LEXICAL COHESION IN THE GOOD AND BAD PRINCE STORY

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 10, 15.01.2023

Elif Özkan

Öz

In this study, a textlinguistic analysis was made on the Story of the Good and the Bad Prince that was belonged Old Uighur Turkish which was one of the Historical Turkic languages, and the text was discussed in terms of lexical cohesion elements that reveal surface structure relations. The reiterations, which constitute the lexical cohesion of the text and enable the establishment of meaning relations between words, are emphasized. Under the heading of reiterations, words with semantic commonality were identified. These words are classified in terms of being synonym-near synonym or antonym, being in a parent superordinate-subordinate term or general meaning relationship, establishing a relationship from the same root, and being in a collocational relationship. Thus, it is aimed to identify the words that create the lexical cohesion of the text and enrich the text semantically, and the function of these words on the semantic construction of the text is explained. On the other hand, the vocabulary of the language is shown by determining the words that make up the meaning areas of the words belonging to Old Uighur Turkish. The power of Turkish in creating texts with high communicative value in historical periods has been revealed through the meaning relations between words. In a certain part of the text, it has been understood that the presence of words that establish various relationships between sequential sentences contributes to the continuity, intelligibility, density, fluency and memorability of the text.

Anahtar Kelimeler

Old Uighur Turkic, lexical cohesion, reiterations

İYİ VE KÖTÜ PRENS HİKÂYESİ’NDE SÖZCÜKSEL BAĞDAŞIKLIK

Öz

Bu çalışmada, tarihî Türk dillerinden biri olan Eski Uygur Türkçesine ait İyi ve Kötü Prens Hikâyesi üzerinde metindilbilimsel bir inceleme yapılmış ve metin, yüzey yapı ilişkilerini ortaya çıkaran sözcüksel bağdaşıklık unsurları bakımından ele alınmıştır. Metnin sözcüksel bağdaşıklığını oluşturan ve sözcükler arası anlam ilişkilerinin kurulmasını sağlayan yinelemeler üzerinde durulmuştur. Yinelemeler başlığı altında aralarında anlamsal ortaklık bulunan sözcükler tespit edilmiştir. Bu sözcükler; eş-yakın ya da zıt anlamlı olma, üst terim-alt terim ya da genel anlam ilişkisi içinde bulunma, aynı kökten gelerek ilişki kurma ve eşdizimsel ilişkide bulunma bakımından sınıflandırılmıştır. Böylece metnin sözcüksel bağdaşıklığını oluşturan ve metni anlamsal açıdan zenginleştiren sözcüklerin tespit edilmesi amaçlanmış, bu sözcüklerin metnin anlamsal inşası üzerindeki işlevi açıklanmıştır. Öte yandan Eski Uygur Türkçesine ait sözcüklerin anlam alanlarını oluşturan sözcüklerin tespiti yapılarak dilin söz varlığı gösterilmiştir. Türkçenin tarihî dönemlerindeki iletişim değeri yüksek metinler oluşturmadaki gücü, sözcükler arası anlam ilişkileri üzerinden ortaya çıkarılmıştır. Metnin belirli bir bölümünde, art arda sıralı cümleler arasında çeşitli ilişkiler kuran sözcüklerin varlığıyla metnin sürekliliğine, anlaşılırlığına, yoğunluğuna, akıcılığına ve akılda kalıcılığına katkıda bulunulduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygur Türkçesi, sözcüksel bağdaşıklık, yinelemeler

Kaynakça

• Aksan, D. (2015). Türkçenin Sözvarlığı. Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Aksan, D. (2016). Anlambilim/Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Beaugrande, R. ve Dressler, W. U. (1981). Introduction to Text Linguistics. London: Longman.
• Cook, G. (1989). Discourse. Oxford University Press, Oxford.
• Ercilasun, A. B. (2010). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Gee, J. P. (2011). An Introduction to Discourse Analysis. Routledge, New York.
• Günay, D. (2007). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Halliday, M. A. K. ve Hasan, R. (1976). Cohesion in English. Longman, London.
• Hamilton, J. R. (2011). Dunhuang Mağarası’nda Bulunmuş Buddhacılığa İlişkin uygurca El Yazması-İyi ve Kötü Prens Öyküsü. Çev. Vedat Köken. Türk Dili Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kıran, Z. ve E. Kıran A. (2013). Dilbilime Giriş (Dilbilgisinden Dilbilime). Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Paltridge, B. (2012). Discourse Analysis. Bloomsbury Publishing, London.
• Renkema, J. (1993). Discourse Studies: An Introductory Textbook. John Benjamins Publishing, Amsterdam/Philadelphia.