TAX COMPLIANCE IN VALUE ADDED TAX AND POLICY APPLICATIONS FOR INCREASING VAT COMPLIANCE AROUND THE WORLD: A SYSTEMATIC LITERATURE ANALYSIS

Yıl 2017, ICMEB17 Özel Sayısı, 939 - 961, 01.12.2017

Recep Yücedoğru Gülcan Ören

Öz

Value Added Tax VAT , which has levied at 1985, has a large tax base both in terms of a number of taxpayers and tax base according to the 2017 data published by Revenue Administration RA . VAT ranks first in terms of share in total tax revenues 2016 31.9% and active taxpayer numbers 2,177,708 taxpayers in October 2017 when compared to other taxes. From this point of view, it can be claimed that VAT is an important component of Turkish public budget. Achieving VATcopliance might increase in tax revenues and, more importantly, it can be effective in reducing the size of the informal economy. However, VAT compliance is not common among taxpayers, in particular, it is observed that habit of not claiming or issuing retail receipt and invoice after a sale of goods or services is established among Turkish taxpayers. Additionally, the tax literature offers very little in such noncomplıance habits on VAT. This article aims to deliver a literature analysis on taxpayers' compliance and the causes that affect the habits of claiming retail sales receipts or invoices. In addition to this, examples of successful countries that have achieved to increase tax compliance in VAT with specialized policies have introduced to the Turkish tax literature. This paper is structured as follows. Fıirstly, VAT and its importance for revenues of the state is explained specifically in Turkish perspective. Secondly, Factors affecting VAT compliance were analyzed in the literature. Finally, the world examples to increase VAT compliance has been examined in detail and recommendations for Turkey to improve VAT compliance is discussed.

Anahtar Kelimeler

VAT, Tax Compliance, VAT Compliance, Retail Sales Receipt

KATMA DEĞER VERGİSİ’NDE VERGİ UYUMU VE DÜNYADA KDV UYUMUNU ARTTIRMAYA YÖNELİK UYGULAMALAR: SİSTEMATİK BİR LİTERATÜR ANALİZİ

Öz

Ülkemizde dolaylı vergiler içerisinde 1985’ten beri uygulanan Katma Değer Vergisi KDV , diğer vergiler ile karşılaştırıldığında toplam vergi gelirleri içindeki payı 2016 %31,9 ve faal mükellef sayıları 2017 Ekim Ayı mükellef sayısı 2,576,708 bakımından birinci sırada yer almaktadır. Bu açıdan bakıldığında KDV’nin kamu bütçesi için önemli çok daha iyi anlaşılmaktadır. Vergi gelirleri içinde büyük paya sahip olan KDV’de uyumu sağlamak, vergi gelirlerinde önemli bir artış sağlayacağı gibi kayıt dışı ekonominin azalmasına da etki edecektir. Buna rağmen Türkiye’de KDV’ye tam bir uyum olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Özellikle, KDV’nin doğuşunu sağlayan mal ve hizmet teslimlerinde perakende satış fişi veya fatura düzenlemek ya da bunları talep etme davranışının toplumumuzda yaygın olmadığı gözlemlenmektedir. Vergi literatürünü incelediğimizde KDV’de vergi uyumu üzerine yapılmış spesifik bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu makale mükelleflerin KDV uyumlarını ve perakende satış fişi veya fatura alma alışkanlıklarını etkileyen nedenlerin literatür çerçevesinde analizini amaçlamıştır. Bunun yanında, Dünya da KDV’de vergi uyumunu arttırıcı uygulanan başarılı olmuş ülkeler örnek alınarak ve bunların çalışmalara Türkçe literatürde ilk defa olarak değinilmiştir. Makalede ilk olarak KDV tanıtılmış ve kamu finansmanındaki yeri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra KDV uyumunu etkileyen faktörler literatür çerçevesinde analiz edilmiştir. Son olarak dünya da KDV uyumu için yapılmış çalışmalar detayları ile irdelenmiş ve Türkiye de KDV uyumunu sağlamak için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

