EXAMINATION OF THE FINANCIAL STRUCTURE OF MIHRISAH VALIDE SULTAN WAQF 1797-1837 BEFORE AND AFTER THE AUDIT OF THE MINISTRY OF WAQFS 1826

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 4, 1083 - 1100, 01.12.2019

Tansu Hilmi Hançer

https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019456399

Cited By: 2

Öz

In this study, income, expence and income adequacies in annual account records of Waqf of Mihrisah Valide Sultan is discussed the years from 1797 to 1837. At first, informed the Islamic waqf foundation which was important in Muslim societies from the first periods and maked mention different thought of origins this foundations. Following, establishment of the Ministry of The Waqfs was mentioned. Then, what happened before and after The Ministry of Waqfs founded and reflection on the waqfs explained. Provided information about Mihrisah Valide Sultan who is the founder of the waqf. The financial changes of the waqf were analyzed between 1797 and 1837. Analyzing is focused on the establishment of the Ministry of The Waqfs which is happended in 1826 amd one of the most important innovations in Ottoman Empire in the 19th century. Changes in financial records before and after Ministry’s management effectiveness is analyzied. Course of income and revenue rates of the waqf is determined. Withal income adequency was determined by years and financial structure of the waqf was presented. According to the results, impact of the Ministry of Waqfs on waqfs is evaluated

Anahtar Kelimeler

Ministry of Waqfs, Mihrisah Valide Sultan, Waqf Incomes, Waqf Expenses

EVKAF NEZARETİ 1826 ’NİN DENETİMİ ÖNCESİ VE SONRASINDA MİHRİŞAH VALİDE SULTAN VAKFI’NIN MALİ YAPISI 1797-1837

Öz

Bu çalışmada, Mihrişah Valide Sultan Vakfı’nın 1797 yılından 1837 yılına kadar olan süreçte muhasebe kayıtlarında yer alan yıllık gelirleri, giderleri ve gelir yeterliliği incelenmiştir. Başlangıçta; İslam’ın ilk dönemlerinden beri Müslüman toplumlarda önemli yeri olan vakıf kurumu hakkında bilgi verilmiş, kökeni hakkındaki farklı düşünceler ele alınmıştır. Ardından Evkaf-ı Hümayun Nezareti’nin kurulmasına değinilmiş, Nezaretin kuruluşu öncesinde ve sonrasında vakıflarda yaşananlar ile vakıflara yansıması anlatılmıştır. Vakfın kurucusu olan Mihrişah Valide Sultan’ın hayatı hakkındaki bilgiler sunulmuştur. Vakfın 1797-1837 yılları arasındaki mali verileri tahlil edilmiştir. İnceleme; 1826 yılında gerçekleştirilen ve Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıl başlarındaki en önemli yeniliklerden birisi olan Evkaf-ı Hümayun Nezareti’nin kuruluşuna odaklanacaktır. Mali kayıtlarda; Nezaretin denetimi öncesinde ve sonrasında yaşanan değişimler açıklanacaktır. Vakfın gelir tutarlarında ve gelir tahsilat oranlarındaki seyir tespit edilmiştir. Bununla beraber yıllara göre gelir yeterliliği de tetkik edilmiş ve vakfın mali yapısı ortaya konulmuştur. Bunda ise Nezaretin denetimde olduğu 1826 sonrasındaki yıllar ve öncesi ile karşılaştırma yapılacaktır. Ulaşılan bu sonuçlarla Evkaf-ı Hümayun Nezaretinin Mihrişah Valide Sultan Vakfı özelindeki etkinliği değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Evkaf Nezareti, Mihrişah Valide Sultan, Vakıf Gelirleri, Vakıf Harcamaları

