EFFECTS OF UNREGISTERED EMPLOYMENT ON HEALTHCARE FINANCING

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: ICMEB'24 Özel Sayı, 580 - 600, 30.10.2024

Serap Püren

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1500425

Öz

Unregistered employment is a significant and still unresolved problem for the Turkish economy. This
problem has negative effects on the budget, and this primarily means that the Social Security Institution (SGK) faces financing deficits due to premium losses. These SGK premium losses caused by unregistered employment also create a significant burden on healthcare financing. The study aimed to reveal the extent of insurance premium losses incurred by unregistered employment in terms of SGK premium revenues. SGK premium losses caused by employees earning minimum wage under 4/a were calculatedusing the Unregistered Employment Estimation Method over five years of data. It was revealed that the insurance premium loss caused by unregistered employment at the minimum wage level for employees under 4/a covered approximately 0.5 per thousand of the SGK financing deficit in 2019, approximately 0.3 per thousand in 2020, approximately 11 percent in 2021, approximately 13.5 percent in 2022, and approximately 33 percent in 2023. The ratio of premium losses caused by unregistered employment to the SSI financing deficits over the years has once again revealed the magnitude of unregistered employment in Turkey and its importance in terms of health service financing. In conclusion, unregistered employment in Turkey is an important problem that needs to be combated and effective fiscal policies are needed to prevent this problem.

Anahtar Kelimeler

Health Financing,, Health Financing Models,, İnformal Employment,, Health Economics

KAYIT DIŞI İSTİHDAMIN SAĞLIK HİZMETLERİ FİNANSMANI ÜZERİNE ETKİLERİ

Öz

Kayıt dışı istihdam, Türkiye ekonomisi için önemli ve halâ önüne geçilememiş bir sorundur. Bu sorun bütçe
üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta ve bu da en başta Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) prim kayıpları
nedeniyle finansman açıklarıyla karşı karşıya kalması anlamına gelmektedir. Kayıt dışı istihdamın yol açtığı bu SGK prim kayıpları da sağlık hizmetleri finansmanı üzerinde önemli bir yük oluşturmaktadır. Çalışma, kayıt dışı istihdamın, SGK prim gelirleri açısından uğradığı sigorta prim kaybı boyutunu ortaya koymayı hedeflemiştir. 4/a asgari ücretli çalışanların oluşturduğu SGK prim kayıpları beş yıllık veriler üzerinden Kayıt dışı İstihdam Tahmini Yöntemi ile hesaplanmıştır. 4/a kapsamındaki çalışan için asgari ücret düzeyinde kayıt dışı istihdamın neden olduğu sigorta prim kaybının; 2019 yılında SGK finansman açığının Yaklaşık binde 5’ini karşılarken 2020 yılında yaklaşık binde 3^ünü, 2021 yılında yaklaşık yüzde 11’ini, 2022 yılında yaklaşık yüzde 13,5’ini ve 2023 yılında yaklaşık yüzde 33’ünü karşıladığı ortaya konmuştur. Yıllar itibariyle kayıt dışı istihdamın oluşturduğu prim kayıplarının SGK finansman açıklarını karşılama oranlarının Türkiye’de kayıt dışılığın büyüklüğünü ve sağlık hizmetleri finansmanı açısından önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Sonuç olarak, Türkiye’de kayıt dışı istihdam mücadele edilmesi gereken önemli bir sorundur ve bu sorunun önlenmesine yönelik etkili maliye politikalarına ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Finansmanı,, Sağlık Finansman Modelleri,, Kayıt Dışı İstihdam,, Sağlık Ekonomisi

Etik Beyan

Makalem etik kurul gerektirmediğinden etik kurul onayı yoktur.

