IAFAS’ VIEWS TO TAX CONSCIOUSNESS VIA DIMENSIONS: AN APPLICATION IN ZONGULDAK

Yıl 2017, ICMEB17 Özel Sayısı, 1066 - 1078, 01.12.2017

Mehmet Pekkaya Mehmet Cural Elif Ceren Karabulut

Öz

Tax consciousness increases tax revenues by making a positive impact on informality, tax justice and leaks. The aim of our study is to determine tax-consciousness dimensions and evaluate the tax-consciousness of IAFAs independent accounting and finance advisers according to determined dimensions, and to present the findings to researchers and decision makers. In this sense, survey data of 171 IAFAs in Zonguldak /Turkey are examined in terms of 4 dimensions through factor analysis. Dimensions’ factor scores are produced over 3 different scenarios and those produced over weight of factor loads are found as more appropriate ones. IAFAs’ taxconsciousness are the highest in the dimension of "tax revenues" and the lowest in the dimension of "tax perception". In addition, the relationship between dimensions and the existence of differences according to the characteristics of IAFAs are also examined

Anahtar Kelimeler

Tax consciousness, IAFA, Factor analysis, hypothesis tests

SMMM’LERİN VERGİ BİLİNCİ BOYUTLARINA GÖRE VERGİYE BAKIŞLARI: ZONGULDAK’TA BİR UYGULAMA

Öz

Vergi bilinci, vergide adaleti sağlayarak, vergi kaçakçılığı ile kayıt dışılığın azalmasına olumlu etki yaparak vergi gelirlerini arttırmaktadır. Çalışmamızın amacı, SMMM’lerin vergi bilinci boyutlarının belirlenmesi ile belirlenen boyutlara göre vergiye bakışlarının değerlendirilmesi ve bulguları araştırmacı ve karar vericilere sunmaktır. Bu anlamda, Zonguldak’ta faaliyet gösteren 171 SMMM’ye yapılan anket uygulaması verileri faktör analizi üzerinden 4 boyutla incelenmiştir. Boyutlar 3 farklı senaryo üzerinden faktör skorları üretilmiş ve faktör yükleri üzerinden üretilenler daha çok benimsenmiştir. SMMM’lerin “vergi gelirleri” boyutunda en yüksek, “vergi algısı” boyutunda ise en düşük vergi bilincine sahip olduğu gözlenmiştir. Ayrıca boyutlar arasındaki ilişkiler ve SMMM’lerin özelliklerine göre farklılıkların varlığı da incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Bilinci, SMMM, Faktör analizi, hipotez testleri