Kaynakça

• Akarçeşme, İdris (2014). Mihrişah Valide Sultan (Mihrişah Valide Sultan, (Kurumları, hayır hizmetleri ve akarları). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Akgündüz, A. (2015). Arşiv belgeleri ışığında dahiliye nezareti tarihi. Ankara: Tiav Yayınları.
• Akyıldız, A. (2009). Osmanlı bürokrasisi ve modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akyıldız, A. (2010). II. Mahmud döneminde merkez idaresinde yapılan düzenlemeler, yeniden yapılanma sürecinde İstanbul. İstanbul: Seçil Ofset.
• Akyıldız, A. (2017). Haremin padişahı Valide Sultan: Harem’de hayat ve teşkilat. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ayverdi, S. (1976). Edebi ve manevi dünyası içinde Fatih. İstanbul: Kubbealtı Yayınevi.
• Barkan, Ö. L. (1963). Osmanlı İmparatorluğu’nda imaret sitelerinin kuruluş ve işleyiş tarzına ait araştırmalar. İktisat Fakültesi Mecmuası, 23,(1-2), 239-296.
• Berki, A. H. (1962). Hukuki ve içtimai bakımdan vakıf. Vakıflar Dergisi, 5, 9-15.
• Bilmen, Ö. N. (1951). Hukuk-ı İslamiye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu, İstanbul.
• Boa, Hat 1653, Gömlek 6, Tarih: 1200.Zilhicce.29 (17 Temmuz 1795)
• Boa, Hat 1653, Gömlek 6, Tarih: 1200.Zilhicce.29 (17 Temmuz 1795)
• Boa, Mad.19275 (R 1211- M 1799)
• Boa, Ev.Hmh.d.07865 (Hicri 1219 Miladi 1805-06)
• Boa, Ev.Hmh.d.8184 (Hicri1226 1811-12)
• Boa, Ev.Hmh.d.8308 (H.1229-30 M.1814-15)
• Boa, Ev.Hmh.d.8375 (H 1230-31 M 1815-16)
• Boa, Ev.Hmh.d.8458 (H.1231-32 M.1816-17)
• Boa, Ev.Hmh.d.8507 (H.1232-33 M.1817-18)
• Boa, Ev.Hmh.d.8754 (H.1238 M.1822-23)
• Boa, Ev.Hmh.d.8801 (H.1239 M.1823-24)
• Boa, Ev.Hmh.d.8853 (H.1240 M.1824-25)
• Boa, Ev.d.38532 (H.1241 M.1825-26)
• Boa, Ev.d.9086 (H.1243 M.1827-28)
• Boa, Ev.d.9241 (H.1245 M.1829-30)
• Boa, Ev.d.9321 (H.1246 M.1830-31)
• Boa, Ev.d.9408 (H.1247 M.1831-32)
• Boa, Ev.d.9420 (H.1248 M.1832-33)
• Boa, Ev.d.9852 (H.1250-51 M.1834-35, 35-36)
• Boa, Ev.d.10218 (H.1252 M.1836-37)
• Çınar, H., & Yavuz, F. (2018). Osmanlı’nın son döneminde yabancı devlet temsilciliklerine ve gayrimüslim tebaaya vakıflardan yapılan tahsisler, Osmanlı’da şehir, vakıf ve sosyal hayat. İstanbul: Mahya Yayınları.
• Doğru, H. (1995). 18. yüzyıla kadar Osmanlı kentlerinin sosyal ve ekonomik görüntüsü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Ertem, A. (2011). Osmanlı’dan günümüze vakıflar. Vakıflar Dergisi. 36, 25-66.
• Güler, M. (2002). Osmanlı Devleti’nde haremeyn vakıfları 16-17. yy. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• Güvemli, O. & Güvemli B. (2016). Osmanlı kayıt kültüründe vakıf muhasebesi ve devlet muhasebe sistemi. Vakıflar Dergisi, 46, 9-21.
• Hatemi, H. (1969). Önceki ve bugünkü Türk hukuku’nda vakıf kurma muamelesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu klasik çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İpşirli, M. (2010). II. Mahmud döneminde ulema ve vakıflar, II. Mahmud: Yeniden yapılanma sürecinde İstanbul. İstanbul: Seçil Ofset.
• Kahraman, S. A. (2006). Evkaf-ı Hümayun Nezareti. İstanbul: Kitabevi
• Kazıcı, Z. (2003). Osmanlı vakıf medeniyeti. İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Kozak, İ. E. (1985). Bir sosyal siyaset müessesesi olarak vakıf. İstanbul: Akabe Yayınları.
• Kurt, Y. (2016). Tarihçilerin kutbu Halil İnalcık gözüyle vakıf kurumu. Vakıflar Dergisi, 46, 25-49.
• Kut, G., & Bayraktar, N. (1984). Yazma eserlerde vakıf mühürleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kuşoğlu, S. (2012). Hüzün ve ihtişamın anneleri, Osmanlı valide sultanları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Lewis, B. (1984). Modern Türkiye’nin doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Mardin, E. (1954). Vakıf müessesesi. İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, 10 (88-105).
• Orhonlu, C. (1984). Osmanlı İmparatorluğunda şehircilik ve ulaşım üzerine araştırmalar. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2007). Mekânlar ve olaylarıyla Topkapı Sarayı. İstanbul: Bank Asya Yayınları.
• Özbek, N. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyal devlet. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztürk, N. (1995). Türk yenileşme tarihi çerçevesinde vakıf müessesesi. Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
• Öztürk, N. (1995). 19. Asır Osmanlı yönetiminde yaşanan batılılaşma hareketlerinin vakıflar üzerine etkileri. İslam Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 15-33.
• Pazan, İ. (2007). Padişah anneleri: Eserleriyle valide sultanlar. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Süreyya, M. (1966). Sicill-i Osmani, 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2018). Osmanlı dönemi İstanbul su tarihi. İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (2008). Bu mülkün kadın sultanları. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Uğurlu, A. H. (2016). Siyasi bir projenin izinde Bânilik: Mihrişah Valide Sultan’ın imar faaliyetlerini yeniden okumak. Belleten, 80 (287), 101-118.
• Yediyıldız, B. (2003). 18. Asırda Türk toplumu ve vakıf müessesesi bir sosyal tarih incelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Yıldız, M. (2011). Osmanlı vakıf medeniyetinde bir Veziriazam Hayratı Amcazade Hüseyin Paşa Vakfı. İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu tarih. 6. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.