Kaynakça

• Adam, M. C., & Ginsburgh, V. (1985). The effects of ırregular markets on macroeconomic policy: some estimates for Belgium. European Economic Review, 29(1). 15-33. Akbulak, Y., & Tahtakılıç, A. K. (2003). Kayıt dışı ekonomi üzerine düşünceler. Banka-Maliye ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 40(468), 17-41
• Akgün, M. (2015). Türkiye’deki kayıt dışı istihdamın soysal güvenlik sistemimize getirmiş olduğu yükler ve son yıllarda sosyal güvenlik kurumu tarafından uygulanan işveren teşviklerinin kayıt dışı istihdamı azaltmadaki rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Aktan, C.C., & Işık, K. (2018). Sağlık hizmetlerinin sunumu ve alternatif yöntemler. www.canaktan.org.ekonomi/saglik-degisim-caginda/pdf.aktan/sunum-alternatif.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 28.04.2024. Altınbaş, İ. (2019). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin nedenleri, boyutları ve yarattığı sorunlar – seçilmiş dünya ülkeleri ile karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi) https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 17.04.2024.
• Atasever, M. (2014). Türkiye sağlık hizmetlerinin finansmanı ve sağlık harcamalarının analizi 2002-2013 dönemi. 983, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları. Belli, P., Shahriari H., & Curtio Medical Group (2002). qualitative study on ınformal payments for health services in Georgia. Washington: World Bank, HNP Discussion Paper, 1-63.
• Binbirkaya, İ. (2006). Türkiye’de vergi denetimi ve kayıt dışı ekonomi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 25.04.2024
• Bunce, V.C. (2001). Medical savings accounts: progress and problems under. HIPAA, Policy Analysis, (411), 3-5. Cummiskey, D. (2008). Healt care justice: the social ınsurance approach, M. Boylan (ed.) International public health policy and ethics, Springer Science, Business Media B.V.
• Çelikay, F. (2009). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin finansmanı açısından genel sağlık sigortası sisteminin etkinliği ve geleceği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Çelikay, F., & Gümüş, E. (2010). Türkiye’de sağlık hizmetleri ve finansmanı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 177-216.
• Çetintaş, H., & Vergil, H. (2003). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin tahmini. Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı:1, 15-30.
• Dam, M. M, Ertekin, Ş., & Kızılca, N. (2018). Türkiye’de kayıt dışı istihdamın boyutu: ekonometrik bir analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 293-318.
• Dixon, A., Langenbrunner, J., & Mossialos, E. (2004). Facing the challenges of health care, josep figueras et al (eds), health systems in transition: learning from experience İçinde, 52-84, European Observatory on Health Care Systems Series.
• Ekin, N. (1995). Kayıt dışı ekonomi enformel istihdam.17, İstanbul: Ticaret Odası.
• Eralp, A. (2022). Türkiye’de kayıtlı ekonomi ile kayıt dışı istihdam oranı arasındaki ilişkinin sektörler itibariyle incelenmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi (Third Sector Social Economic Review), 57(2), 1027 1039.
• Eralp, A. (2023). Dynamic ınteractions between regional unregistered employment and macroeconomic variables in Türkiye: A Panel Var Analysis. Sosyal Güvenlik Dergisi, 13(2), 138-158.
• Erdal, İ. (2019). Türkiye’de kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı istihdamla mücadele politikaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 225-246.
• Erkuş, H., & Karagöz, K. (2009). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve vergi kaybının tahmini. Maliye Dergisi, (156), 126-140.
• Feige, E. L. (1990). Defining and estimating underground and informal economies: The new institional economics approach. World Development, 18(7).
• Fidan, H., & Genç, S. (2013). Kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı istihdama etki eden mikro faktörlerin analizi: Türkiye özel sektör örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 137 150.
• Gottret, P., & Schieber G. (2006). Health financing revisited: a practitioner’s guide, Washington: The World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/161389e5-e123-5c8d-9f2c b5f96a1fa373/content sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 05.04.2024.
• Görmüş, A. (2023). Türkiye’de kayıt dışı genç istihdamı: hane halkı işgücü istatistiklerinden cinsiyete dayalı bulgular. Sosyal Güvenlik Dergisi, 13(2), 159-178. https://doi.org/10.32331/sgd.1408456.
• Güler, H., & Toparlak, E. (2018). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Vergi Politikalarının Sürdürülebilirliği Üzerindeki Etkisi, İstanbul İktisat Dergisi, 68, 161-179.
• Güloğlu, T. (2005). Türkiye’de kayıt dışı istihdam gerçeğine bir bakış. Cornell University. International Programs Visiting Fellow Working Papers, http://digitalcommons.ilr. cornell.edu/intlvf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.05.2024.
• Gümüş, T. (2000). Dışsallık ve kayıtdışı ekonomi kavramına ilişkin bir değerlendirme. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 3/2000, 63-70.
• Ilgın, Y. (1999). Kayıt dışı ekonomiyi tahmin yöntemleri ve Türkiye’de durum. www.kalkinma.gov.tr/Documents/ilginy.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• Ilgın, Y. (2002). Kayıt dışı ekonomiyi tahmin yöntemleri ve Türkiye’deki durum. Planlama Dergisi, Özel Sayı, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Immergut, E. M. (1992). Health Politics: Interests and Institutions in Western Europe. (Cambridge: Cambridge University Press).
• İstanbulluoğlu, H., Güleç, M., & Oğur, R. (2010). Sağlık hizmetlerinde finansman yöntemleri. Dirim Tıp Dergisi, 85(2), 86- 89.
