Sorbus sp. Cinsine Ait Bazı Türlerin Botanik ve Fitokimyasal Özellikleri Üzerine Bir Derleme

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 31 - 37, 30.03.2022

Merve Macit , Mihriban Ahıskalı Nusret Özbay

Öz

Halk arasında genellikle ‘Üvez’ olarak bilinen Sorbus sp. cinsine ait türler Dünya’da olduğu gibi ülkemizde de oldukça yaygın dağılım göstermektedir. Meyve suyu, reçel, çay gibi geleneksel kullanımının yanında içeriğindeki fenolik maddeler, flavonoidler, tanenler, yağ asitleri bakımından ilaç ham maddesi olarak da kullanılmaktadır. Meyve fitokimyasalları, özellikle fenolik bileşikler, anti-kanser, antioksidan, anti-diyabetik, antiinflamatuar ve hücre düzenleyici etkiler gibi geniş bir biyolojik çeşitlilik gösterir. S. domestica, çeşitli bölgelerinin önemli miktarda protein, vitamin ve mineral içerdiğinden yüksek besin değerine sahip olduğu, S. aucuparia kafeik ve ferulik asit psödodepsidleri, proantosiyanidinler ve flavonoller içerdiği, S. torminalis'in meyvelerinin antioksidan ve antiasetilkolinesteraz aktivite gösterdiği görülmüştür. Yaptığımız bu derlemenin amacı hem Sorbus sp. cinsine ait bazı türlerin botanik özelliklerini genel olarak belirtmek hem de yapılan fitokimyasal içerik analizlerini göstererek yapılacak olan çalışmalara yol gösterici nitelikte olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Sorbus sp, Üvez, Botanik, Fitokimyasal, Meyve

A Review on the Botanical and Phytochemical Properties of Some Species Belonging to Sorbus sp.

Öz

The species belonging to the genus Sorbus sp. which is generally known as 'Rowan berry' among the people, are widely distributed in our country as well as in the world. In addition to its traditional use such as fruit juice, jam and tea, it is also used as a raw material for pharmaceuticals in terms of phenolic substances, flavonoids, tannins and fatty acids. Fruit phytochemicals, especially phenolic compounds, show a wide biodiversity such as anti-cancer, antioxidant, anti-diabetic, anti-inflammatory and cell-regulating effects. It has been observed that various parts of S. domestica have high nutritional value as they contain significant amounts of proteins, vitamins and minerals, S. aucuparia contains caffeic and ferulic acid pseudodepsids, proanthocyanidins and flavonols, fruits of S. torminalis show antioxidant and antiacetylcholinesterase activity. The aim of this review is to indicate the botanical characteristics of some species belonging to the genus Sorbus sp. in general and to show the phytochemical content analyzes as well as to guide the studies to be done.

