18 ve 19. Yüzyılda Mardin’de Faaliyet Gösteren Misyoner Okullar

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 105 - 115, 22.04.2022

Engin Arslan

Öz

Misyonerler faaliyetleri döneminde birçok alanda etkili olmaya çalışmışlardır. Eğitime ve okul açmaya daha fazla odaklanmaları eğitimin toplumda değişimi en kısa sürede gerçekleştiren bir mekanizma oluşundan kaynaklıdır. Hedefler doğrultusunda gerçekleştirilen eğitimler toplumda etkisini ve değişimini en kısa sürede göstermektedir. Bu sebeplerden misyonerlik faaliyetleri daha çok okul kurumu üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmada, 18 ve 19. Yüzyıllarda Mardin’de misyonerlerin eğitim faaliyetleri, çeşitli Devlet arşiv kayıtları, misyonerlerin tutmuş olduğu rapor ve kayıtları, Osmanlı arşivi ve basılı kaynaklardan el edilen veriler ışığında misyonerlerin açmış oldukları okullar, okullarda bulunan öğrenci sayıları ve misyonerlerin eğitim faaliyetlerinden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Misyoner, Mardin, Eğitim, Yabancı Okullar, Osmanlı

Missionary Schools Operating in Mardin in the 18th and 19th Centuries

Öz

Missionaries tried to be influential in many areas during their activities. Their greater focus on education and opening schools is due to the fact that education is a mechanism that makes the change in society as soon as possible. The trainings carried out in line with the targets show their impact and change in the society as soon as possible. For these reasons, missionary activities were mostly carried out through the school institution.
In this study, the educational activities of the missionaries in Mardin in the 18th and 19th centuries, various State archive records, the reports and records kept by the missionaries, the Ottoman archives and the information obtained from the printed sources The schools they opened, the number of students in the schools and the educational activities of the missionaries were mentioned.

Anahtar Kelimeler

Missionary, Mardin, Education, Foreign Schools, Ottoman

Kaynakça

• Açıkses, Erdal (2003), Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara: TTK Yayınları.
• Aktürk, Siraç (2015), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Mardin Sancağında Eğitim, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyüz, P. Gabriyel (1998), Mardin İli’nin Merkezinde Civar Köylerinde ve İlçelerinde Bulunan Kiliselerin ve Manastırların Tarihi, İstanbul, Resim Matbaacılık.
• Alan, Gülbadi (2006), “Amerikan Board’ın Mardin’de Yürüttüğü Eğitim Çalışmaları Çerçevesinde Mardin Kız Okulu”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri 26, 27, 28 Mayıs 2006, 503-516, İstanbul.
• Deveci, Yıldız (2006), “Osmanlı’dan Günümüze Mardin Ermenileri”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri 26, 27, 28 Mayıs 2006, 553-571 İstanbul
• Halfin; XIX. Yüzyıl’da Kürdistan Üzerine Mücadeleler, Komal Yayınları, İstanbul 1992.
• Kieser, Hans-Lukas; Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938, İletişim Yayınları, İstanbul 2005, s. 68.
• Kocabaşoğlu, Uygur (2000), Anadolu’daki Amerika (Kendi Belgeleriyle 19. yy.’da Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları), İmge Kitabevi.
• Oktar, Tiğinçe, Hamdi Genç (2006), “Osmanlı-ABD İlişkileri Bağlamında Mardin Sancağı’nda Faaliyet Gösteren ABD’ye Ait Eğitim ve Sağlık Kurumları”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri 26, 27, 28 Mayıs 2006, İbrahim Özcoşar (Ed.), 493-501, İstanbul.
• Özcoşar, İbrahim (2006), 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü.
• Özcoşar, İbrahim (2009), Merkezileşme Sürecinde Bir Taşra Kenti Mardin (1800-1900), Mardin Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, Bülent (2009), Süryanilerin Dünü Bugünü (I. Dünya Savaşı’nda Süryaniler), Ankara: TTK Yayınları
• Sezer, Ayten (1999), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e; Misyonerlerin Türkiye’deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16 (Özel), (Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun 700. yılı Anısına).169-184.
• Stone, Frank A (2011), Sömürgeciliğin Hasat Mevsimi, (Çev. Ayşe Aksu), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Şişman, Adnan (2002), “Osmanlı Toplumunda Yabancı Okullar ve Misyonerlik Faaliyetleri”, Türkler içinde, 14, 173-180, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Şişman, Adnan (2006), 20. yy. Başlarında Osmanlı Devleti’nde Yabancı Devletlerin Kültürel ve Sosyal Müesseseleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Tozlu, Necmettin (1999), “Osmanlı İmparatorlu’nda Misyoner Okulları”, Osmanlı, c. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 329.
• Vahapoğlu, Hidayet (1990), Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Yıldız, Hatip (2014), Osmanlı Yenileşme Döneminde Diyarbekir Vilayeti’nde Eğitim, Ankara: TTK Yayınları.
• Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 1, Sene 1316, Matbaa-i Amire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 2, Sene 1317, Matbaa-i Amire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 3, Sene 1318, Matbaa-i Amire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 4, Sene 1319, Matbaa-i Amire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maârif-i Umumiyye, Def’a 6, Sene 1321, Matbaa-i Amire.
• The Missionary Herald, Vol. LXV, No. I, January 1869.
• The Missionary Herald, Vol. LXXIX, No. X, October 1883
• The Missionary Herald, Vol. XCII, No. X, October 1896