• Karaarslan, E. (2010). Kayıt dışı istihdam ve neden olduğu mali kayıpların bütçe üzerindeki etkileri: Türkiye örneği. Mali Hizmetler Derneği, 7.
• Karakaş, İ. (2023). SGK denetimleriyle kayıt dışı istihdam yüzde 25’e düştü. https://istanbulticaretgazetesi .com/tr/yazar-haber/sgk-denetimleriyle-kayit-disi-istihdam-yuzde-25e-dustu. sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 25.05.2024.
• Kutzin, J., Cashin C., & Jakab M. (2010). Implementing health financing reform (lessons from countries in transition). European Observatory on Health Systems and Policies. Unıted Kingdom.
• Metin, A., & Erdem, R. (2020). Sağlık sektöründe kayıt dışı ekonomi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(28), 931-945.
• Mossialos, E, A. Dixon, Figueras, J., & Kutzin, J. (2002). Funding health care: options for Europe İçinde chapter one, funding health care: an introduction Elias Mossialos & Anna Dixon, Philadelphia: Open University Press, 1-30.
• Murray, C., & Frank, J. (2001). World health report 2000: a step towards evidence-based healthy policy. Lancet, 357(9269), 1698-1700.
• Mutlu, A., & Işık, A.K. (2012). Sağlık Ekonomisine Giriş. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Normand C., & Busse R. (2002). Social health ınsurance financing, içinde E. Mossialos, A. Dixon, J. Figuereras, J. Kutzin, Funding Healthcare: Options for Europe, Buckingham: Open University Press.
• OECD (1987). Financing and delivering health care: a comparative analysis of oecd countries. Paris: OECD. Oktar, M.K. (2004). Kayıt dışı istihdam ve sosyal güvenlik. TBB Dergisi, (53).
• Öğünç, F., & Yılmaz, G. (2000). Estimating the underground economy in Turkey. The central bank of the republic of Turkey. Ankara: Discussion Paper.
• Özgen, H., & Tatar, M. (2008). Sağlık hizmetleri finansmanında informel ödemeler. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 2008103-132.
• Reid, T.R. (2009). Four basic models of health care, Health: the big picture, the change agent.
• Reinhardt, U.E. (1990). Economic relationships in health care in OECD Health care systems in transition: The search for efficiency. Paris: Organisation for Economic Co-operation and Development.
• Sarıca, A.O. (2006). Kayıt dışı istihdam ve mücadele yöntemleri. (Planlama Uzmanlığı Tezi). TC. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sarılı, M. A. (2002). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin boyutları, nedenleri, etkileri ve alınması gereken tedbirler. Bankacılar Dergisi, 41, 32-50.
• Savedoff, W. (2004). Tax-based financing for health systems: options and experiences, geneva. World Health Organization, 4.
• Savedoof, W., Savedoff, W.D., & Hussmann, K. (2006). Why are health systems prone to corruption?. Global Corruption Report, 3–24.
• Schneider, F., & Enste, F. D. (2000). Shadow economies: size, causes and consequances, Journal of Economic Literature, 38-79.
• SGK (2023). Kayıt dışı istihdam oranları. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam sayfasından erişilmiştir. Erişim: 10.04.2024.
• SGK (2023). Kayıt dışı istihdam. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/genel_bilgi sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 10.04.2024.
• Tatar, M. (2011). Sağlık hizmetlerinin finansman modelleri: sosyal sağlık sigortasının Türkiye’de gelişimi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 103-133.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu (2023). Brüt asgari ücret. https://www.csgb.gov.tr/asgari-ucret sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 10.04.2024.
• Tosuner, M., & Demir, İ.C. (2008). Ege bölgesi’nin vergi ahlâkı düzeyi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 355-373.
• Tudela, C., Launov, A., & Robin, M. (2018). The fall in german unemployment: a flow analysis, https://www.iza.org/publications/dp/11442/the-fall-in-german-unemployment-aflowanalysis sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.04.2024.
• TUİK (2023). İşgücü istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Aralık-2023 49379 sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.04.2024.
• Tütüncü, A., & Zengin, H. (2016). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin boyutunun tahmini. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(2), 195-209.
• Us, V. (2004). Kayıt dışı ekonomi tahmini yöntem önerisi: Türkiye örneği, Türkiye ekonomi kurumu tartışma metni. 2004/17 http://www.tek.org.tr.sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 15.04.2024.
• Yanici E., & İrem Ö. (2019). Türkiye’ de kayıt dışı istihdam ve kayıt dışı istihdamla mücadele politikaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 225-246.
• Yenimahalleli, Y.G. (2007). Sağlığın finansmanı ve Türkiye için sağlık finansman modeli önerisi (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yereli, A. B., & Karadeniz. O. (2004). Kayıt dışı istihdam. https://www.ahmetburcinyereli.com/KDI2004.pdf sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.05.2024.
• Yıldırım, H., & Yıldırım, T. (2001). Avrupa birliği sağlık politikaları ve Türkiye. Ankara: Sağlık-Sen Yayınları.
• Yılmaz, G. A. (2016). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve kamu maliyesine yansımaları. International Congress on Political, Economic and Social Studies- ICPESS 2016, 6, (s. 24-26), İstanbul.
• Wild, C., & Gibis, B. (2003). Evaluations of health interventions in social insurance-based countries: Germany: the Netherlands, and Austria, Health Policy, 63 (2003), 187-/196.
• William, C. H., & Shaw R.P. (2007). Social health ınsurance for developing nations, wbı development studıes. The International Bank for Reconstruction and Development, The World Bank Washington, D.C., 1-172.