Anahtar Kelimeler

Sorbus sp, Üvez. Botany, Phytochemical, Fruit

Kaynakça

• Anonymous, 2021. A working list of all plant species. http://www.theplantlist.org/tpl1.1/search?q=crataegus (Access date: 15.12.2021).
• Baytop, T., 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp Kitapevleri, s.147.
• Berger, F., Handbuch der Drogenkunde. 1952. Erkennung, Wertbestimmung und Anwendung. Bd. 3: Fructus - Ligna. Wien-Düsseldorf: Maudrich.
• Bozhuyuk, M. R., 2021. Morphological and Biochemical Diversity in Fruits of Rowanberry (Sorbus aucuparia L.) Genotypes. Erwerbs-Obstbau, 63(4): 431-435.
• Cowan, M.M., 1999. Plant products as antimicrobial agents. Clin. Microbiol. Rev., 12(4): 564-582.
• Edeoga, H.O., Okwu, D.E. & Mbaebie, B.O., 2005. Phytochemicals constituents of some Nigerian medicinal plants. Afr. J. Biotechnol., 4(7): 685-688.
• Ekim, T., 2014. Resimli Türkiye Florası. Cilt 1, İş Bankası Yayınları, Vejetasyon, s.19.
• Gökşin, A., 1982. Türkiye’de doğal olarak yetişen üvez (Sorbus L.) taksonlarının yayılışları ile önemli morfolojik ve anatomik özellikleri üzerine araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları. Teknik Bülten serisi, Şafak Matbaası, Ankara.
• Güner, A., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi, Damarlı Bitkiler. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, Flora Dizisi 1, İstanbul.
• Harlan, J. R., & de Wet, J. M., 1971. Toward a rational classification of cultivated plants. Taxon, 20(4): 509-517.
• Hasbal, G., Yilmaz-Ozden, T., & Can, A., 2015. Antioxidant and antiacetylcholinesterase activities of Sorbus torminalis (L.) Crantz (wild service tree) fruits. Journal of Food and Drug Analysis, 23(1): 57-62.
• Hukkanen, A.T., Polonen, S.S., Karenlampi, S.O., Kokko, H.I. & Agric, J., 2006. Antioxidant capacity and phenolic content of sweet rowanberries. J Agric Food Chem., 54: 112-119.
• Jin, S., Kim, K. C., Kim, J. S., Jang, K. I., & Hyun, T. K., 2020. Anti-melanoma activities and phytochemical compositions of sorbus commixta fruit extracts. Plants, 9(9): 1076.
• Kahkonen, M.P., Hopia, A.I., Vuorela, H.J., Rauha, J.-P., Pihlaja, K., Kujala, T.S., Heinonen, M. & Agric, J., 1999. Food Chem., 47: 3954–3962.
• Kavak, D. D. & Akdeniz, B., 2019. Sorbus umbellata (Desf.) Fritsch var. umbellata leaves: Optimization of extraction conditions and investigation antimicrobial, cytotoxic, and β-glucuronidase inhibitory potential. Plant Foods for Human Nutrition, 74(3): 364-369.
• List, H. & Horhammer, L., 1973. Hagers Handbuch der pharmazeutischen Praxis, Bd 6, ¨ Birkhauser, Basel/Stuttgart, p. 752.
• Mann, J.,1978. Secondary Metabolism. Oxford University Press, London, pp. 154.
• Popovıcıu D. R. & Negreanu-Pîrjol T., 2019. Carotenoid, flavonoid and total phenolic content of Sorbus torminalis Fruits. In: Al E. M. M. (ed.), Rom.-Arab. Intern. J. Geo-Bio-Div., 8(1): 20-25.
• Rutkowska, M., Kolodziejczyk-Czepas, J., Owczarek, A., Zakrzewska, A., Magiera, A. & Olszewska, M. A., 2021. Novel insight into biological activity and phytochemical composition of Sorbus aucu paria L. fruits: Fractionated extracts as inhibitors of protein glycation and oxidative/nitrative damage of human plasma components. Food Research International, 147, 110526.
• Saha, S. K., Lee, S. B., Won, J., Choi, H. Y., Kim, K., Yang, G. M., ... & Cho, S. G., 2017. Correlation between oxidative stress, nutrition, and cancer initiation. International journal of molecular sciences, 18(7), 1544.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L. & Leblebici, E., 2011. Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, s. 222.
• Sezik, E., Yeşilada, E., Honda, G., Takaishi, Y., Takeda, Y., & Tanaka, T., 2001. Traditional medicine in Turkey X. Folk medicine in central Anatolia. Journal of Ethnopharmacology, 75(2-3): 95-115. Simpson, M. G., 2012. Bitki Sistematiği. (Çeviri editörü: Zeki Aytaç), Nobel yayınları, s. 334.
• Strzelecka, H. & Kowalski, J., 2000. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa, PWN, Warszawa, p. 202 (in Polish).
• Termentzi, A., Kefalas, P. & Kokkalou, E., 2006. Antioxidant activities of various extracts and fractions of Sorbus domestica fruits at different maturity stages. Food Chemistry, 98: 599–608.
• Termentzi, A., Kefalas, P., & Kokkalou, E., 2008. LC-DAD-MS (ESI+) analysis of the phenolic content of Sorbus domestica fruits in relation to their maturity stage. 106(3): 1234–1245.
• Tian, Y., Liimatainen, J., Alanne, A. L., Lindstedt, A., Liu, P., Sinkkonen, J., Kallio, H. & Yang, B., 2017. Phenolic compounds extracted by acidic aqueous ethanol from berries and leaves of different berry plants. Food Chemistry, 220: 266-281.
• Vasu, K., Goud, J.V., Suryam, A. & Singara, Chary, M.A., 2009. Biomolecular and phytochemical analyses of three aquatic angiosperms. Afr. J. Microbiol. Res., 3(8): 418-421.
• Vyviurska, O., Pysarevska, S., Jánošková, N., & Špánik, I., 2015. Comprehensive two-dimensional gas chromatographic analysis of volatile organic compounds in distillate of fermented Sorbus domestica fruit. Open Chemistry, 13: 96–104.
• Yazıcı, Z. & Akcasu, A., 1983. Sorbus domestica L. Bitkisinin yapraklarının içerdiği aktif maddelerin tavşan ve farelerden kan şekeri düzeyine etkiler,. IV. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı. Bildiriler 133, Eskişehir.
• Yeşilada, E., Sezik, E., Honda, G., Takaishi, Y., Takeda, Y. & Tanaka, T., 1999. Traditional medicine in Turkey IX:: Folk medicine in north-west Anatolia. Journal of Ethnopharmacology, 64(3): 195-210.
• Yıldız, B. & Aktoklu, E., 2010. Bitki Sistematiği, İlkin Karasal Bitkilerden bir Çeneklilere. s. 267, Palme Yayıncılık, 2010.