Economic Relations of the Republic of Türkiye and The Soviet Union

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 5 - Cumhuriyetin 100 Yılı, 1 - 16, 30.10.2023

Yılmaz Aydın

https://doi.org/10.59445/ijephss.1340288

Öz

The October Revolution, which led to the overthrow of the tsarist regime and the establishment of the first socialist country in the world, is one of the turning points in world history. The Soviet Union, in which planned economy was implemented instead of capitalist production relations, was a potential enemy for capitalist-imperialist countries from the very beginning. In the same period, under the leadership of Mustafa Kemal, a war of independence was waged against the imperialist countries and their collaborators, the sultanate regime. According to Lenin, the leader of the first socialist country, although Mustafa Kemal was not a socialist, he should have been supported against imperialist countries. Before the Republic of Turkey was established, close relations were developed between the Ankara Government and the Soviet Union, and cooperation against imperialist countries had begun. England, representing the imperialist countries, was the common enemy of both countries. In this context, it is seen that foreign policy in the first years of the Turkish Republic was shaped within the Soviet Union - Turkey - England Triangle. On the other hand, the USA and NATO were influential in the economic relations of Turkey and the USSR during the Second World War and the Cold War period that started after it. Until the dissolution of the Soviet Union, Turkey, a member of NATO, maintained its economic relations with the USSR continuously, with the exception of short-term exceptional periods. Economic relations continued increasingly with the Russian Federation after the collapse of the USSR. This is also related to the strong historical foundations of economic relations

Anahtar Kelimeler

Turkish Economy, Foreign Trade, Economic Relations

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Destekleyen Kurum

This research received no specific grant from any funding agency in the public, commercial, or not-for-profit sectors.

Türkiye Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği Ekonomik İlişkileri

Öz

Çarlık rejiminin devrilmesine ve dünyada ilk sosyalist ülkenin kurulmasına yol açan Ekim Devrimi, dünya tarihinde dönüm noktalarından biridir. Kapitalist üretim ilişkileri yerine toplumsal mülkiyete dayalı planlı ekonominin uygulandığı Sovyetler Birliği, kuruluşundan itibaren kapitalist-emperyalist ülkeler için potansiyel bir düşmandı. Aynı dönemde Mustafa Kemal liderliğinde Anadolu’da emperyalist ülkelere ve bunların işbirlikçisi konumundaki saltanat rejimine karşı bağımsızlık savaşı veriliyordu. İlk ve tek sosyalist ülkenin lideri Lenin’e göre sosyalist olmasa ada anti emperyalist mücadele verdiği için Mustafa Kemal desteklenmeliydi. Türkiye Cumhuriyeti henüz kurulmadan, Ankara hükümeti ve Sovyetler Birliği arasında yakın ilişkiler geliştirilmiş ve emperyalist ülkelere karşı işbirliği için gerekli zemin hazırlanmıştı. Emperyalist ülkelerin en önemli temsilcisi İngiltere, her iki ülke için ortak düşmandı. Bu bağlamda, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında dış politikanın Sovyetler Birliği - Türkiye - İngiltere Üçgeni içinde şekillendiği görülmektedir. Buna karşılık 2. Dünya Savaşı ve sonrasında başlayan Soğuk Savaş dönemi boyunca, Türkiye ve SSCB’nin hem siyasi hem de ekonomik ilişkileri ABD ve NATO ekseninde şekillenmiştir. NATO üyesi Türkiye, iki kutuplu dünyada yaşanan krizlere rağmen, SSCB ile ekonomik ilişkilerini, kısa süreli istisnai dönemler hariç, Sovyetler Birliği’nin dağılmasına kadar istikrarlı bir şekilde sürdürmüştür. Ekonomik ilişkilerin, SSCB’nin dağılmasından sonra resmi adıyla Rusya Federasyonu ile artarak devam etmesi, ilişkilerin tarihsel temellerinin güçlü olmasıyla da ilişkilidir

