UNIONIZATION, COLLECTIVE BARGAINING AND STRIKE TENDENCIES IN TURKEY THROUGH 2010'S UNDER THE STRAIN OF SYMBIOTIC RELATIONSHIPS AND AUTHORITARIAN CORPORATISM

Yıl 2019, CEEİK 2018 Özel Sayısı, 39 - 69, 01.07.2019

Aziz Çelik

https://doi.org/10.17130/ijmeb.2019CEEIK201854097

Cited By: 3

Öz

The aim of this paper is to evaluate the main trajectory and dynamics of Turkish trade unionism in the years of 2010s. The essay focuses on the trade union density, the interactions between trade unions and government as well as the trends of collective bargaining and strike in these years. The main two arguments addressed in this study are: a a deep symbiotic relationship prevails between pro-government trade unions and the ruling party and b authoritarian corporatism being the pronounced trend has been firmly upward. In the years of 2010s, the trade union density has raised both quantitatively and proportionally. However, this development is fundamentally asymmetric. While the pro-government unions have gained power and recruited huge members in a short time without facing any challenges and obstacles, the other unions have lost their members, made no progress or faced weakening of their representation power. In this process, presence of the symbiotic relations become very significant. Moreover, in terms of the relations of collective labour relations between the government and unions, the authoritarian corporatism has gained power. The government has determined the national wage policy and the main trends of the industrial relations via its authoritarian corporatist manner. The bans and limitations on the right to strike and right to bargain collectively are the other pillars of this authoritarian corporatist regime. Within such a framework, it can be claimed that in Turkey, although the trade union pluralistic system is experienced de jure, a de facto “most favoured trade union” regime is the dominant one

Anahtar Kelimeler

Trade Unionism in Turkey, Collective Bargaining, Right to Strike, Corporatism, Trade

SEMBİYOTİK İLİŞKİLER VE OTORİTER KORPORATİZM KISKACINDA 2010’LU YILLARDA TÜRKİYE’DE SENDİKALAŞMA, TOPLU PAZARLIK VE GREV EĞİLİMLERİ

Öz

Bu çalışmada 2010’lu yıllarda Türkiye’de sendikacılığın temel yönelim ve dinamikleri ele alınmaya çalışılacaktır. Çalışmada sendikalaşma oranları, sendikacılık-siyaset ilişkileri ile toplu pazarlık ve grev eğilimleri irdelenecektir. Çalışmanın iki temel kabulü 2000’li yıllarda Türkiye’de sendikacılığın esas olarak siyasal iktidar ve ona yakın sendikalar arasındaki sembiyotik ilişkiler etrafında şekillendiği ve otoriter korporatist özelliklerin ortaya çıktığı yönündedir. 2010’lardan itibaren Türkiye’de sayısal ve oransal olarak sendikalaşmanın arttığı gözlenmektedir. Ancak bu artış ciddi biçimde asimetriktir. Siyasal iktidarla paralel sendikalar kısa sürede ve sorunsuz biçimde devasa üye sayılarına ulaşırken, diğer sendikaların üye kaybettiği, yerinde saydığı ve temsil gücünün zayıfladığı görülmektedir. Bu süreçte sembiyotik ilişkiler öne çıkmaktadır. Dahası toplu çalışma ilişkilerinin giderek otoriter korporatist özellikler kazandığı gözlenmektedir. Siyasal iktidar gerek ücret politikasını gerekse çalışma ilişkilerinin temel özelliklerini otoriter korporatist yöntemle belirlemektedir. Kısıtlı toplu pazarlık rejimi ile grev yasağı ve grev erteleme rejimi de bu otoriter korporatist rejimin bir diğer önemli ayağıdır. Kağıt üzerinde bir sendikal çoğulculuk olmasına rağmen fiili bir “en ziyade müsaadeye mazhar sendika” rejimi söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de Sendikacılık, Toplu Pazarlık, Grev, Korporatizm, Sendikacılık ve Siyaset

