Ortaçağ Seyyah ve Coğrafyacıların Kaleminden Mardin

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 87 - 99, 31.10.2022

Eyyüp Efeoğlu

Öz

Seyahatnameler ve coğrafya eserleri bilinmeyen, merak edilen bölgelerin tanınmasını sağlayan önemli kaynaklardır. Farklı amaçlar doğrultusunda yazılan bu metinlerin geneli, gezilen bölgenin veyahut şehrin siyasî, sosyal, kültürel ve ekonomik çerçevesini çizmektedir. Şehir veya bölge tarihi kapsamında yapılan araştırmaların ciddi oranda literatür bölümünü oluşturan bu eserlerin çoğu sosyal bilimler için incelenmesi gereken en mühim kaynaklar olmuştur. Tarihsel süreç içerisinde birçok medeniyete ev sahipliği yapan Mardin, Mezopotamya bölgesinin önemli ve dikkat çeken şehirlerinden biri olması hasebiyle seyyahların merakını arttırmış ve ortaçağlarda nice seyyah ve coğrafyacının durak noktası olmuştur. Şehir, bulunduğu konum ve sahip olduğu heybetli kaleden ötürü stratejik bakımdan tarihin farklı dönemlerinde ehemmiyet arz etmiştir. Bu makalede, Ortaçağ’da Mardin’e uğrayan seyyah ve coğrafyacıların tutmuş oldukları kayıtlar incelenerek şehrin sosyal, kültürel ve ekonomik tasviri yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, el-Cezire, Mardin, Seyahatname, Seyyah, Coğrafyacı, Ortaçağ.

Mardin: In the Eyes of Medieval Travellers and Geographers

Öz

Travelogues and geographical works are important sources that enable the recognition of unknown and interesting regions. These texts, written for different purposes, generally draw the political, social, cultural and economic framework of the region or city visited. Most of these works, which seriously constitute the literature part of the research made within the scope of the city or regional history, have been the most important sources to be examined for social sciences. Mardin, which has hosted many civilizations in the historical process, has increased the curiosity of travellers because it is one of the important and remarkable cities of the Mesopotamian region and has been a stopping point for many travellers and geographers in the Middle Ages. The city has been strategically important in different periods of history due to its location and the majestic castle it has. This article tries to make a social, cultural and economic description of the city by examining the records of travellers and geographers who visited Mardin in the Middle Ages.

Anahtar Kelimeler

Mesopotamia, al-Jazeera, Mardin, Travelogue, Traveler, Geographer, Medieval.

Kaynakça

• Abdülgani Efendi, (1999). Mardin Tarihi (Zengin, B. Haz.). Ankara: Başbakanlık Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• Abdüsselam Efendi, (2007). Mardin Tarihi (Güneş, H. H. Haz.). İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi.
• Ahmed b. Yahya El-Belâzurî, (2013). Fütühu’l Büldân (Fayda, M. Çev.). İstanbul: Siyer Yayınları.
• Ammianus Marcellinus, (1935). Roman History. c.1, (Rolfe, C. J. Çev.). Cambridge: Harvard Universty Press.
• Anonim, (2008). Hudûdü'l Âlem Mine’l-Meşrik İle’l Mağrib (Duman, A. ve Ağarı, M. Çev.). İstanbul: Kitabevi.
• Aydın, S., vd., (2019). Mardin Aşiret-Cemaat-Devlet. İstanbul: Türk Vakfı Yurt Yayınları.
• Barbaro, J., (2009). Anadolu’ya ve İran’a Seyahat (Gündüz, T. Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Bozkurt, A., (2006). El-Cezîre Fatihi İyaz Bin Ğanem ve Mardin’in İslamlaşması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dayf, Ş., (1956). Er-Rahalât. Kahire: Dârü’l-Mearif.
• Dolebeni, H., (1972). Tarihte Mardin (Aydın, C. P. Çev.). İstanbul: Deyrulzafaran Manastırı.
• Ebü’l Fidâ, (1840). Takvîmü’l Büldân. Beyrut: Darü Sadr.
• el-Mevâfî, N. A., (1995). er-Rihle fi’l-Edebi’l-Arabî. Kahire: Cemiatü Kahre.
• Gabriel, A., (1940). Voyages Archéologiques Dans la Turquie Orientale. Paris: E. de Boccard.
• Hamdullah Müstevfî, (1362). Nüzhetü’l Kulûb. Tahran: Dünyay-i Kitap.
• Hanilçe, M., (2021). II. Kısım: Geçmişten Günümüze Seyyahlar Ve Seyahatnamelerin Tasnifine Dair Bir Deneme-2. Turizm Araştırmaları Dergisi. Sayı: 2, s.273-293.
• İbn Battûta, (2004). İbn Battûta Seyahatnamesi. c.1, (Aykut, A. S. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbn Cübeyr, (t.y). Rihletü İbn Cübeyr. Beyrut: Darü Sadr.
• İbn Havkal, (2021). 10. Asırda İslam Coğrafyası (Şeşen, R. Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İbn Hurdâzbih, (1889). el-Mesâlik ve’l Memâlik. Beyrut: Darü Sadr.
• İdrîsî, (2002). Kitâbü Nüzhetü’l Müştâk Fi’htirâkı’l Âfâk. c.2, Kahire: Mektebu’l Sakafiyetü’l Diniyye.
• İstahrî, (1927). Kitâbü’l Mesâlik ve’l Memâlik. Leiden: Brill.
• Kandîl, F., (2002). Edebü’r-Rihle. Kahire: Mektebetu Dâr’il-Arabiyye.
• Kazvinî, (t.y). Asârü’l Bilâd ve Ahbârü’l İbâd. Beyrut: Darü Sadr.
• Kütük, A., (2018). Nisibis (Nusaybin) Kadim Bir Şehrin Hikâyesi. İstanbul: Divan Kitap.
• Legassie, S. A., (2017). The Medieval İnovention Of Travel. United States of America: The University of Chicago Press.
• Makdisî, (2002). Ahsenü’l Tekâsim fi Ma’rifeti’l Ekâlim. Beyrut: Dar’ül Kütüp el-ilmiyye.
• Minorsky, V., (1997). “Mardin”, İslam Ansiklopedisi. c.7, s.317-322.
• Strange, G. Le., (1905). The Lands Of The Eastern Caliphate. Cambridge: Cambridge Universty Press.
• Thompson, C., (2011). Travel Writing. London: Routledge.