ÂŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU, NEŞET ERTAŞ VE ÂŞIK MAHZUNİ ŞERİF ESERLERİYLE FOUCAULT’CU SÖYLEM ANALİZİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA: YAŞAM DOYUMU VE ÖLÜM ARZUSU ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 7, 116 - 140, 07.05.2018

Talip Sami

Öz

Âşık Veysel Şatıroğlu ve Âşık Mahzuni Şerif, âşıklık geleneğinin;
Neşet Ertaş ise âşıklık geleneği ile birlikte abdallık geleneğinin aktarımında
da temsilci olarak gösterilebilecek isimlerdir. Üç ozanın da eserlerinde
aktarılmak istenilen (batıl) anlamın, görünen içerikteki (zahir) anlam ile
aktardıklarıgözlemlenmektedir. Bu durum âşıklık ve abdallık geleneğinin her ne
kadar birer özelliği olarak değerlendirilse de bu alanda "yaşam
doyumu" ve "ölüm arzusu - ölüm dürtüsü" kavramlarının aktarımını
incelemenin faydalı olacağı düşünülmektedir. Yaşamlarını ve kültürel değerlerini
göz önünde bulundurduğumuzda aktarılabileceğini düşündüren iki tema ile ele
almanın alana katkı yapacağı düşünülmektedir. Bu iki temadaki metodolojik
duruşun ise söylem analizi olması gerektiği kanısına varılmaktadır. Foucaultcu
söylem analizi çerçevesinde, Parker'ın (2004) belirleyip, Willig'in (2008)
sadeleştirdiği kılavuz referans alınarak incelenmiştir. Analiz süresince her
bir ozanın üç eserini inceleyip, analiz edilmiştir. Analizler yapılırken diğer
eserlerin içeriklerini de gözden geçirilmiş ve genel rastlanan temaların
"fanilik, faydalı olmak, ahlâk, imtiyaz sahibi olabilmek, hakikat
yolu" konusundaki nasihatler olduğu kansına varılmıştır. Bu durum;
ozanların sosyodemografik durumları ile birlikte değerlendirip "yaşam
doyumu" ve "ölüm arzusu - ölüm dürtüsü" kavramları ile
ilişkilendirerek, metin ile söylemin güç ilişkisine bakılarak elde edilmiştir.
Genel olarak üç ozanın da eserlerinde yaşam doyumuna dair negatif belirtiler
saptanarak; ölüm arzusundaki dürtüselliği ve bilinçdışı süreçleri
gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel Şatıroğlu, Neşet Ertaş, Âşık Mahzuni Şerif, Foucaultcu söylem analizi, yaşam doyumu, ölüm arzusu

