MİTOLOJİK İNANÇLARDA VE ANLATILARDA YER ALAN BALIK MOTİFİ VE BALIK MOTİFİNİN GÜNÜMÜZ EFSANELERİNE YANSIMASI

Yıl 2021, Sayı: 6, 129 - 137, 30.12.2021

Haktan Kaplan

https://doi.org/10.51540/ijof.933059

Öz

Mitolojilerde çeşitli hayvanların birtakım özel güçleri olduğuna inanılır. Bu hayvanlardan biri de balıktır. Balık, hemen hemen tüm milletlerin mitolojik inançlarında, anlatmalarında kısaca hayatlarının her noktasında önemli bir işlev sahibi olmuştur. Kimi zaman bereket getirdiğine inanılmış kimi zaman birlik ve beraberliği güçlendiren bir olgu olmuş kimi zaman da tanrının yer yüzüne indiğinde donuna girdiği bir hayvan olmuştur.
Beşeriyetin kadim inançlarında balığa duyulan saygı, semavi dinlerin inmesiyle önemini kaybetmemiş gerek İslamiyet gerekse Hıristiyanlık kisvesi altında önemini devam ettirmiştir. Hz. İsa’nın son akşam yemeğinde masada bulunan yemeklerden birinin balık olması, Hz. İbrahim’in ateşe atıldığı yerdeki odunların balığa dönüşmesi, Kıbrıs savaşında savaşan askerlerin Anadolu’nun çeşitli göllerinde bulunan balıklardan oluştuğuna inanılması bu önemin bir göstergesidir.
Çalışmamızda çeşitli kadim inançlarda ve mitolojilerde balık motifi incelenecektir. Bununla birlikte balık motifinin günümüzde efsanelerine yansıması ve balığa dönüşme motifi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Balık, Mit, Mitoloji, Efsane, Tanrı

Kaynakça

• AKÇİÇEK, Eren; CANYURT, Mehmet Ali (1993). “Anadolu'da Balık ile İlgili İnançlar ve Halk Hekimliği Uygulamaları”, Doğu Anadolu Bölgesi 1. Su Ürünleri Sempozyumu, Erzurum, s. 1-12.
• Berger, Hermann (2015). Çingene Mitolojisi, (Çev. Musa Yaşar Sağlam), Bilgesu Yayınları, İstanbul.
• Ergun, Metin (1997). Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi II. Cilt Metinler, Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara.
• Ersoy, Necmettin (2007). Semboller ve Yorumları I-II, Dönence Yayınları, İstanbul.
• Green Anthony and Black Jeremy (2017). Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü, Köprü Yayınları, İstanbul.
• Grimal, Pierre (1997). Mitoloji Sözlüğü (Yunan ve Roma), (Çev. Sevgi Tamgüç), Sosyal Yayınları, İstanbul.
• Hançerlioğlu, Orhan (2000). Dünya İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Ögel, Bahaeddin (2010a). Türk Mitolojisi I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ögel, Bahaeddin (2010b). Türk Mitolojisi II. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Sakaoğlu, Saim (2013). 101 Anadolu Efsanesi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Seyidoğlu, Bilge (1995). Mitoloji Metinler Tahliller, Bizim Gençlik Yayınları, Kayseri.
• Seyidoğlu, Bilge (1997). Erzurum Efsaneleri, Emek Matbaacılık, İstanbul.
• Seyidoğlu, Bilge (1998). “Efsane”. Türk Dünyası El Kitabı Üçüncü Cilt, s. 417-421, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara.