Ereğli Kömür Havzası’nda II. Mükellefiyet Zorunlu Çalıştırma, 1940-1947

Yıl 2011, Cilt: 7 Sayı: 14, 411 - 435, 01.12.2011

Murat Kara

Öz

Ereğli Kömür Havzası denince akla gelen önemli bir konu, havzada uygulanan “Ücretli İş Mükellefiyeti”dir.1940-1947 yılları arasını kapsayan bu dönemde havza köylüleri maden ocaklarında zor şartlar altında çalıştırılmışlardır. Nitekim bu çalışmada mükellef döneminde ocakta çalışmış olan kişilerle görüşmeler yapılarak uygulama hakkında bilgiler toplanmıştır. Bu görüşmeler yapılırken “Sözlü Tarih” yöntemi kullanılmıştır. Görüşülen kişilerin 80 yaşın üzerinde olması hem konunun önemini hem de çalışmanın zorluğunu ifade etmektedir. Çünkü ülkemizdeki ortalama yaş durumu göz önüne alınırsa maden ocaklarında çalışıp 80 yaşını aşmış sağlıklı insanın bulunması gerçekten zor bir durumdur.

Anahtar Kelimeler

Ereğli, Kömür, Ücretli İş Mükellefiyeti, Sözlü Tarih

II. OBLIGATION COMPULSORY WORKING IN EREĞLİ COAL BASIN 1940-1947

Öz

Whenever Ereğli Coal Basin is mentioned the first important issue that comes to mind is “Wage Earner Work Compulsion.” The basin villagers worked under hard condition there within the period which includes 1940-1947 years. As a consequence in this study information about application was gathered by consulting the labours worked in the mine in above-mentioned term. “Oral History Method” was applied while those meetings were being realized. On the other hand, the people being consulted over 80 indicate both the importance of the subject and the hardship of the study. Since, to find a labour worked in mine and above 80, in addition healthy was highly difficult case when life expanding was considered in our country

