Positive and Negative Meaning in the Some Words That Are Derived and in the Form of Roots in Orhon Inscription

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 4, 869 - 885, 30.12.2017

Serpil Soydan

Öz

The Orhon Inscriptions have been found in southern Siberia and around the Yenisey River. It is a history written on the first Turkish texts and stones that the Turkish name passed through. State accounts and calculation of the nation is explained. The runic script used in these books was resolved in 1893 by the Danish linguist Vilhelm Thomsen. In these inscriptions there is an advanced language presence and the art of oratory. In this study, the words used in positive and negative terms which are included in the developed language existence were tried to be examined. The Orhon Inscriptions of Erhan Aydın (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), Orhon Turkısh Grammar of Talat Tekin and Orhon Inscriptions of Talat Tekin were utilized in determining the words used in the Orhon texts in positive and negative terms. These words, which are determined in terms of structure, have negative meanings in terms of structure and they are used in terms of positive or negative meaning, used in the negative sense in addition to the positive meaning in the case of the root have been examined words used in the positive meaning in spite of the negation particle. The purpose of the work is to try to identify the changes that have taken place in the meaning of words that take inflexional suffix and derivative words from noun or verb base, compound verbs compose with auxiliary verb in the Orhon Inscriptions.

Anahtar Kelimeler

Orhon inscription, positive meaning, negative meaning, root, appendix, structure

Orhon Kitâbelerinde Kök Halinde ve Türemiş Olan Bazı Kelimelerde Olumlu ve Olumsuz Anlam

Öz

Orhon Kitâbeleri, Güney Sibirya’da, Yenisey Irmağı çevresinde bulunmaktadır. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler, taşlar üzerine yazılmış bir tarihtir. Devletin milletine hesap vermesi anlatılmaktadır. Bu kitabelerde kullanılan runik yazı Danimarkalı dilci Vilhelm Thomsen tarafından 1893 yılında çözülmüştür. Bu yazıtlarda gelişmiş bir dil varlığı ve hitabet sanatıyla karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada, gelişmiş dil varlığı içerisinde yer alan, olumlu ve olumsuz anlamda kullanılan kelimeler incelenmeye çalışılmıştır. Orhon kitabelerinde olumlu ve olumsuz anlamda kullanılan bazı kelimelerin tespiti yapılırken, Erhan Aydın’ın Orhon Yazıtları, Talat Tekin’in Orhon Türkçesi Grameri ve Orhon Yazıtları adlı eserlerinden yararlanılmıştır. Tespit edilen bu kelimeler, yapı bakımından kök hâlinde olumsuz anlamda olup ek alarak olumlu ya da olumsuz anlamda kullanılan kelimeler, kök hâlinde olumlu anlamda olup ek alarak olumsuz anlamda kullanılan kelimeler, olumsuzluk eki almasına rağmen olumlu anlamda kullanılan kelimeler şeklinde incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Orhon Kitabelerinde yer alan yapım ve çekim eki almış isim ya da fiil köklü kelimeler ve yardımcı eylemle oluşan birleşik fiillerin anlamlarında meydana gelen değişmeleri tespit etmeye çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Orhon Kitabeleri, olumlu anlam, olumsuz anlam, yapı, kök, ek

Kaynakça

• 1. Aksan, Doğan.(2009). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yay.
• 2. Aksan, Doğan.(2015).Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: BilgiYayınevi.
• 3.Aksan, Doğan.2016). Anlambilim (Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• 4. Atalay, Besim. (1998). Kâşgarlı Mahmud-Divânü Lûgât-it-Türk. Cilt I-II-III-IV. Ankara: TDK Yay.
• 5. Aydın, Erhan (2015). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kagan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). Konya: Kömen Yayınları, 3. Baskı.
• 6. Bloomfield, Leonard. (1933). Language. USA.
• 7. Caferoğlu, Ahmet.(2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• 8. Clauson, Sir Gerard. (1972). An Etimological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkısh. Oxford Ünivesity: London.
• 9. Cin, Ali. (1998).Tarihî Türk Şiveleri ve Günümüz Oğuz Gurubu Şivelerinde Olumsuzluk İfadesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• 10. Dilaçar, Agop. (2016). Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: TDK Yay.