KDV, Vergi Uyumu, KDV Uyumu, Perakende Satış Fişi

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2012). Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı. Çimento İşveren Dergisi, 1-11.
• Arslan, E. (2006). Türkiye'de KDV uygulaması ve Etkileri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• Biberoğlu, E. (2006). Türkiye'de Gönüllü Vergi Uyumu. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Çataloluk, C. (2008). Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışları. Selçuk Üniversitesi SBE Dergisi(20), 214-228.
• Çelikkaya, A. (2002). Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumun Etkileyen Faktörler. Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi(5).
• Çetin, G. (2010). Mükellef Hakkları ve Vergiye Gönüllü Uyum. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi SBE Doktora Tezi.
• Çiçek, H. (2006). Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepkileri 2. Bölüm.
• Erkuş, H., & Karagöz, K. (2009). Türkiye'de Kayıtdışı Ekonomi ve Vergi Kaybının Tahmini. Maliye Dergisi(156), 126-140.
• Erol, M. (2010). Ekonomik Krizler ve Kobi'ler. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 165-181.
• Fooken, J., Hemmelgarn, T., & Herrmann, B. (2014). Improving VAT compliance random awardsfor tax compliance. Avrupa Birliği.
• Günel, T. (2012). Vergi Uyumunun Sağlanmasında Duyarlı Regulasyon Sisteminin Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi. BEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Ana Bilim Dalı.
• Gürdal, T., & Yavuz, H. (2017). Kocaeli ve Sakarya Esnafının Katma Değer Vergisine Bakışı. Uluslararası Yönetim ve İşletme Dergisi, 13(1), 51-62.
• İlhan, G. (Mayıs 2007). Vergi Ödemeyi Etkileyen Ekonomik Faktörler. Uluslar Arası Sosyal Bilimler E- Dergisi(12), 1-13.
• İpek, S., & Kaynar, İ. ( 2009). Demografik Faktörlerin Vergi Uyumuna Etkisi: Bir Anket Çalışması. Maliye Dergisi(157), 116-130.
• Ömürbek, N., Çiçek, G., & Çiçek, S. (2007). Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme; Üniversite Öğrencileri Üzerine Yapılan Anket Bulguları. Maliye Dergisi(153), 102-122.
• Öncel, M. (1995). Enfalayon ve vergilendirme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 489-519.
• Öner, E. (1994). Enflasyon ve Vergi Politikası. Ankara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3-4), 87-1001.
• Özdemir, A. R., & Ayvalı, H. (2007). Vergi Bilincine Sahip Bireylerin Fiş Fatura Alma Duyarlılığı. Maliye Dergisi(153), 51-73.
• Pehlivan, O. (2008). Kamu Maliyesi. Trabzon.
• Sağbaş, İ. (2011). Vergi Teorisi. Ankara: Ece Matbaası.
• Sarılı, M. A. (2002). Türkiye'de Kayıtdışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler. Maliye Dergisi(41), 32-50.
• Saygın, Ö. (2013, Eylül). Vergi Uyumu ve vergi İdaresinin Vergi Uyumuna Etkisi. Doktora Tezi. Eskişehir.
• Şemin, İ. (1984). Katma Değer Vergisi. Ankara: TBMM Basımevi. Thesıs, B. (2014-2015). The VAT lottery as a charitable lottery. file:///C:/Users/gulcan/Downloads/BPTX_2013_2_11230_0_387778_0_140221%20(1).pdf adresinden alındı
• Tuay, E., & Güvenç, İ. (,2007). Türkiye'de Mükelleflerin Vergiye Bakışı. Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetlleri Daire Başkanlığı.
• TUİK. (Şubat 2008). Fiyat Endeksleri ve Enflasyon Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi 3 . Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
• Ungureanu, D. M., & Dascalu, E. D. (2015). Tax Lottery Receipts in Romania, a Different Approach to Fight against Tax Evasion. Procedia of Economics and Business Administration, (s. 267- 275).