Kaynakça

• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). Grev ve lokavt uygulamaları istatistikleri, 2008_2017.pdf
• https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/3307/grev
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). Sendikal istatistikler, Ocak 2013-Ocak 2019 https://www.ailevecalisma.gov.tr/istatistikler/calisma-hayati- istatistikleri/sendikal-istatistikler/isci-sayilari-ve-sendikalarin-uye-sayilari- hakkinda-tebligler/
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). Toplu iş sözleşmesi istatistikleri, 2011-2017 https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/3394/tis-2017_.pdf
• Aile, Çalışma, Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). Çalışma istatistikleri bilgi sistemi, 2013-2018, http://cibs.csgb.gov.tr/
• Akkaya, Y. (1996). Neo-korporatizm ve Türkiye'de sendikacılık, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. Çalışma hayatı istatistikleri, çeşitli yıllar.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. İşçi sendikaları işkolu istatistikleri tebliğleri, çeşitli yıllar. Çelik, A (2014). Sağlam sendikacılık yok GONGO'culuk var. https://t24.com.tr/yazarlar/aziz-celik/saglam-sendikacilik-yok-gongoculuk- var,8282
• Çelik, A (2017). Türkiye’de kamu çalışanları sendikacılığı-KESK’in yükselişi ve düşüşü, 2000’li yıllarda Türkiye’de sendikacılık, İçinde derleyen M. Serdar Kayaoğlu, Ankara: Epos Yayınları.
• Çelik, A., & Lordoğlu, K. (2006), Türkiye’de resmi sendikalaşma istatistiklerinin sorunları üstüne, Çalışma ve Toplum, 2(9), 11-30.
• Çelik, A. (2012), Türkiye’de 2000’l yıllarda grevler ve grev dışı eylemler: çalıma hayatında “Pax Romana” mı? IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı.
• Çelik, A. (2016). Grev ertelemelerinin 30 yılı, İçinde Emek yıllığı 2015, İstanbul: Yazılama Yayınevi
• Çelik, A. (2017). AKP döneminde sendikal haklar: sınıfsız imtiyazsız kaynaşmış bir kitleyiz. İçinde M. Koray ve A. Çelik(Eds.,) Himmet, Fıtrat, Piyasa, İkinci Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, A. (2017). Zarf değişti mazruf aynı: 6356 sonrasında Türkiye’de işçi sendikacılığı. İçinde A. Makal ve A. Çelik(Eds.), Zor Zamanlarda Emek ,Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Çelik, A. (2018). Industrial relations in Turkey, still waiting for a strong and modern system, İn S. Hayter and C. Lee(ed.), Industrial Relations in Emerging Economies. Geneva: ILO and Edward Elgar Publishing.
• Çelik, A., &Lordoğlu, K. (2006). Türkiye’de resmi sendikalaşma istatistiklerinin sorunları, http://www.calismatoplum.org/sayi9/celik_lordoglu.pdf ve Toplum, 2006
• DİSK-AR. (2018). AKP döneminde emek, İstanbul: Çoğaltma. http://disk.org.tr/wp- content/uploads/2018/05/AKP-Döneminde-Emek-DISK-RAPORU.pdf
• DİSK-AR (2019). Sendikalaşma araştırması. İstanbul: Çoğaltma. http://disk.org.tr/wp- content/uploads/2018/05/AKP-Döneminde-Emek-DISK-RAPORU.pdf
• Gülmez, M. (2010). Sendikal hakların bölünmezliği: toplu sözleşmesiz ve grevsiz sendika hakkı özünden yoksundur, Çalışma ve Toplum, 3(26), 9-50.
• Hyman, R. (1975). Industrial relations a marxist introduction, London: The Macmillan Press.
• ILO (1993). Resolution concerning statistics of strikes, lockouts and other action due to labour disputes, adopted by the Fifteenth International Conference of Labour Statisticians dgreports/---stat/documents/normativeinstrument/wcms_087544.pdf 1993)
• http://www.ilo.ch/wcmsp5/groups/public/--
• ILO (1997). World labour report 1997-1998. Geneva, 1997.
• ILO (2003). General report, Seventeenth International Conference of Labour Statisticians. Geneva, 24 November-3 December 2003.
• ILO (2018). Örgütlenme özgürlüğü, Çeviren: Çağla Ünlütürk Ulutaş. Altıncı Baskı, Ankara: ILO.
• ILO (2019). Days not worked per 1000 workers due to strikes and lockouts by economic activity (%) https://bit.ly/2xjA49P
• Visser, J. (2016). ICTWSS Database. version 5.1. Amsterdam: Amsterdam Institute for Advanced Labour Studies (AIAS), University of Amsterdam. September 2016.
• Koç, Y. (2019). Türkiye işçi sınıfı tarihi Osmanlı’dan 2019’a. İstanbul: Tek Gıda-İş Yayınları.
• Koray, M., & Çelik, A. (2007). Avrupa Birliği ve Türkiye’de sosyal diyalog. Ankara: Belediye-İş Yayınları.
• Makal, A. (1999). Türkiye'de tek partili dönemde çalışma ilişkileri, 1920-1946. Ankara: İmge Kitabevi.
• Makal, Ahmet (1987) Grev kuramlar ve uluslararası farklılıklar, Ankara: V Yayınları.
• OECD, Collective bargaining coverage statistics (Toplu pazarlık kapsamı istatistikleri), https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=CBC OECD, Trade union density statistics (Sendika
• yoğunluğu istatistikleri)
• https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=CBC
• Özveri, M. (2013). Türkiye’de toplu iş sözleşmesi yetki sistemi ve sendikasızlaştırma, Ankara: AÜ SBF Yayını.
• Şafak, C. (2006). Türkiye’de toplu pazarlığın değı̇şen çı̇zgı̇sı̇ (1980–2005), Çalışma ve Toplum, 3 (10), 31-70.
• Şafak, C. (2008). Türkiye’de grup toplu pazarlığı, Çalışma ve Toplum, 4(19), 39-105.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Hanehalkı işgücü araştırması, Kasım 2018 http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007
• Uçkan Hekimler, B. (2019). Türkiye’de kamu sektöründe yeni bir endüstri ilişkileri sistemine geçişin habercisi: Kamu kesimi toplu iş sözleşmesi çerçeve anlaşma protokolleri, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2, 903-916.
• Uçkan, B. (2013). Türkiye’de kamu görevlileri sendikacılığı. İstanbul: Legal Yayıncılık.
• Visser, J., Martin, S., & Tergeist, P. (2014). Trade union members and union density in OECD www.oecd.org/dataoecd/37(2/35695665.pdf Erişim: 23 temmuz 2014. sources and definitions.