Örgütlerde Toksik Liderlik Davranışı: Betimsel İçerik Analizi

Yıl 2022, , 107 - 122, 16.07.2022

Duygu Akbulut , Ercan Yavuz

https://doi.org/10.52848/ijls.1097752

Cited By: 2

Öz

Liderlik davranışı bilimsel araştırmalarda önem arz eden ve üzerine yoğunlaşılan kavramlardan biridir. Buna bağlı olarak da liderlik ile ilgili çok sayıda bilimsel çalışma yayımlanmıştır. Liderlik ile ilgili yapılan çalışmaların geneli başarılı liderlikle ilişkili spesifik özellikleri, davranışları ve tarzları keşfetmeye odaklanırken, çok az çalışma işlevsiz, olarak adlandırılan toksik liderliğin doğasını ve sonuçlarını doğrudan anlamaya çalışmıştır. Bu nedenle çalışmanın amacı, toksik liderlik ile ilgili literatürde yer alan çalışmaları incelemektir. Çalışmanın araştırma yöntemi olarak betimsel içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu amaçla 2003-2020 yılları arasında araştırılan ve ulaşılabilen makale ve tez çalışmaları incelenmiştir. İlgili yıllar arasında toplamda 80 çalışmaya ulaşılmıştır. Literatürde yer alan ve elde edilen bu çalışmaların içerikleri incelenmiş ve analiz edilerek yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda toksik liderliğin eğitim, tekstil, turizm ve sağlık örgütlerinde bulunduğu görülmektedir. Bunun yanında araştırma sonucunda, toksik liderliğin tükenmişlik düzeyi, örgütsel sinizm, örgütsel sessizlik, örgütsel güven, psikolojik sermaye vb. kavramları etkilediği görülmüştür. Ayrıca toksik davranışların daha çok örgütsel bağlılık üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toksik, Toksik lider, Liderlik.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Destekleyen, yol gösteren sayın Doç. Dr. Ercan YAVUZ hocama, eğitimin ve bilhassa okumamanın çok değerli olduğunu vurgulayan rahmetli teyzem Gönül YEDİAYLIK teşekkür ederim.

Toxic Leadership Behavior: Descriptive Content Analysis

Öz

Leadership behavior is one of the concepts that are important in scientific research and focused on it. Accordingly, numerous scientific studies on leadership have been published. While most leadership studies have focused on discovering the specific characteristics, behaviors, and styles associated with successful leadership, few studies have attempted to directly understand the nature and consequences of so-called dysfunctional, toxic leadership. Therefore, the aim of the study is to examine the studies in the literature on toxic leadership. Descriptive content analysis method was used as the research method of the study. For this purpose, the articles and thesis studies that were researched and accessible between 2003 and 2020 were examined. A total of 80 studies were reached between the relevant years. The contents of these studies in the literature and obtained were analyzed and interpreted. As a result of the research, it is seen that toxic leadership is found in education, textile, tourism and health organizations. In addition, as a result of the research, the level of burnout of toxic leadership, organizational cynicism, organizational silence, organizational trust, psychological capital and so on. It was seen that it affects concepts. It was also concluded that toxic behaviors are more effective on organizational commitment.

Anahtar Kelimeler

Toxic, Toxic Leader, Leadership.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Albayrak, E., Çiltaş, A. (2017). Türkiye’de matematik eğitimi alanında yayınlanan matematiksel model ve modelleme araştırmalarının betimsel içerik analizi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 258-283.
• Amor, M. (2003). Violent ethnocentrism: revisiting the economic interpretation of the expulsion of Ugandan Asians. An International Journal of Theory and Research, 3(1), 53-66.
• Appelbaum, H. S., Roy-Girard, G. (2007). Toxins ın the workplace: affect on organizations and employees. Corporate Governance, 7(1), 17-28.
• Armitage, A. (2015). The dark side: the poetics of toxic leadership. Advances in Developing Human Resources, 17(3)376-390.
• Arlı, Ö.(2019). Öz kendilik değerlendirmesinin, sinizm, iş tatmini ve tükenmişliğe etkisinde toksik liderliğin rolü (Doktora Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Bakan, İ. Ve Yılmaz, Y. S. (2019). Toksik liderliğin tükenmişliğe etkisi: bir alan araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 1-12.
• Ballı, E. ve Çakıcı, A. (2016). Karanlık liderliğin örgütsel bağlılık ve örgütsel sessizlik üzerine etkisi: otel çalışanları üzerinde bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 167-180.
• Bozkurt, S., Çoban, Ö., Çolakoğlu, M. H. (2020). Örgütsel güven düzeyi ve toksik liderlik davranışları ilişkisinde örgütsel bağlılığın aracı etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(3), 704-719.
• Çankaya, M. ve Çiftçi, G. E. (2020). Hastane çalışanlarının toksik liderlik ve örgütsel sinizm algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(2), 273-298.
• Çeken, S. (2020). The relationship between psychological capital and work engagement: the role of toxic leadership perception (Master thesis). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelebi, N., Güler, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
• Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Çetinkaya, H. ve Ordu, A. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-28.
• Demir, B. (2020). Örgütlerde toksik lider ve toksik ilişkiler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 31-35.
• Demir, B. (2019). Toksik liderlik algısının örgütsel sessizlik, duygusal bağlılık ile görev performansı arasındaki ilişki (Doktora tezi). Beykent Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Demirdağ, S. (2018). The perceptions of academicians on organizational toxicity. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1319-1334.
• Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil ilçesi örneği) (Yüksek lisans tezi). Zirve Üniversitesi Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Demirtaş, Z. ve Küçük, Ö. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sessizliği arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 41-58.
• Dinç, M. A. (2019). Zehirli liderliğin bazı öncülleri ve ardılları (Yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doriane, B. ve Manon, D. (2013). Toxic leadership an understanding on how a business environment is ‘contaminated’ by leaders (Master thesis). Linnaeus University, School Of Business and Economics, Växjö.
• Eğinli, A. ve Bitirim S. (2008). Kurumsal başarının önündeki engel: zehirli ( toksik) iletişim. Selçuk İletişim, 5(3), 124-140.
• Elber Börü, D., Çakarel, T. Y., Ufacık, O. E. ve Arslan, G. (2020). Toksik liderliğin örgütsel sinizm üzerindeki etkisi: otomotiv sektöründe bir araştırma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(12), 194-216.
• Eriş, Y. (2019). Toksik liderliğin örgütsel bağlılığa ve iş tatminine etkisi: bir kamu bankası örneği (Yüksek lisans tezi). Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ.
• Eriş, Y. ve Arun, K. (2020). Toksik liderliğin bir çıktısı olarak örgütsel bağlılık. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(24), 2764-2804.
• Flynn, G. (1999). Stop toxic managers before they stop you. Workforce, 78(8), 44-46.
• Gedik, Y. (2020). Dönüşümsel ve işlemsel liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram Ve Uygulama, 3(2), 19-34.
• Green, J. E. (2014). Toxic leadership in educational organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
• Güzelyurt, O. (2020). Özel spor salonu yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile çalışanların işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Holloway, E. L. ve Kusy, M. E. (2010). Disruptive and toxic behaviors in healthcare: zero tolerance, the bottom line and what to do about it. Medical Practice Management, 335-340.
• Ivey Business Journal (2020). The allure of toxic leaders: why followers rarely escape their clutches. Erişim: https://iveybusinessjournal.com/, 28.11.2020.
• İlhan, H. (2019). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• İskit, B. (2019). Liderliğin karanlık yüzüne bir bakış: toksik liderlik kavramı ve toksik liderliğin işgören motivasyonu ve tutumları üzerindeki etkileri (Yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• İzgüden, D., Eroymak, S. ve Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 262-276.
• Kahveci, G., Bahadır, E. ve Kandemir, İ. K. (2019). Okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıklar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 52(1), 225-249.
