TÜRKİYE’DE İLLERİN SOSYOEKONOMİK GELİŞMİŞLİK DÜZEYLERİNİN ÇOK DEĞİŞKENLİ İSTATİSTİK YÖNTEMLERLE İNCELENMESİ

Yıl 2005, Cilt: 1 Sayı: 1, 153 - 177, 01.06.2005

Ali Sait Albayrak

Öz

The first aim of this paper is to examine, with a multivariate approach, the latent structures that inherently determine socioeconomic development levels of provinces in Turkey. These structures are searched by the exploratory factor analysis which is the most appropriate among a number of statistical methods. The second aim of this paper is to determine socioeconomic development levels of provinces with discriminant analysis. The study is being implemented in two separate time frames by using indicators that are chosen from a large number of distinct fields, such as geographic, demographic, educational and cultural, health, employment, social security, financial, manufacturing industry, agriculture, export, energy, house and infrastructure. Those indicators are appropriate to internal assumptions of factor analysis

Anahtar Kelimeler

Socioeconomic Development, Provinces, Factor and Discriminant Analysis

TÜRKİYE’DE İLLERİN SOSYOEKONOMİK GELİŞMİŞLİK DÜZEYLERİNİN ÇOK DEĞİŞKENLİ İSTATİSTİK YÖNTEMLERLE İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmanın birinci amacı, Türkiye’de illerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini belirleyen hipotetik yapıları çok değişkenli bir yaklaşımla incelemektir. Söz konusu hipotetik yapılar öncelikle çok değişkenli istatistik yöntemlerden uygun olan açıklayıcı faktör analiziyle araştırılmaktadır. Çalışmanın ikinci amacı ise, faktör analizi sonuçlarına diskriminant analizi uygulanarak iller önceden belirlenen gelişmişlik gruplarına göre sınıflandırılmaktadır. Araştırma coğrafi, nüfus, eğitim ve kütür, sağlık, istihdam, sosyal güvenlik, mali ve finansal, imalat sanayi, tarım, dış ticaret, enerji, konut ve altyapı gibi farklı alanlardan seçilen, fakat faktör analizinin iç varsayımlarına uygun faktörleştirilebilen olan aynı göstergeler iki ayrı zaman kesitinde kullanılarak uygulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyoekonomik Gelişme, İller, Faktör ve Diskriminant Analizi

Kaynakça

• Albayrak, Ali Sait (2003); “Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi,” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Albayrak, Ali Sait (2004); “Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerini Belirleyen Hipotetik Yapıların Faktör Analiziyle İncelenmesi,” İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, Yıl 15, Sayı 48, s. 53-79.
• Albayrak, Ali Sait (2003a); “Yöresel Gelişmişlik Farklılıklarının Saptanmasında Çok Değişkenli Bir Yaklaşım: Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi,” T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, s. 107-126.
• Bankalar Birliği (2001); Türk Bankacılık Sisteminde Mevduat ve Kredi Çeşitlerinin İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı 2000, Bankalar Birliği Yayını No: 2000/2, İstanbul.
• Bağkur (2001); T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bağkur Genel Müdürlüğü 1999-2000 İstatistik Yıllığı, Bağkur Genel Müdürlüğü Yayın No: 2001/1.
• Child, D. (1970); Essentials of Factor Analysis, Academic Press, New York.
• DİE (2003); İmalat Sanayi İstatistikleri 1999, DİE, Ankara.
• DİE (2002a); İstatistik Yıllığı 2001, DİE, Ankara.
• DİE (2002b); Milli Eğitim İstatistikleri 1998-1999, DİE, Ankara.
• DİE (2002c); Adalet İstatistikleri, DİE, Ankara.
• DİE (2002d); Kesin Hesaplar (Belediyeler ve İl Özel İdareleri) 1999, DİE, Ankara.
• DİE (2002e); 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı (Adana,…,Düzce), DİE, Ankara.
• DİE (2001a); İmalat Sanayinde Enerji Tüketimi 1998, DİE, Ankara.
• DİE (2001b); Bina Sayımı 2000, DİE, Ankara.
• DİE (2001c); Motorlu Kara Taşıt İstatistikleri 2000, DİE, Ankara.
• DİE (2001d); Dış Ticaret İstatistikleri 2000, DİE, Ankara.
• DİE (2001e); Elektrik Gaz ve Su İstatistikleri 1998, DİE, Ankara.
• DİE (1996a); Tarımsal Yapı (Miktar, Fiyat, Değer) 1994, DİE, Ankara.
• DİE (1996b); Milli Eğitim İstatistikleri (1993-1994), DİE, Ankara.
• DİE (1996c); İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Yayın No: 2466, Ankara.
• DİE (1995a); Adalet İstatistikleri 1993, DİE, Ankara.
• DİE (1995b); Tarımsal Ürünler (Miktar, Fiyat, Değer) 1993, DİE, Ankara.
• DİE (1995c); Tarımsal Yapı ve Üretim 1993, DİE Ankara.
• DİE (1994); Bina İnşaatı İstatistikleri, DİE Ankara.
• DİE (1993); Türkiye İstatistik Yıllığı, DİE, Ankara.
• DİE (1992); Türkiye İstatistik Yıllığı, DİE, Ankara.
• Dinçer, Bülent, M. Özaslan, E. Satılmış (1996); İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralamasının Araştırılması, DPT, Ankara.
• Dinler, Zeynel (1991); Bölgesel İktisat, Bursa.
• DPT (2002); 2002 Yılı Yatırım Programı: Yatırımların İllere Göre Dağılımı, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
• DPT (2000); Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• DPT (1996); İlçelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Fabrigar, L. R., D. T. Wegener, R. C. MacCallum, E. J. Strahan (1999); “Evaluating the Use of Exploratory Factor Analysis in Psychological Research”, Psychological Methods, 3, s. 272-299.
• Gorsuch, R. L. (1983); Factor Analysis, 2nd Ed., Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey.
• Gorsuch, R. L. (1990); “Common Factor Analysis Versus Component Analysis: Some Well Known and Some Little Known Facts,” Multivariate Behavioral Research, 25, s. 33-39.
• Hair, J. F., R. E. Anderson, R. L. Tatham, W. C. Black (1998); Multivariate Data Analysis, Prentice Hall, New Jersey.
• Kim, J. O., C. W. Mueller (1978); Introduction to Factor Analysis, Beverly Hills, Sage Publications.
• Richard, May, K. Rex, L. Bellini, S. Sadullah, E. Nishi, F. James, A. Mathangani (2000); “UN Habitat Indicators Database: Evaluation as a Source of the Status Urban Development Problems and Programs,” Cities, Vol: 17, No: 3, s. 237-244.
• Joreskog, K. G., Reymont, R. (1993); Applied Factor Analysis in the Natural Sciences, New York, Cambridge University Press.
• Sharma, S. (1996); Applied Multivariate Techniques, John Wiley, New York.
• Tabachnick, B. G., L. S. Fidel (1996); Using Multivariate Statistics, 3rd Ed., Harper Collins College Publisher, California State University, Northbridge.
• Tatlıdil, Hüseyin (1996); Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Cem Ofset, Ankara.
• TEDAŞ (2000); Türkiye Elektrik Dağıtım ve Tüketimi AKP Daire Başkanlığı İstatistikleri 1999, TEDAŞ-AKP, Ankara.
• TEDAŞ (1994); Türkiye Elektrik Dağıtım ve Tüketimi AKP Daire Başkanlığı İstatistikleri 1993, TEDAŞ-AKP, Ankara.
• United Nations (1996); Indicators of Sustainable Development: Framework and Methodologies, New York.