Kaynakça

• Akbulut, H., Pekkaya, M. & Aksakaloğlu, H. (2014). Meslek mensuplarının bakış açısıyla ticaret meslek liselerindeki muhasebe eğitimi: Bursa ili üzerine bir uygulama. MUFAD Muhasebe ve Finansman Dergisi, , 73-91.
• Aktan, Ç. C. & Çoban, H. (2006). Vergileme ekonomisi ve vergileme psikolojisi perspektiflerinden vergiye karşı tutum ve davranışları belirleyen faktörler”, Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Editörler
• Coşkun Can Aktan Dilek Dileyici, İstiklal Y. Vural Ay, M. H. & Esra T. (2008). Ülkelerin ekonomik gelişmişlik seviyeleri ve vergi yapıları arasındaki ilişki, Maliye
• Dergisi, 154, Ocak-Haziran. Bodur, Ş. (2012). Vergi suçlarının ortaya çıkmasında mali ve sosyolojik faktörler, tokat örneği, Gaziosmanpaşa
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tokat. Bulutoğlu, K. (1958). Vergiye karşı tipik bir reaksiyon, ‘Poujade hareketi’, Maliye Enstitüsü Konferansları
• Dördüncü Seri, No.6, İstanbul. Buyrukoğlu, S. & Erasa, İ. (2012). Vergi bilincinin oluşmasında mükellef haklarının yeri ve önemi”, Vergi Dünyası, 375, Kasım.
• Çataloluk, C. (2008). Vergi karşısında mükellefler tutum ve davranışları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 213-228.
• Çelebi, E.C. (2016). Vergi bilinci ve vergiye bakış açıları: Zonguldak ilinde serbest muhasebeci ve mali müşavirler üzerine uygulama, Bülent Ecevit Üniversitesi, SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak.
• Çetin, G. (2007). Vergi aflarının vergi mükelleflerinin tutum ve davranışları üzerindeki etkisi”, Yönetim Ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi, 14(2).
• Demir, İ. C. (1999). Mükelleflerin vergi karşısındaki davranışları afyon ili örneği anket çalışması, Yayınlanmamış
• Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Gelir İdaresi Başkanlığı, (2008). Kayıt dışı ekonomiyle mücadele stratejisi eylem planı 2008-2010, Yayın no:87, Nisan.
• Giray, F. (2006), Maliye tarihi, Ezgi Yayınları, Bursa. Gülten, S. (2013). http://Muhasebeden.Com/Vergi-Karsisinda-Mukelleflerin-Tutum-Ve-Davranislarini
• Etkileyen-Icsel-Faktorler-Nelerdir.Html. Gürdal, T. (1994). Türkiye’de ücretlerin vergilendirilmesinin vergi adaleti açısından değerlendirilmesi
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Hajjar, S. T. (2014). A statistical study to develop a reliable scale to evaluate ınstructors within higher ınstitutions
• Erişim Tarihi: 10.02.2016, http://www.wseas.org/multimedia/journals/mathematics/2014/a485706- pdf.
• Heper, F. & Dönmez, R.(2014). Vergi hukuku, TC. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1536, Eskişehir.
• Kanniainen, V. & Paakkönen, J. (2007). Do the catholic and protestant countries differ by their tax morale?, Erişim
• Tarihi: 02.12.2016, https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/16555/dothecat.pdf;sequence=1
• Kildiş, Y. (2000). Kayıt dışı ekonominin ulusal-uluslar arası boyutu ve çözüm önerileri, Dokuz Eylül Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2). Korkmaz, E. (2017). Erişim Tarihi:12.08.2017, http://www.yenicaggazetesi.com.tr/vergi-bilinci-44219yy.htm, Lowry, H. (2015). Prof. Heath Lowry ile söyleşi, Erişim Tarihi: 08.2015, http://www.osar.com/modules.php?name=Encyclopedia&op=content&tid=501334.
• Juul, l. , Rensburg, J A van & Steyn, P. S. (2012). Validation of the king’s health questionnairefor south africa in english, https://www.ajol.info/index.php/sajog/article/viewFile/82941/73042. and isixhosa, Erişim Tarihi: 07.2017
• Organ, İ. & Yegen B. (2013). Vergi bilinci ve vergi ahlakı oluşumunda muhasebe meslek mensuplarının rolü
• Adana örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4) Önder, İ. (2001). Kayıt dışı ekonomi ve vergileme”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, No
• Pekkaya, M, İmamoğlu, Ö.P. & Koca, H. (2017) Evaluation of healthcare service quality via Servqual scale: An application on a hospital. International Journal of Healthcare Management, online basım, Doi: 1080/20479700.2017.1389474.
• Pekkaya, M. & Akıllı, F. (2013). Hava yolu hizmet kalitesinin SERVPERF-SERVQUAL ölçeği ile değerlendirmesi ve istatistiksel analizi. AİBÜ İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 75-96.
• Püren, S. (2012), Vergi kaçakçılığının farklı nitelikteki suçlar ile karşılaştırılması: zonguldak ilinde bir araştırma
• Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Schmölders, G. (1968), Mali Psikokoloji, Maliye Enstitüsü Konferansları, On beşinci Seri, İstanbul, İ.Ü.İ.F.
• Maliye Enstitüsü Yayınları, 34, 11–18. Sofuoğlu, A. (1997). Vergi kaçakçılığı ile mücadele yolları, Vergi Dünyası, Temmuz, 132–142.
• Şener, A. (1997). Verginin önemi vergi bilincinin topluma yayılması ve vergilerle ilgili son düzenlemeler
• Yaklaşım Dergisi, 5 (52). Şentürk, S. H. (2014). Vergiye gönüllü uyumun sağlanmasında fayda ilkesinin rolü, Eskişehir Osmangazi
• Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(3), 129-143. Şenyüz, D. (1995), Vergilendirmede yükümlü psikolojisi”, Bursa.
• Özdamar, K. (2011). Paket program ile istatiksel veri analizi, Kaan Kitabevi, 8. Baskı.
• Tosuner, M. & Demir, İ. C. (2009). Vergi ahlâkının sosyal ve kültürel belirleyenleri”, Süleyman Demirel
• Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14, 1-15. Tuncer, M. (2002). Hükümet birey ilişkilerinin vergi uyumuna etkisi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler
• Fakültesi Dergisi, 57 (3). Ek 1: SMMM’lerin Özelliklerine Göre Frekans Dağılımı Cinsiyet Kadın Erkek Toplam Yüzde Yaş Aralığı 30 40 50 Yüzde ,4 ,3 ,9 60 ve üzeri Toplam 5 10 Yüzde ,0 15 20 ve üzeri Total Eğitim düzeyi Orta Lise Ö.lis Lisans Lisansüstü Toplam Yüzde ,8 ,5 ,8 ,9 Gelir (TL/ay) 4000 6000 8000 Yüzde ,4 Medeni Durum Bekâr Evli Toplam Yüzde 10000 ve üzeri Toplam ,4
• Ek 3: Ortalamalar için Verilen Puanların Karşılıkları Puan Aralığı Anlamı Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Kısmen katılmıyorum Kararsızım Kısmen Katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum Puan Karşılığı Metindeki Kısaltması KKKMY KMY KKMY KRZ KKY KY KKKY ,15-7,00 Kaynak: Pekkaya vd. (2017) temel alınarak hazırlanmıştır.