• Kant, L., Skogstad, A., Torsheim, T. ve Einarsen, S. (2013). Beware the angry leader: trait anger and trait anxiety as predictors of petty tyranny. The Leadership Quarterly, 24, 106–124.
• Kaptanoğlu, R. Ö. (2020). İşten ayrılma niyeti ve toksik liderliğin etkisi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 161-173.
• Kasalak, G. ve Aksu, M. B. (2016). Örgütler nasıl zehirlenir? öğretim elemanlarının örgütsel toksisite algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 676-694.
• Kasalak, M. A., Yurcu, G., Akıncı, Z. ve Kasalak, G. (2019). Toksik davranışların turizm işletmelerinde incelenmesi: antalya alan araştırması. Journal of Tourism Theory and Research, 5(2), 239-249.
• Kellerman, B. (2004). Bad leadership: what it is, how it happens, why it matters. Boston, Harvard Business Publishing, 1-14.
• Kılıç, M. (2019). X ve y kuşaklarındakı toksik liderlik algılarının örgütsel bağlılık, psikolojik iyi oluş ve bireysel performans üzerindeki yansımaları (Doktora tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Küçük, Ö. (2020). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkide örgütsel sinizm ve psikolojik sermayenin aracılık etkisi (Doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Lipman-Blumen, J. (2005). The allure of toxic leaders: why followers rarely escape their clutches. Ivey Business Journal, 69(3):1-40.
• Lipman-Blumen, J. (2010). Toxic leadership: a conceptual framework. 1-12.
• Maden, F. M. (2019). Toxic workplaces, toxic leaders and effect on organizational commitment and employee performance (Master’s Thesis). Bahçeşehir University, Social Sciences Institute, İstanbul.
• Mehta, S. ve Maheshwari, G.C. (2013). Consequence of toxic leadership on employee job satisfaction and organizational commitment. Contemporary Management Research, 8(2), 1-23.
• Ortega, A. (2017). Academic libraries and toxic leadership. England: Chandos Publishing.
• Örgev, C. ve Demir, H. (2019). Toxic leadership in public university hospital. Journal of International Health Sciences and Management, 5(8), 48-63.
• Reed, G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 67-71.
• Reyhanoğlu, M. ve Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi? İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
• Rivera Perez, H. L. (2012). The organizational culture and toxic leadership. 1-13.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale (Master of Science). Faculty of the Graduate School, Maryland University, College Park.
• Sezici, E. (2016). İzleyicilerin yıkıcı liderlik algısı ve sonuçları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 106-121.
• Singh, N., Dev, S. ve Sengupta, S. (2017). Perceived toxicity in leaders: through the demographic lens of subordinates. Procedia Computer Science, 122, 114-121.
• Struye de Swielande, T. (2017). Trump, the toxic leader. Commentary Paper, 51, 1-3.
• Taş, M. A., Akdemir, H. ve Çiçek, H. (2019). Toksik duygu deneyimleri ve işten ayrılma niyeti ilişkisinde psikolojik kırılganlık düzenleyici etkisi. Kocatepe İİBF Dergisi, 21(2), 98-113.
• Tavanti, M. (2011). Managing toxic leaders: dysfunctional patterns in organizational leadership and how to deal with them. Human Resource Management, 6(83), 127-136.
• Tokmak, M. (2018).Yöneticilerin hizmetkâr liderlik davranışlarının çalışanlar tarafından algılanma düzeylerine yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(4), 959-978.
• Toktaş, S. (2019). Liderlik ve liderlik tarzlar (Yüksek Lisans Tezi). Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Unur, K. ve Pekerşen, Y. (2017). İş stresi ile toksik davranışlar arasındaki ilişki: aşçılar üzerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(1), 108-129.
• Uncu, A. (2018). Liderlik teorilerinde toksik liderliğin araştırılması: Hitler ve Stalin örneği (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Uygur, A. ve Gümüştekin, K. (2019). Karanlık liderliğin alt boyutlarının incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 5(35), 2552-2562.
• Uygur, A., Öğretmenoğlu, M. (2018). The dark side and the bright side of narcissistic leadership: a critical review. International Journal of Economics, Commerce and Management, 6(4), 349-360.
• Uysal, O. K. (2018). Ortaokullarda örgütsel toksisitenin kaynaklarının, etkilerinin ve örgütsel toksisiteyle başa çıkma stratejilerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uzunbacak, H. H., Yıldız, A. ve Uzun, S. (2019). Toksik liderliğin çalışanların tükenmişlik düzeylerine etkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 211-219.
• Ültay, E., Akyurt, H. ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 188- 201.
• Yağcı, E. (2020). Toksik liderliğin yöneticiye güven aracılığı ile örgütsel sessizlik üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yalçınsoy, A. ve Işık, M. (2018). Toksik liderlik ile örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti ilişkisine yönelik bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(3), 1016-1025.
• Yavaş, A. (2016). Sectoral differences ın the perception of toxic leadership. Social and Behavioral Sciences, 229, 267 – 276.
• Zengin, M. (2019). Toksik liderlik: kavramsal bir çözümleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(4), 2754-2766.
• Wilson-Starks, K.Y. (2003). Toxic leadership. Ceo Transleadership, Inc., 1-4.