VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE TÜRKİYE’DEKİ BANKALARIN KARTLI ÖDEME SİSTEMLERİNİN ETKİNLİĞİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 4, 1138 - 1157, 31.12.2021

Fatih Öztürk , İlker Gezer

https://doi.org/10.17130/ijmeb.839211

Öz

Bankalar, yoğun rekabet koşulları altında içinde bulundukları pazarda göreli etkinliklerini ölçmek için farklı analiz yöntemleri kullanmaktadır. Literatür incelendiğinde bankaların etkinlik ölçümünde kullandığı iki yaklaşımın öne çıktığı görülmektedir. Birincisi bankanın pasiflerini girdi, aktiflerini ise çıktı olarak değerlendiren aracılık yaklaşımıdır. İkincisi ise üretim odaklı yaklaşımdır. Bu yaklaşımda şubelerin etkinliği ölçülür. Sermaye ve işgücü girdi, mevduat ve kredi hesabı sayısı çıktı olarak ele alınır. Bu çalışmada çok girdi ve çok çıktı değişkene sahip karar birimlerinin etkinliklerinin ölçümünde kullanılan yöntemlerden Veri Zarflama Analizi (VZA) kullanılmıştır. Bu yöntem kullanılarak Türkiye’de kartlı ödeme sistemlerinde aktif rol alan bankaların 2019 yılındaki verileri dikkate alınmış ve etkinlik analizi hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Veri zarflama analizi, Kartlı ödeme sistemleri, Etkinlik ölçümü, Karar verme

INVESTIGATION OF THE EFFICIENCY OF THE CARD PAYMENT SYSTEMS IN TURKEY VIA DATA ENVELOPMENT ANALYSIS

Öz

Banks use different analysis methods to measure their relative efficiency in the market they are in, under intense competitive conditions. When the literature is examined, it is seen that two approaches used by banks in efficiency measurement stand out. The first is the mediation approach that evaluates the bank's liabilities as inputs and assets as outputs. The second is the production-oriented approach. In this approach, the efficiency of branches is measured. Capital and labor considered as input, number of deposits and credit accounts are considered as output. In this study, Data Envelopment Analysis, which is one of the methods used in measuring the effectiveness of decision units with multiple input and multiple output variables, have been examined. Using this method, efficiency of the banks assuming an active role in the card payment system in Turkey measured considering data from 2019.

Anahtar Kelimeler

Data envelopment analaysis, Card payment systems, Efficiency measurement, Decision making

Kaynakça

• Akal, Z. (2005). İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
• Aydagün, A. (2003). Veri Zarflama Analizi (Yayımlanmamış HUTEN Yıl Sonu Semineri). Hava Harp Okulu, İstanbul Hava Harp Okulu Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü.
• Ayvaz, B., Kuşakçı, A. O., Öztürk, F., Sırakaya, M., (2018). Biyodizel Tedarik Zinciri Ağ Tasarımı İçin Çok Amaçlı Karma Tam Sayılı Doğrusal Programlama Modeli Önerisi, Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 23(4), 55-70
• Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu. (2006). 23 Şubat 2006 tarihli Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu. T.C.Resmi Gazete. (Sayı:5464). Erişim tarihi: 16.05.2020, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/03/20060301-1.htm
• Bankacılık Kanunu. (2005). 19 Ekim 2005 tarihli Bankacılık Kanunu. T.C. Resmi Gazete. (Sayı: 5411). Erişim tarihi: 16.05.2020, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/11/20051101M1-1
• Banker, R. D. (1984). Estimating Most Productive Scale Size Using Data Envelopment. European Journal of Operational Research, 17, 35-44.
• Behdioğlu, S. & Özcan, G. (2009). Veri Zarflama Analizi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 301-326.
• Beridze, J. (2020). Gürcistan Bankacılık Sektöründe Etkinlik ve Verimlilik Analizi: Veri Zarflama Analizi Uygulaması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Budak, H. (2010). Veri Zarflama Analizi ve Hisse Senedi Seçiminde Bir Uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Budak, H. (2011). Veri Zarflama Analizi ve Türk Bankacılık Sektöründe Uygulaması. Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23(3), 95-110.
• Charnes, A., Cooper, W. W. & Rhodes, E. (1981). Evaluating Program And Managerial Efficiency: An Application of Data Envolopment Analysis to Program Follow Through. Management Science, 27(6), 668-697.
• Charnes, A., Cooper, W. W. & Seiford, L. M. (1994). Data Envelopment Analysis: Theory, Methodolgy and Applications, New York, USA: Springer Science & Business Media.
• Cooper, W. W. & Seiford, L. M. & Zhu, J. (2004). Handbook on DEA, Kluwer Academic Publishers.
• Dinç, Y. (2017). Banka Pazarlaması ve Yeni Nesil Bankacılık. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Durunay, S. (2017). Türk Mevduat Bankalarının Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Göreli Etkinliklerinin Ölçülmesi. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 130-142.
• Dyson, R.G., Allen, R., Camanho, A.S., Podınovskı, V.V., Sarrıco, C.S., Shale, E.A. (2001), “Pitfalls And Protocols in DEA”, European Journal of Operational Research, Vol: 132, I. 2, s: 245-259.
• Ekren, N., & Emiral, F. (2002). Türk Bankacılık Sisteminde Etkinlik Analizi (Veri Zarflama Analizi). Active Bankacılık ve Finans Dergisi, 24, 1-32.
• Eroğlu, H. (2007). Bankacılıkta Veri Zarflama Analizi Uygulaması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Farrell, M. J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of the Royal Statistical Society, Series A, 120(III), 253-281.
• İnce, U., Ayvaz, B., Öztürk, F., Kuşakı, A.O., (2018), Value Stream Mapping in Lean Production and an Application in the Textile Sector, Journal of İnternational Trade, Logistics and Law, 4(1), 111-125
• Karaman, Y. (2019). Veri Zarflama Analizi ile Mevduat Bankalarının Etkinlik Ölçümü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karataş, E. (2016). Veri Zarflama Analizi Yöntemi Kullanılarak Türkiye'deki Kamu, Özel ve Yabancı Sermayeli Bankaların Etkinliklerinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kayar A., Ayvaz B., Öztürk F., (2018). ”Akıllı Fabrikalar, Akıllı Üretim: Endüstri 4.0’a Genel Bakış”, International Eurasian Conference on Science, Engineering and Technology (EurasianSciEnTech 2018), November 22-23, Ankara, Turkey, pp. 1661 – 1668
• Kurşun, S. (2016). Veri Zarflama Analizi ile Performans Değerlendirme: Katılım Bankacılığı Sektöründe Bir Uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü.
• Kuşakçı, A., Ayvaz, B., Öztürk, F., & Sofu, F. (2019). Bulanık MULTIMOORA ile Personel Seçimi: Havacılık Sektöründe Bir Uygulama. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(1), 96-110.
• Kücükaksoy, İ., & Önal, S. (2013). Türk Bankacılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Bankaları Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Ölçülmesi: 2004-2011 Yılları Uygulaması. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 18, 56-80.
• Öksüzkaya, M. (2017). Bulanık Veri Zarflama Yöntemi ile Türk Bankacılık Sektöründe Verimlilik Analizi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Önal, Y. B., & Sevimeser, N. C. (2006). Yabancı Banka Girişlerinin Türk Bankacılık Sistemine Etkileri: Yerli ve Yabancı Bankaların Etkinlik Analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 295-312.
• Öztürk, F., (2014). “Qualität, Effizienzsteigerung und integrierte Managementsystemen im türkischen Eisenbahnsektor’’, Social and Natural Sciences Journal, Volume 8, ISSUE 2, p:14-19, Print ISSN 1804-4158, Online ISSN 1804-9710
• Öztürk, F., (2020). An Integrated AHP and PROMETHEE Approach to Select the Most Suitable Automobile for Consumers, ENGINEERING AND ARCHITECTURE SCIENCES Theory, Current Researches and New Trends, chapter 13, pp. 186-194, IVPE, Cetinje, Montenegro, ISBN: 978-9940-46-034-1
• Öztürk, F., (2021). Increasing Productivity and Quality in the Production Sector by Digitalization, Financial Strategies in Competitive Markets: Multidimensional Approaches to Financial Policies for Local Companies, Chapter 11, pp. 151-164 , Springer International Publishing, eBook ISBN: 978-3-030-68612-3, Hardcover ISBN: 978-3-030-68611-6, DOI: 10.1007/978-3-030-68612-3_11
• RBR-Retail Banking Research. (2020). Global ATM Market and Forecasts to 2025. Erişim tarihi: 14.04.2020, https://www.rbrlondon.com/research/global-atm/
• Seyrek, H. İ., & Ata, H. A. (2010). Veri Zarflama Analizi ve Veri Madenciliği ile Mevduat Bankalarında Etkinlik Ölçümü. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 4(2), 67-84.
• TCMB. (2014). Türkiye'de Ödeme Sistemleri. Erişim tarihi: 30.05.2020, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/a28ff0bd-1e9a-42be-8f7d-3249a1b3cf1c/OdemeSistemleri.pdf?MOD=AJPERES
• TCMB. (2020). Türkiye'deki Ödeme Sistemleri. Erişim tarihi: 30.05.2020, https://tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Odeme+Sistemleri/Turkiyedeki+Odeme+Sistemleri
• Tepe, M. (2006). Kıyaslama çalışmasında veri zarflama analizi kullanımı / Usage of data envelopment analysis in benchmarking study. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Ulucan, A. (2002). ISO500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımları ile Değerlendirmeler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(2), 185-202.
• Yıldız, A. (2006). Yatırım Fonları Performanslarının VZA ile Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62, 211-234.
• Yolalan, R. (1993). İşletmelerarası Göreli Etkinlik Ölçümü. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.