Anahtar Kelimeler

Ereğli, Coal, Wage Earner Work Compulsion, Oral History

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• BCA, (Fon Kodu. 030.18.1.2. / Yer No. 106.61.14) 28.4.1944.
• BCA, (Fon Kodu. 030.18.1.2. / Yer No. 116.29.18) 5.5.1948.
• BCA, (Fon Kodu. 030.18.1.2. / Yer No. 119.40.8) 28.5.1949. Kişisel Görüşmeler
• Ah, Hasan ile Kdz.Ereğli Karakavuz Köyü’nde 28 Haziran 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1929 doğumlu, video kamera kayıt).
• Altunbaş, Mehmet ile Kozlu Dağköy’de 8 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Aydın, Ahmet ile Kdz.Ereğli’de 4 Nisan 2010 tarihinde yapılan görüşme (mükellef yakını, 1931 doğumlu, video kamera kayıt).
• Aydoğan, Asım ile Kdz.Ereğli Ramazanlı Köyü’nde 14 Nisan 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1924 doğumlu, video kamera kayıt).
• Bayram, Hakkı ile Kdz.Ereğli Ormanlı Beldesi’nde 14 Nisan 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1920 doğumlu, video kamera kayıt).
• Bektaş, İsmail ile Kdz.Ereğli Süleymanbeyler Köyü’nde 14 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1929 doğumlu, video kamera kayıt).
• Canbaz, Recep ile Kdz.Ereğli Ömerli Köyü’nde 7 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Cengiz, Mehmet ile Kdz.Ereğli Sücüllü Köyü’nde 17 Nisan 2010 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Cöbek, İzzet ile Kdz.Ereğli’de 13 Nisan 2010 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1921 doğumlu, video kamera kayıt).
• Çomran, Yaşar ile Bartın Gökçekıran Köyü’nde 2 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1929 doğumlu, video kamera kayıt).
• Dilaver, Abdullah ile Kdz.Ereğli Ömerli Köyünde 7 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1924 doğumlu, video kamera kayıt).
• Erarslan, Hüseyin ile Kdz.Ereğli Davutlar Köyü’nde 28 Haziran 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Erol, Mehmet ile Kdz.Ereğli Sücüllü Köyü’nde 8 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Kahraman, İzzet ile Kdz.Ereğli Çiğdemli Köyü’nde 15 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1920 doğumlu, video kamera kayıt).
• Kalmaz, Şaban ile Kdz.Ereğli Ortacı Köyü Burun Ören Mahallesi’nde 15 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1917 doğumlu, video kamera kayıt).
• Korkmaz, Hasan ile Kdz.Ereğli Sücüllü Köyü’nde 8 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Özdemir, Tevfik ile Kdz.Ereğli Ortacı Köyü Burun Ören Mahallesi’nde 15 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1922 doğumlu, video kamera kayıt).
• Özdemir, Yaşar ile Bartın Kurtköy’de 2 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1925 doğumlu, dijital sesli kayıt).
• Şenol, Abdullah ile Kdz.Ereğli’de 26 Ocak 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1924 doğumlu, dijital sesli kayıt).
• Tanrıverdi, Tahsin ile Kozlu Seyfetler Köyü’nde 12 Nisan 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1920 doğumlu, video kamera kayıt).
• Taşdelen, Mehmet ile Kdz.Ereğli Sücüllü Köyü’nde 8 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1926 doğumlu, video kamera kayıt).
• Üzülmez, Eyüp ile Kdz.Ereğli Yazıcılar Köyü’nde 14 Nisan 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1929 doğumlu, video kamera kayıt).
• Yalman, Hüseyin ile Kdz.Ereğli Ören Köyü’nde 7 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1929 doğumlu, video kamera kayıt).
• Yılmaz, Hayri Sabri ile Kdz.Ereğli’de 24 Nisan 2010 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1924 doğumlu, video kamera kayıt).
• Yürükoğlu, Arif ile Bartın Gökçekıran Köyü’nde 2 Şubat 2009 tarihinde yapılan görüşme (mükellef işçi, 1922 doğumlu, video kamera kayıt). Kitap ve Makaleler
• Caunce, Stephen (2008), Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Çatma, Erol (1998), Asker İşçiler, Ceylan Yayıncılık, İstanbul.
• Çıladır, Sina (1999), Taşkömürü Havzası’nın Devletçilik Dönemi, Yaman Matbaası, Kdz.Ereğli.
• Danacıoğlu, Esra (2007), Geçmişin İzleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Enver, Sadreddin (1941), Zonguldak Kömür Havzamız, Etibank Yayınları.
• Ereğli Kömür Havzasındaki İstihsalâtın Arttırılması İçin Ücretli İş Mükellefiyeti Tesisi Hakkında Kararname (1942), Cihan Kitabevi, İstanbul.
• Eyriboyun, Dilek (1995), “Zonguldak Kömür Havzası’nda Ücretli İş Mükellefiyeti” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ---------, Nurşen (Ağustos 2007), “Zonguldak Kömür Havzasında Amele Köyleri Projesi”, Toplumsal Tarih, sayı 164.
• Güzel, Mehmet Şehmus (2007), “İkinci Dünya Savaşı Boyunca Sermaye ve Emek”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839-1950, (Der. Donald Quataert ve Erik Jan Zürcher), (Çev. Cahide Ekiz), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kessler, Gerhard (1949), Zonguldak ve Karabük’teki Çalışma Şartları, (Çev. Ekmel Zadil), Kenan Matbaası, İstanbul.
• Makal, Ahmet (2006), “Zonguldak ve Türkiye Toplumsal Tarihinin Acı Bir Deneyimi Olarak İş Mükellefiyeti”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, Zonguldak Eğitim ve Kültür Vakfı, Zonguldak.
• Metinsoy, Murat (2006), “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Zonguldak Kömür Ocaklarında Ücretli İş Mükellefiyet, ve İşçi Direnişi”, Zonguldak Kent Tarihi’05 Bienali Bildiriler Kitabı, Zonguldak Eğitim ve Kültür Vakfı, Zonguldak.
• Naim, Ahmet (1983), Bir Yudum Soluk, (Baskıya hazırlayan Sina Çıladır), Şirin Ereğli Yayınları, Kdz.Ereğli.
• Özdemir, Süleyman (1994), “Dünyada ve Türkiye’de Zorunlu Çalışma”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özeken, Ahmet Ali (1955), Türkiye Kömür Ekonomisi Tarihi, Milli Mecmua Basımevi, İstanbul.
• Özgen, Nimet (1944), Kömür Maden Ocaklarında Hıfzıssıhhat, Bingöl Matbaası, Zonguldak.
• Savaşkan, Bahri (1993), Zonguldak Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, İlkadım Matbaası, Zonguldak.
• Thompson, Paul (1999), Geçmişin Sesi Sözlü Tarih, (Çev. Şehnaz Layıkel), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Tosh, John (2008), Tarihin Peşinde, (Çev. Özden Arıkan), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Yalçın, İrfan (1989), Ölümün Ağzı, Gölge Yayınları, İstanbul.
• Yüce, Mustafa (1993), “Ücretli İş Mükellefiyeti ve Zonguldak Havzası Uygulaması”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zaman, Ekrem Murat (2004), Zonguldak Kömür Havzasının İki Yüzyılı, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını, Ankara. İnternet Kaynakları
• http://www.belgenet.com/eko/enflasyon_01.html, (Erişim Tarihi:20.04.2009).
• http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/816.html, (Erişim Tarihi:15.04.2009).
• http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5011.html, (Erişim Tarihi:15.04.2009).
• http://www.taskomuru.gov.tr/index.php?page=sayfagoster&id=35
• (Erişim Tarihi:20.04.2009).