NEIGHBORHOOD NAMES OF BURSA IN THE WRITINGS OF GAZZIZÂDE ABDULLATIF EFENDI

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 2, 353 - 363, 30.08.2015

Ayşe Nur Sır Dündar

Öz

During the Ottoman period, cities were administrative units representing the existence of central authority and hegemony. It collected several activities and services within the domain and constituted a whole with its sub units in terms of administrative and civil duties. The development of city was dependent on the development of common life areas, which are neighborhoods. It was possible to see this structure, which is the basis of Ottoman urbanism, in Bursa, Edirne, Istanbul and some other Anatolian cities. Particularly Bursa has rapidly grown within the two centuries following the conquest and displayed a fine example of urbanization as a historical and cultural center. The idle fields in the city were allocated to Turkish tribes, new neighborhoods were established and the nearby villages were transformed into neighborhoods, increasing the total number of neighborhoods in the city. Beside this physical development, the newly established neighborhoods were given Turkish names as the old neighborhoods’ names were also made Turkish. Within this context, it was important to create a neighborhood in the localization of Bursa and the names given to those neighborhoods were also important. Because the names of places are the living documents for the habitation (settlement) history of a nation. Studies to be conducted on neighborhood names are the research subjects of several social sciences such as sociology and anthropology and also the linguistics. Evaluation of the names of places phonetically and morphologically will contribute to the development of toponomy, which is an important branch of linguistics.
This study has reviewed the neighborhood names in Hulâsatü’l-Vefeyât, a work of Gazzizâde Abdüllatif Effendi, which is considered as an urban monograph among the monographs on Bursa. The review was conducted on the copy of the author which was registered in Süleymaniye Library Assad Effendi, numbers 2257. First, information is provided about the neighborhoods of Bursa, then the neighborhood names in the work are detected, they are classified according to their physical and humane characteristics and presented in a table.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Hulâsatü’l-Vefeyât, toponomy, urban history, neighborhood names

GAZZİZÂDE ABDÜLLATİF EFENDİ’NİN KALEMİNDEN BURSA MAHAL ADLARI

Öz

Osmanlı Devleti’nde şehirler; merkezî gücün, otoritenin ve hâkimiyetin varlığını temsil eden idarî birimlerdi. Nüfuz bölgeleri dâhilinde çeşitli faaliyet ve hizmetleri kendinde toplar ve alt birimleriyle birlikte idarî ve mülkî bakımından bir bütün teşkil ederlerdi. Şehrin gelişmesi, bünyesinde barındırdığı mahallelerin fizikî ve ekonomik gelişimine bağlıydı. Mahalleye merkezli bu yapı, Osmanlı şehircilik anlayışının temelini oluşturmaktaydı. Başta Bursa, Edirne ve İstanbul olmak üzere Anadolu şehirlerinde bu yapıyı görmek mümkündü. Özellikle Bursa, fetihten sonraki iki asırlık dönemde hızla büyüyerek şehirleşmenin güzel bir örneğini sergilemiş; şehirdeki atıl araziler kullanılır hâle getirilmiş, ortak yerleşim alanı olarak Türk boylarına tahsis edilmiş, yeni yeni mahalleler oluşturulmuş; mahalle sayısı artırılmıştır. Bu fizikî gelişmenin yanında yeni kurulan mahallelere Türkçe adlar verilirken eski mahallelerin adları da Türkçeleştirilmiştir. Yeni bir kimlik kazanan mahallelerle şehir, bir tarih ve kültür merkezi olmuştur. Bursa’nın yerlileştirilmesinde bir mahallenin oluşumu kadar ona verilen ad da önemlidir. Çünkü yer adları, bir milletin yerleşme (iskân) tarihi için yaşayan belgelerdir. Mahalle adları üzerinde yapılacak çalışmalar, sosyoloji ve antropoloji gibi çeşitli sosyal bilimlerin yanı sıra dil bilimine de katkıda bulunacaktır. Yer adlarının tespiti, o yerin sakinleri hakkında bilgi vermekle birlikte bu adların fonetik ve morfolojik açıdan incelenmesi dil tarihine ışık tutacaktır.
Bu çalışmada, Bursa vefeyât-nâmeleri arasında şehir monografisi özelliği taşıyan Gazzizâde Abdüllatif Efendi’nin Hulâsatü’l-Vefeyât adlı eserindeki mahalle adları incelenmiştir. İnceleme, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2257 numarada kayıtlı müellif nüshası üzerinde yapılmıştır. Önce Bursa’nın mahalleleri hakkında bilgi verilmiş, sonra eserdeki mahalle adları tespit edilmiş, bunlar fizikî ve beşerî özelliklerine göre sınıflandırılmış sonra da tablo şeklinde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Hulâsatü’l-Vefeyât, yer adları bilimi, şehir tarihi, mahalle adları

Kaynakça

• Gülensoy, T. (1995). Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara: TDK Yayınları. Kaplanoğlu, R. (1996). Bursa Yer Adları Ansiklopedisi, İstanbul: Bursa Ticaret Borsası Odası Kültür Yayınları no: 2. Kaplanoğlu, R. (2006). Hisar Bölgesi Alaaddin Mahallesi, Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi.
• Kepecioğlu, K. (1935). Bursa Hanları, Halkevi Neşriyatı 4, Bursa: Bursa Emek Basımevi. Kepecioğlu, K., (2010). C. I-IV, Bursa Kütüğü, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Köseoğlu, N. (1946). Tarihte Bursa Mahalleleri XV.-XVI’ıncı Yüzyıllarda, Bursa: Halkevi Yayını 17, And Basımevi.