Anahtar Kelimeler

Türkiye Ekonomisi, Dış Ticaret, Ekonomik İlişkiler

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Çalışma, kamusal, özel, ticari nitelikte ya da kar amacı gütmeyen herhangi bir kurumdan destek alınmadan hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Akın, F. (2017). İkinci Dünya Savaşı Sonrası Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye, İş ve Hayat, 3(5): 119-135.
• Aydın, Y. (2021). Rusya Federasyonu ve Türkiye Arasında Dış Ticaretin yapısı ve Gelişimi, Rusya Araştırmaları Dergisi, 0(6), 154-176.
• Aydın, Y. (2022). On The Development And Structure Of Foreign Trade In Russia, International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 8(38): 104-116.
• Balta, E. & Özkan, B. (2016). Türkiye - Rusya İlişkilerine ‘Tarih’ ile Bakmak, Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dış Politika Forumu Araştırma Raporu, DPF 2016-RR 01, 11.07.2023, https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/10005-turkiye-rusya-iliskilerine-tarih-ile-bakmak
• Başaran, A. (2010). SSCB Dış Ticaret Rejiminden Rusya Federasyonu Dış Ticaret Rejimine Geçiş, Dış Ticaret Rejiminin Yapılandırılması, 1992-1996”, Avrasya Etüdleri, 37(1): 101-134.
• Benhür, Ç. (2008). 1920’li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Dergisi, 0(24): 277-313.
• Boratav, K. (2003). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2002. (7. Baskı), İmge Kitabevi Yayınlar, Ankara.
• Canşen, E. (2011). Sovyetler Birliği’nden Rusya Federasyonu’na Doğru Değişimin Yan Etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(24): 79-88.
• Durmuş, S. & Aydemir, N. K. (2016). Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi (1923-1938), KAÜİİBFD, 7(12), 155-167.
• Ertem, B. (2013). İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri ve Türkiye'nin Amerika Birleşik Devletleri ile Yakınlaşmasına Etkileri, Turkish Studies, 8(7): 157-183.
• Giritli, I. (1970). Turkish-Soviet Relations, India Quarterly: A Journal of International Affairs, 26(1): 3–19.
• Göktepe, C. (2005). The Cyprus Crisis of 1967 and Its Effects on Turkey's Foreign Relations, Middle Eastern Studies, 41(3): 431-444.
• Gürbüz, M. & Karabulut, M. (2008). SSCB’nin Dağılmasıyla Bağımsızlığına Kavuşan Ülkelerde Ortalama Yaşam Süresi ile Sosyo-Ekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkiler, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2008, 6 (1): 69-83.
• Hanson, P. (2014). The Rise and Fall of the Soviet Economy: An Economic History of the USSR 1945, Routledge, New York.
• Hirst, J. S. (2013). Transnational Anti-Imperialism and the National Forces Soviet Diplomacy and Turkey, 1920 – 23, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 33(2): 214-226.
• İrs, y. (2021). Türkiye ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasındaki ekonomik ilişkiler (1920-1991), Bilim ve Aydınlanma, 12.07.2023, https://bilimveaydinlanma.org/turkiye-ile-sovyet-sosyalist-cumhuriyetler-birligi-arasindaki-ekonomik-iliskiler-1920-1991/
• Isachenko, D. (2021). Türkei und Russland: Die Logik einer konfliktträchtigen Zusammenarbeit, SWP-Studie 16, Berlin, 08.07.2023, https://ideas.repec.org/p/zbw/swpstu/162021.html
• Kazgan, G. (2006). Tanzimattan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi: Birinci Küreselleşmeden İkinci Küreselleşmeye, (3. Baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Kasapsaraçoğlu, M. (2021). “Siyasi Gerginlikten Ekonomik İşbirliğine: Soğuk Savaş Döneminde Türk-Rus İlişkileri (1945-1991)” (Ed. İlyas Topsakal ve Alperen Kürşad Zengin), Türkiye-Rusya İlişkileri: Dünü, Bugünü ve Yarını, ss. 195-213, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Kurban, V. (2014). 1950-1960 Yıllarında Türkiye İle Sovyetler Birliği Arasındaki İlişkiler, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 14(28): 253-282.
• Küçük, Y. (1971). 100 Soruda Planlama, Kalkınma ve Türkiye, Çek Yayınevi, İstanbul.
• Küçük, Y. (1985). Planlama, Kalkınma ve Türkiye. (4. Baskı). Tekin Yayınevi, İstanbul.
• Küçük, Y. (2005). Türkiye Üzerine Tezler 2: 1908-1978, Tekin Yayınevi, İstanbul.
• Oran, B. (1970). Türkiye’nin ‘Kuzeydeki Büyük Komşu’ Sorunu Nedir? (Türk-Sovyet İlişkileri 1939-1970), A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 25(1): 41-93.
• Özel, Soli & Gökçe, U. B. (2019). Türkiye-Rusya İlişkilerinin Ekonomik Boyutu, EDAM Dış Politika & Güvenlik 11, 10.07.2023, https://edam.org.tr/wp-content/uploads/2019/08/soli-gokce-the-economy-Chrest-Rusya-TR-1.pdf
• Tellal, E. (2000). SSCB - Türkiye İlişkileri: 1953-1964, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları No:26, Ankara.
• Tokgöz, E. (2011). Dünden Bugüne Türkiye-Rusya Ekonomik İlişkilerinde Üç Büyük Dönem, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1): 6-14.
• Topal, C. (2018). Türk-Rus İlişkileri ve Moskova Anlaşması, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(6): 313-330.
• Topsakal, İ. (2016). Tarihi Süreçte Türkiye-Rusya İlişkileri, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3(2): 33-53.
• Yılmaz, s. & Yakşi, A. (2016). Osmanlı Devleti’nden Günümüze Türk-Rus İlişkileri, TYB AKADEMİ, 6(17): 9-57.
• TÜİK - Türkiye İstatistik Kurumu (2014). İstatistik Göstergeler: 1923-2013, Yayın No: 4361, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.