Kaynakça

• Aktaş, H. & Şimşek, E. (2014). Pozitif psikoloji bağlamında Türk kültüründe yaşamın anlamı ve yaşam doyumunun analizi: Neşet Ertaş türküleri örneği. Türk Dünyası Araştırmaları 208: 449-480.Alkan, E. (1991). Kör oldu Veysel oldum. E Yayınları, İstanbul.Alptekin, A.B. (2004). Âşık Veysel Türk'üz türkü çağırırız. Akçağ Yayınları, Ankara.Arkonaç, S.A. (2014). Psikolojide söz ve anlam analizi niteliksel duruş. Ayrıntı Yayınları, İstanbul.Artun, E. (2013). Âşıklık geleneğinde Neşet Ertaş türkülerinin yeri. Uluslararası Bozkırın Tezenesi Neşet Ertaş Sempozyumu. 13-14 Mayıs 2013. Metin Bildirisi. 1-17.Artun, E. (2011). Günümüzde yaşayan âşıklık geleneği üzerine düşünceler. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, 20 Ekim-22 Ekim 2011, Metin Bildirisi, 452-457.Ayata, S. (2012). Anadolu abdalları. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(14): 51-62.Aytaç, P. (2003). Âşık Veysel'in şiirlerinde mistik unsurlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 26.Bekki, S. (2006). Âşık şiirinin siyasallaşması üzerine bir deneme 1960-1980. VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, 27 Haziran-01 Temmuz 2006, Metin Bildirisi, 1-21.Bekki, S. (2013). Abdallık geleneği ve Neşet Ertaş. Ahi Evran Aktüel Dergisi. 1(3): 10-13.Bekki, S. (2016). 1980 sonrası âşık şiirinde siyasi söylemler. Journal of Turkish Language andLiterature, 2(1): 51-66.Çeçen, A.R. (2008). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumunu yordamada bireysel bütünlük (tutarlılık) duygusu, aile bütünlük duygusu ve benlik saygısı. Eğitimde Kuram ve Uygulama. 4(1): 19-30.Dikmen, A.A. (1995). İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi. Dinçer, A. (2004). Âşık Veysel şiirlerinde alışılmamış bağdaştırmalar.Türk Bilim Araştırmaları Dizini. 15: 231-242.Ekici, S. (2004). Popüler kültürün icra ortamı bağlamında medya - Türk halk müziği ilişkisine dair bazı tespit ve öneriler. Türk Bilim Araştırmaları Dizini 16: 181-189.Erol, A. (2007). Âşık Veysel Şatıroğlu. IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.Ersoy, E. Ana tanrıça kültü. Anadolu Aydınlanma Vakfı. s. 1-10.Freud, S. (1916). On transience. On theHistory of thePsycho-AnalyticMovementPapers on MetapsychologyandOther Works. Volume: XIV: 305-307.Günay, U. (1993). Âşık Veysel ve âşık tarzı şiir geleneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1): 21-42.Günay, U. (1993). Türkiye'de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi, Akçağ Yayınları, Ankara.Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ölüm ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 3(3): 151-165.Irmak, Y. (2014). Âşık Mahzuni Şerif'in şiirlerinde milli birlik ve beraberlik işlevi. Studies of theOttoman Domain. 4(7): 37-58.İmlâ Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2000.Kaplan, Ö. & Uçar, M. (2013). Âşık Mahzuni Şerif'in şiirlerinde tıp etiği ile ilgili temalar. VIII. Lokman Hekim Günleri 22-25 Mayıs 2013. Poster Sunumu, 82.Keskin, A. (2013). Geleneksel abdal müziğinin temsili ve Neşet Ertaş. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7(34): 99-112.Keskin, A. (2015). Türk tasavvuf kültürü devir nazariyesi bağlamında Neşet Ertaş. Sûfi Araştırmaları 12: 131-154.Keskin, Y.M. (2008). Günümüz kent koşullarında Alevi geleneğinin aktarımında birlik cemlerinin yeri ve fonksiyonları. Ekev Akademi Dergisi, 12(37): 87-96.Koç, H. (2007). Güneydoğu Anadolu böyüfaunası: sistematiği, zoocoğrafyası ve ekolojisi. Biyoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir.Kolukırık S. & Yıldırım A.R. (belirsiz). Kimlik inşasında söylem ve anlam ilişkisi: Kocabaş Abdalları örneği.Özdemir, C. (2011). Âşıkların dilinden aşıklık geleneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4(17): 130-146.Özdemir, E. (2013). Âşık ve ozan kavramlarının günümüz Türkiye'sinde müzikal ve edebi yönden tanımlanması. Akademik Bakış Dergisi. 34: 1-17.Özer, M & Karabulut, Ö.Ö. (2003). Yaşlılarda yaşam doyumu, Griatri Dergisi 6(2): 72-74.Parlak, E. (2012). Anadolu Türkmen müzik sanatında bir abdal deha: Neşet Ertaş. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş veli Araştırma Dergisi, 61: 289-312.Parlak, E. (2013a). Garip bülbül Neşet Ertaş "Hayatı". Demos Yayınları, İstanbul.Parlak, E. (2013b). Garip bülbül Neşet Ertaş "Sanatı, Eserleri". Demos Yayınları, İstanbul.Sertkaya, E. (2002). Bir dev adam Âşık Mahzuni. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 22: 11-16.Şensoy, B.Ö. (belirsiz). Freud'un teorisinde ölüm ve ölümlülüğün yeri: bir giriş.Tos, E. (belirsiz). Benim sadık yarim kara topraktır.Turhan, M. & Kova, Ö. (2012). Değerler eğitimi açısından Türk Halk Müziği ve halk ozanları: Neşert Ertaş, Âşık Mahzuni Şerif, Âşık Veysel ve Özay Gönlüm bağlamında bir inceleme. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi. 3(6): 117-128.Türkçe Sözlük I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998.Ulusoy, C.A. (1974). Yedi Ulu'lar. Ajans Türk Matbaacılık Sanayii A.Ş., Ankara.Üçüncü, K. (2004). İrşâd ve tebliğe bağlı icra: Türk sözlü kültür geleneği bağlamında Türk tekke edebiyatı. Türk Bilim Araştırmaları dizini 16: 127-141.Yeniterzi, E. (1990). Divan şiirinde ölüme dair bazı hususlar. Yetim, Ü. (1991). Kişisel projelerin organizasyonu ve örüntüsü açısından yaşam doyumu. Doktora Tezi, İzmir.Yıldırım, M. (2004). Âşık Veysel Türk dünyasında. Karadeniz Araştırmalar. 2: 43-48.Yöre, S. (2012). Kırşehir yöresi halk müziği kültürünün kodları ve temsiliyeti. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 9(1): 563-584.Yücer, H. (2017). Vahdet-i vücûd nazariyesinin izahında nokta sembolizmi ve Muhyiddin-i Rûmî’nin temsîl-i nokta adlı eseri. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(2): 199-278.Zavotcu, G. (2003). Şiirleriyle Mahzuni Şerif. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.