İŞLETME YETKİLİLERİNİN STRATEJİK YÖNETİM MUHASEBESİ ARAÇLARINA VE STRATEJİK KARARLARA YÖNELİK GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 23 - 42

Hesna Yıldırım , Mehmet Demir

Öz

Müşteri memnuniyeti sağlamak, kaliteli üretim yapmak, maliyet liderliğine sahip olmak işletmelerin sürdürülebilirliklerinde etkili olan faktörlerdendir. Bu hedeflere ulaşmanın yollarından birisi üretim sürecini kalite, emek, zaman ve maliyet olarak planlamak ve bu plana uygun hareket etmektir. Bu kapsamda özellikle üretim işletmelerinde uygulama sahası bulan stratejik yönetim muhasebesi araçları sadece ürün maliyetinin doğru bir şekilde tespitine değil aynı zamanda emek ve zaman tasarrufuna, kaliteli üretime, müşteri taleplerini optimal düzeyde karşılamaya ve üretim maliyetleri ve süreci konusunda personel farkındalığını artırmaya da odaklanmaktadır.
Bu araştırmada, üretim işletmelerindeki yöneticilerin, muhasebe/finansman yetkililerinin ve fabrika müdürlerinin stratejik yönetim muhasebesi araçları ve stratejik kararlar hakkındaki düşünceleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaca ulaşmak Sivas’taki iki organize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren üretim işletmelerinde görevli 145 yetkili üzerinde 1 Temmuz - 26 Eylül 2024 tarihleri arasında bir anket uygulanmıştır. Bu araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS 27.0 istatistik paket programından yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda katılımcılar açısından stratejik yönetim muhasebesi araçlarının genel olarak olumlu bir şekilde değerlendirildiği ve bu araçların iş süreçlerine katkı sağladığı konusunda güçlü bir algının/desteğin varlığı tespit edilmiştir. Katılımcılar, kendilerine yöneltilen stratejik karar örneklerinden kapasite azaltma, yeni ürün üretme/geliştirme, bir ürünün üretimini durdurma ve üretimde kullanılacak hammaddenin işletmede üretilerek veya dışarıdan tedarik edilerek yapılması kararlarını yüksek katılımla stratejik karar olarak görmüşlerdir. Makine, teçhizat vb. yenileme, kapasite artırma ve ürün satış fiyatını belirleme kararlarını ise düşük katılımla stratejik karar olarak görmüşlerdir. Ayrıca, muhasebe meslek mensuplarının stratejik karar alma süreçlerine dâhil edilmesine yönelik güçlü bir eğilim tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

: Strateji , Stratejik Kararlar , Yönetim Muhasebesi , Stratejik Yönetim Muhasebesi

A RESEARCH ON THE OPINIONS OF MANUFACTURING BUSINESS OFFICIALS ON STRATEGIC MANAGEMENT ACCOUNTING TOOLS AND STRATEGIC DECISIONS

Öz

Ensuring customer satisfaction, quality production and cost leadership are among the factors that are effective in the sustainability of businesses. One of the ways to achieve these goals is to plan the production process in terms of quality, labor, time and cost and to act in accordance with this plan. In this context, strategic management accounting tools, which find application especially in production enterprises, focus not only on the accurate determination of product cost, but also on labor and time saving, quality production, meeting customer demands at the optimal level and increasing staff awareness about production costs and process.
In this study, it is aimed to determine the opinions of managers, accounting/finance officials and/or plant managers in manufacturing enterprises about strategic management accounting tools/applications and strategic decisions. To achieve this goal, a questionnaire was applied to 145 officials working in production enterprises operating in two organized industrial zones in Sivas between July 1 and September 26, 2024. SPSS 27.0 statistical package program was used to analyze the data obtained in this research. As a result of the research, it was determined that strategic management accounting tools are generally positively evaluated by the participants and there is a strong perception/support that these tools contribute to business processes. Among the examples of strategic decisions directed to them, the participants considered the decisions to reduce capacity, to produce/develop new products, to stop the production of a product, and to produce the raw materials to be used in production in the enterprise or to procure them from outside as strategic decisions with high participation. On the other hand, they saw the decisions of renewing machinery, equipment, etc., increasing capacity and determining the selling price of the product as strategic decisions with low participation. In addition, there is a strong tendency to involve accounting professionals in strategic decision-making processes.

Anahtar Kelimeler

Strategy , Strategic Decisions , Management Accounting , Strategic Management Accounting

Kaynakça

• Akmeşe K. A., (2019), Stratejik Yönetim Muhasebesi Uygulamaları, Bütünleşik Bilgi Sistemleri ve İşletme Performansı, İksad Yayınevi
• Alphan C. ve Demir Ö., (2019), Modern Maliyetleme Sürecinde Değer Zinciri Yaklaşımı, Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Cilt:3, Sayı:2, 59
• Apak İ., (2018), Stratejik Yönetim Muhasebesi Araçlarının İşletmelerin Finansal Performansı Üzerine Etkisi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Aksaray
• Arslan, R., & Demir, G. (2022). G-POWER ve MINITAB uygulamalı örnekleme yöntemleri. Nobel Yayınları.
• Atkinson, Anthony A., Rajiv D. Banker, Robert S. Kaplan & S. Mark Young (2001), Management Accounting, 3. Edition Prentice Hall, New Jersey
• Bekmezci M., (2008), Türk İşletmelerinin Balanced Scorecard Yöntemi Açısından Altyapı Uygunluğunun Değerlendirilmesi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kocaeli
• Bhimani, A., Horngren, C., Datar, S., & Foster, G. (2008), Management and Cost Accounting. Italy: Prentice Hall Europe
• Coombs, H., Hobbs, D., & Jenkins, E. (2005), Management Accounting Principles and Applications (1th Edition b.). London: Sage Publications.
• Çetin Ö., (2012), Üretim İşletmelerinde Kârlılık Analizlerinin Stratejik Yönetim Muhasebesi Açısından Değerlendirilmesi ve Bir Uygulama Örneği, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Dedeoğlu M., (2023), Stratejik Yönetim Muhasebesi ve Firma Performansı Arasındaki İlişki: Borsa İstanbul Üzerine Bir Araştırma, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Van
• Dinçer, Ö., Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. 8. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım, 2007
• Egbunike, C. F., Ogbodo, O., & Chidiebele, O. (2014), Utilizing Strategic Management Accounting Techniques (SMATs) for Sustainability Performance Measurement. Research Journal of Finance and Accounting, 139-154
• Eren E., (2011), Yönetim ve Organizasyon. İstanbul: Beta yayıncılık
• Ergin H., ve Elmacı O., (1999), Maliyet ve Yönetim Muhasebesinde Yeni Açılımlar: Stratejik Yönetim Muhasebesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:3, s. 17-50
• Ersoy, A., Utku, B. D., Dönmez, A., Berberoğlu, B. (2006), Üretim İşletmelerinde Yönetim Muhasebesi Konularının Uygulanmasına İlişkin Bir Araştırma. Muhasebe Ve Finansman Dergisi (32), 1-13.
• Etikan, I., Musa, S. A., & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of Convenience Sampling and Purposive Sampling. American Journal of Theoretical and Applied Statistics, 5(1), 1–4. https://doi.org/10.11648/j.ajtas.20160501.11
• Grundy, T. (1995), “Beyond The Numbers Game: Introducing Strategic Cost Management”. Management Accounting: Magazine for Chartered Management Accountants. Volume 73, Issue 3, (March): 36-37
• Hoque, Z. (2001). Strategic management accounting: Concepts, processes and issues. Oxford: Chandos Publishing
• Horngren, C. T., Datar, George Foster, & Madhav, R. (2012), Cost Accounting a Managerial Emphasis. New Jersey: Pearson Prentice Hall., s.753
• Matambele, K. (2014), Management Accounting Tools Providing Sustainabilty Information For Decision-Making and Its Influence On Financial Performance. Master Thesis. University Of South Africa.
• Mbumbo, E. P. (2015), Management Accounting Skills of Decision Makers of Small, Medium and Micro Tourism Enterprises in Western Cape, South Africa. Master Thesis. Cape Peninsula University of Technology
• Mintzberg Henry vd., (2008), Stratejik Safari: Stratejik Yönetimin Vahşi Doğasında Rehberli Bir Tur. FT Publishing
• Nişancı Z. N., (2015), Geçmişten Günümüze Yönetim Düşüncesi, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt:13 Sayı: 25, s.257-294
• Özer Ö., (2021), Stratejik Yönetim Muhasebesi Araçlarının Hastane Performansına Etkisi: Şanlıurfa Örneği, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, Gaziantep
• Pavlatos, O. (2015), Strategiz Management Accounting Techniques: the Impact of CFO Characteristics, Organizational Life Cycle Stage, and Quality of IS Information. Athens: Athens University
• Santos, L. L., Gomes, C., & Arroteia, N. (2012), Management Accounting Practices in the Portuguese Lodging Industry. Journal of Modern Accounting and Auditing , s.1-14
• Sevim, A., ve Korkmaz, E. (2014). Cost Management Practices in the Hospitality Industry: The Case of the Turkish Hotel Industry. International Journal of Arts and Commerce, 159-167.
• Terzi S., (2006), Genel Üretim Maliyeti Sapmalarının Yeni Üretim Yöntemleri Çerçevesinde, Stratejik Yönetim Muhasebesi Açısından Analizi, Değerlendirilmesi ve Raporlanması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Ülgen H., ve Mirze S.K., İşletmelerde Stratejik Yönetim, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2016
• Wang, D. H.-M., & Huynh, Q. L. (2013). Mediating Role of Knowledge Management in Effect of Management Accounting Practices on Firm Performance. Journal of Knowledge Management, Economics and Information Technology, 3(3), 1-25
• Weetman, P. (2006), Financial and Management Accounting An Introduction. Spain: Prentice Hall.
• Weygandt, J. J., Kıeso, D., & Kimmel, P. (1998), Accounting Principles. New York: John Wiley & Sons.
• Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis (2nd ed.). New York, NY: Harper & Row.
• Yavuz H., (2014), Muhasebe Bilgi Sisteminin İşletme Yönetim Kararları Üzerinde Etkileri: Bartın İlindeki Kobi’ler Üzerinde Bir Araştırma, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bartın
• Yürekli E., (2017), KOBİ’lerde Yönetim ve Maliyet Muhasebesinin Stratejik Karar Alma Üzerine Etkisi, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak/2017