmen, G. (2011). Presenteizm ile örgütsel bağlılık ilişkisi: tekstil çalışanları üzerinde bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Ramirez, E. R. (2007). Resilience: a concept analysis. Nursing Forum, 42, 73-82. Malden, USA: Blackwell Publishing Inc.
• Richardson, G. E. (2002). The metatheory of resilience and resiliency. Journal of Clinical Psychology, 58(3), 307-321.
• Sipahi, B. Yurtkoru, E. S. ve Çinko, M. (2008). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194–200.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L.S. (2018). Using multivariate statistics (7th ed.). New York: Pearson.
• Tümlü, G. Ü., ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (3), 205-213.