Öz
Satir, önce Yunan ve Latin sanatları içinde gelişir. Bu gelişim seyrinden sonra Roma döneminde “erdemin övülmesi”, “kötü
olanın yerilmesi” ilkelerini temel alarak bir sanat formuna dönüşür. Satir, mizahın alt türüdür çünkü satirist, eleştiri objesini
kurgusal düzlemde gülüncün alanına taşır ve orada tutar. Sanatçı; bireyi, toplum gruplarını, tüzel kişilikleri ve başkaca
unsurları “kurban” olarak seçip eleştirinin hedefine koyabilir. Açık, keskin, saldırgan bir dil ve üslupla ortaya konulan satirik
metin, çoğu zaman ironi ve parodi tekniklerinden yararlanır. Satirik metinlerin çözümlenmesi, o metinlerin satirik eleştiri niyeti
taşıdığına dair bilinç ve bilgiyi ön koşul olarak dayatır. Zira satirik metinlerde kurgu değil “parçalı yapı” esastır. Buna bağlı
olarak, birtakım kurgusal ya da teknik sorunlar söz konusu olabilir. Nedeni, kalabalık sahnelerde gülünç olanın ortaya
çıkarılmasının öncelenmesidir. Dolayısıyla çözümlemeye dönük her yaklaşım satirin özelliklerinin bilinmesini gerektirir; bu,
eserin amacını ve başarısını açığa çıkarmakla doğrudan ilişkilidir. Türk edebiyatının en güçlü hikâyecilerinden olan Refik Halit
Karay, sivri dili, üslubunun gücü, ironiyi yakalayabilme yeteneği dolayısıyla başarılı bir satirist kabul edilebilir. Bu bağlamda
Karay’ın Memleket Hikâyeleri’nde yer alan “Şeftali Bahçeleri” ve “Sarı Bal” öyküleri birer satir örneği olarak ele alınma imkânı
sunar. Bu incelemenin amacı, anılan öykülerdeki satirik unsurları karşılaştırmalı bir değerlendirmeyle ortaya çıkarmaktır. Nihai
olaraksa Karay’ın metinlerindeki satirist tutumların ifşası amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Satir Refik Halit Karay Memleket Hikâyeleri “Şeftali Bahçeleri” “Sarı Bal” karnavalesk
Kaynakça
- Avcı, A. (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. Birikim Dergisi, (166), 80-96. Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana, (çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Balcı, Y. (2005). Şeftali Bahçeleri ve Yeni Dünya Tasarımı. Türk Edebiyatı Dergisi, (386) 43-47. Baypınar, Y. (1978). Hiciv Kavramı Üzerine Bir İnceleme. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi: 29, (14) 31-37. Bergson, H. (2014). Gülme (çev. D. Çetinkasap). İstanbul: İş Bankası Yayınları. Cebeci, O. (2008). Komik Edebi Türler. İstanbul: İthaki Yayınları
- Çetindaş, D. (2015). Osmanlı’da Satirik Tıbbî Romanın Bir Örneği: Sarhoşun Tövbesi. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1) 93-112.
- Demir, A. (2013). Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Hiciv ve Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Greenberg, J. (2011). Modernism, Satire, and The Novel. New York: Cambridge University Press
Öz
Satire develops first in Greek and Latin arts. After cruising of this development, becomes an art form based on the principles of
“praising of virtue”, “criticizing the evil” during the Roman period. Satire is sub genres of humor, because the satirist carries the
object of criticism on the fictional plane to the field of comical (humorous/ridiciluous) and holds it there. The artist can select the
individual, community groups, legal entities and other elements as “victim” and put them at the target of criticism. The satirical
text, which is presented with a clear, sharp, aggressive language and style, often uses irony and parody techniques. The analysis
of satirical texts imposes consciousness and knowledge that these texts are intended as satirical criticism as a prerequisite.
Because, in satirical texts, fragmentary structure is essential, not fiction. As a result of this, there may be a number of fictional or
technical problems. The reason is that the humorous is revealed in crowded scenes. Therefor, each approach to analysis requires
knowing the characteristics of satire; this is directly related to revealing the purpose and success of the work. Refik Halit Karay,
one of the most powerful story-writers of Turkish literature can be considered a successful satirist for his sharp tongue, the
power of his style, ability to capture irony. In the context, “Şeftali Bahçeleri” and “Sarı Bal” stories in Karay’s Memleket Hikâyeleri
provide an potentiality to be considered as satire examples. The aim of this study is to reveal the satirical elements in the stories
in question with a comparative assessment. Finally, it is aimed to reveal the satirist attitudes in Karay’s texts.
Anahtar Kelimeler
Satire Refik Halit Karay Memleket Hikâyeleri “Şeftali Bahçeleri” “Sarı Bal” carnivalesque
Kaynakça
- Avcı, A. (2003). Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece. Birikim Dergisi, (166), 80-96. Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana, (çev. C. Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Balcı, Y. (2005). Şeftali Bahçeleri ve Yeni Dünya Tasarımı. Türk Edebiyatı Dergisi, (386) 43-47. Baypınar, Y. (1978). Hiciv Kavramı Üzerine Bir İnceleme. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi: 29, (14) 31-37. Bergson, H. (2014). Gülme (çev. D. Çetinkasap). İstanbul: İş Bankası Yayınları. Cebeci, O. (2008). Komik Edebi Türler. İstanbul: İthaki Yayınları
- Çetindaş, D. (2015). Osmanlı’da Satirik Tıbbî Romanın Bir Örneği: Sarhoşun Tövbesi. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1) 93-112.
- Demir, A. (2013). Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Hiciv ve Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Greenberg, J. (2011). Modernism, Satire, and The Novel. New York: Cambridge University Press
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |