Yurt Dışındaki Türk Öğrencileri İçin 5., 6., 7. ve 8. Sınıf Türkçe ve Türk Kültürü Ders Kitaplarında Atasözleri ve Deyimlerin Yeri: Bir Nicel ve Nitel Değerlendirme

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 306 - 322, 30.09.2025

Nilgün Çelik

https://doi.org/10.71084/ijlet.1667978

Öz

Türkçe ders kitapları anadilini öğretmenin temel aracı olmanın ötesinde kültürün de öğrenciler aracılığıyla geleceğe taşınmasında önemli bir rol oynamaktadır. Türk kültürünün en önemli bileşenlerinden biri olan atasözleri ve deyimler sözlü kültürün en değerli hazinelerinden biridir. Atasözleri ve deyimler yalnızca günlük yaşamda kullanılan ifadeler değil aynı zamanda toplumsal değerlerin, inançların ve kültürel mirasın birer yansımasıdır. Bu nedenle, Türkçe ders kitaplarının atasözlerini ve deyimleri en etkili biçimde öğrencilere aktarması beklenmektedir. Bu çalışmada, yurt dışında yaşayan Türk öğrencileri için hazırlanmış Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarında yer alan atasözlerinin nicel ve nitel açıdan durumu incelenmiştir. Araştırma kapsamında, 2019-2020 eğitim-öğretim yılından itibaren beş yıl süreyle kullanılması kabul edilen Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarından 5.,6.,7.,8. sınıf ders kitapları incelenmiştir. Bu incelemede, dilin etkileşiminde ve kazandırılmasında önemli olan atasözleri ve deyimler ayrıntılı bir şekilde ele alınmış; kitaplar arasında sayısal karşılaştırmalar yapılarak bu dil unsurlarının kitaplara nasıl dağıldığı gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, atasözlerinin ve deyimlerin kitaplarda yeterince yer almadığı, atasözleri ve deyimlerin öğrenimini kolaylaştıracak karikatürler, resimler, dijital araçlar veya etkileşimli etkinliklerin yeterince kullanılmadığı, bu dil unsurlarının seçimi ve sunumu açısından eksikliğin olduğu ve Türkçe öğretiminde daha etkili bir kullanıma ihtiyaç duyulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ve Türk Kültürü , Atasözü , Deyim , Kültürel Etkileşim

The Place of Proverbs and Idioms in 5th, 6th, 7th and 8th Grade Turkish and Turkish Culture Coursebooks for Turkish Students Living Abroad: A Quantitative and Qualitative Evaluation

Öz

Turkish coursebooks are not only the main tool for teaching the mother tongue, but also play an important role in carrying the culture to the future through students. Proverbs and idioms, one of the most important components of Turkish culture, are one of the most valuable treasures of oral culture. Proverbs and idioms are not only expressions used in daily life but also reflections of social values, beliefs and cultural heritage. Therefore, Turkish coursebooks are expected to convey proverbs and idioms to students in the most effective way. In this study, the quantitative and qualitative status of proverbs in Turkish and Turkish Culture coursebooks prepared for Turkish students living abroad was analyzed. Within the scope of the research, 5th, 6th, 7th, 8th grade Turkish and Turkish Culture coursebooks, which are accepted to be used for five years starting from the 2019-2020 academic year, were examined. In this analysis, proverbs and idioms, which are important in the interaction and acquisition of language, were analyzed in detail; numerical comparisons were made between the books and it was observed how these language elements were distributed in the books. As a result, it has been determined that proverbs and idioms are not sufficiently included in the books, cartoons, pictures, digital tools or interactive activities that will facilitate the learning of proverbs and idioms are not used enough, there is a deficiency in terms of selection and presentation of these language elements and there is a need for a more effective use in teaching Turkish.

Anahtar Kelimeler

Turkish and Turkish Culture , Proverbs , Idioms , Cultural İnteraction

Kaynakça

• Boers, F., & Lindstromberg, S. (2009). Optimizing a lexical approach to instructed second language acquisition. Springer.
• Cooper, T. C. (1999). Processing of idioms by L2 learners of English. TESOL quarterly, 33(2), 233-262.
• Cummins, J. (1979). Cognitive/Academic language proficiency, linguistic interdependence, the optimum age question and some other matters. Working Papers on Bilingualism, 19, 121-129.
• Erman, B., & Warren, B. (2000). The idiom principle and the open choice principle. Text & Talk, 20(1), 29-62.
• Fernando, C. (1996). Idioms and idiomaticity. Oxford University Press.
• Gibbs, R. W. (1994). The poetics of mind: Figurative thought, language, and understanding. Cambridge University Press.
• İnce, B. (2012). Yurt dışındaki Türk öğrenciler için hazırlanmış Türkçe ders kitaplarındaki atasözleri varlığının nitel ve nicel açıdan incelenmesi. Akademik Araştırmalar Dergisi, 14(54), 83-104.
• Kovecses, Z., & Szabco, P. (1996). Idioms: A view from cognitive semantics. Applied linguistics, 17(3), 326-355.
• Nation, I. S. P. (2005). Teaching and learning vocabulary. In Handbook of research in second language teaching and learning (pp. 581-595). Routledge.
• Nattinger, J. R., & DeCarrico, J. S. (1992). Lexical phrases and language teaching. Oxford University Press.
• Nippold & Martin (1989). Idiom interpretation in isolation versus context: A developmental study with adolescents. Journal of Speech and Hearing Research.
• Sinclair, J. (1987). The nature of the evidence. An Account of the COBUILD Project in Lexical Computing. Collins. Yıldırım, A., & Simsek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık