Belediye Binaları Tasarımının Osmanlı Modernleşmesi ve Günümüzdeki Gelişim Sürecine Yönelik Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 68 - 81, 30.04.2021

Mehmet Ali Otyakmaz

Öz

Belediye hizmet binaları üretildikleri her dönem yerleşim yerlerindeki meydan düzenlemelerinin ana elemanları olmuşlardır. Üretildiği bölgenin sivil ve yerel mimari karakteristik özelliklerinden; malzeme, yapım tekniği ve tasarım anlamında etkilenmiş, toplumsal dinamiklerin ve sosyo-kültürel değişim ve dönüşümlerin etkilerini ve izlerini mimari tasarımlarına yansıtmışlardır.

Çalışma kapsamında Osmanlı Devleti geç döneminde batılılaşma sürecinde yerel yönetimlerin ve belediyeciliğin gelişimi incelenmiş ve ilk modern belediye teşkilatı olan Beyoğlu ve Galata Altıncı Daire-i Belediye’nin kuruluş süreci, hizmet binası ve yakın dönem yapılmış belediye binaları dönemin en etkili dinamiklerinden olan batılılaşma süreci kapsamında değerlendirilmiştir. Devam eden süreçlerde yakın tarihimizde, bir asır öncesinin batılılaşma yaklaşımının aksine, mimarlık üretim faaliyetleri üzerinde etkisi hissedilen ve kamu hizmet binalarının tasarımlarında belirleyici rol oynayan, üslup ve biçim üretiminden ziyade Osmanlı ve Selçuklu dönemi tarihi ögeleri ve sanat üsluplarına tarihselci bir yaklaşımla referanslar verilmesinden öteye geçemeyen tasarım anlayışı gözlenmektedir. Yerellikten ve toplumsal dinamiklerden beslenmeyen tarihselci, kalıplaşmış yaklaşımların belediye hizmet binaları özelinde kentlerin özgün mimari karakteri üzerinde olumsuz etkileri olduğu düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Belediye Binası, Yerel Yönetim, Kamu Binası, Batılılaşma

An Evaluation of the Ottoman Modernization of Municipal Buildings Design and Current Development Process

Öz

Municipal service buildings have been the main elements of the square arrangements in the settlements in every period they were produced. The civil and local architectural characteristics of the region where it is produced; They were influenced in terms of material, construction technique and design, and reflected the effects and traces of social dynamics and socio-cultural changes and transformations on their architectural designs.

Within the scope of the study, the development of local governments and municipalities in the process of westernization in the late period of the Ottoman Empire was examined and the establishment process of Beyoğlu and Galata Sixth Apartment Municipality, the first modern municipal organization, the service building and the recently built municipal buildings were evaluated within the scope of the westernization process, which was one of the most influential dynamics of the period. In the ongoing processes in our recent history, contrary to the westernization approach of a century ago, the design has been felt on architectural production activities and played a decisive role in the designs of public service buildings, which could not go beyond referencing the historical elements and art styles of the Ottoman and Seljuk period with a historical approach rather than the production of style and form. understanding is observed. It is thought that historicist and stereotyped approaches, which are not fed by localism and social dynamics, have negative effects on the unique architectural character of cities, especially for municipal service buildings.

Anahtar Kelimeler

Municipal Buildings, Local Government, Public Building, Westernization

Kaynakça

• Akın, N. (1993). “Beyoğlu”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, C. 1, İstanbul 1993, s. 216.
• Alidost E. (2009). “19. Yüzyılda Osmanlı’da Ortaya Çıkan Farklı Yapı Tipleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, s. 293-312.
• Başkan, S. (2016). Erken Cumhuriyet Döneminde Milli Mimarlık. Ankara Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bektaş, S. (2018). Yerel Yönetimlerde Halkın Yönetime Katılımı ve Kent Konseyi Kurul ve Organlarının Seçimler Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mahalli İdareler ve Yerinden Yönetim Anabilim Dalı.
• Bozdoğan, S. (2009). Unutulmuş Bir Başka Sedad Eldem Çizgisi: Makine Çağına KarşıLirik Bir Anadolu/Akdeniz Modernizmi. İstanbul.
• Düzenli, H. İ. ve Düzenli, E. (2019). “100 Yıl Önce-100 Yıl Sonra Mardin: Birinci Cadde ve Halkevi Binası Üzerinden Bir Modern Kent Okuması”. Megaron Dergisi, 14 (1), s. 103-121.
• Eryılmaz, B. (2005). Osmanlı Yerel Yönetiminde İstanbul Şehremaneti. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Hasol, D. (2017). 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. Yem Yayınları, İstanbul.
• Kolay, E. (2016). “Amasya’da Geç Dönem Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, The Journal of Academic Social Sciences, S. 29, s. 482-502.
• Özer, B. (1964). Rejyonalizm, Universalizm ve Çağdaş Mimarimiz Üzerine Bir Deneme. T. T. U. Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Tanju, B. & Tanyeli, U. (2009). Sedad Hakkı Eldem II Retrospektif. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Tekeli. İ. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kent Planlama Pratiğinin Gelişimi. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Sözen, M. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Orha. Z. (2008). Osmanlı Devleti’nde Modern Belediyeciliğin Doğuşu ve Altıncı Daire-i Belediye Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Araştırmaları Anabilim Dalı.
• Ortaylı, İ. (1974). Tanzimat’tan Sonra Mahalli İdareler (1840-1879). İstanbul: Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Önver, Ş. B. (2019). “Altıncı Daire-i Belediye ve Günümüz Belediye Hizmetleriyle Karşılaştırılması”. Takvim-i Vekayi, 7 (1), s. 37-72.
• Öztürk. A. İ. (2011). Osmanlı’dan Günümüze İmtiyaz Usulüyle Yürütülen İstanbul Belediye Hizmetleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.