Discourse Analysis Of Ahmed Arıf's Poem Called "Diyarbekir Kalesinden Notlar ve Adiloş Bebenin Ninnisi" Wıthın The Framework Of Enclosure Theory

Yıl 2023, Sayı: 10, 95 - 107, 31.12.2023

Emrah Aksu

https://doi.org/10.51540/ijof.1359272

Öz

With the method of discourse analysis, it is possible to understand the message that any text aims to convey and the ideological aspect of that text. The enunciation theory, which is one of the methods created within the discipline of linguistics, determines the source, receiver, space and time of a discourse in the enunciation situation. After these determinations, the discourse becomes more understandable and the ideological aspect appears with the meaning in the deep structure of the discourse. Ahmed Arif (1927-1991), who wrote poetry within the framework of the Marxist understanding of art and is also one of the most important poetic representatives of the socialist realist understanding of art, has an exceptional place in Turkish literature. Ahmed Arif generally uses local images from the Eastern and Southeastern Anatolia Regions in his poems. There are 19 poems in total in "Hasretinden Prangalar Eskittim", the only poetry book he wrote, and this work is recorded as the best-selling poetry book in Turkish literature. His poems Notes from Diyarbekir Castle and Lullaby of Adiloş Baby differ from the other 18 poems with the presence of traces of the poet's real life and the abundance of traditional images. In this study, the poems of Notes from Diyarbekir Castle and Lullaby of Adiloş Bebe written by Ahmed Arif are handled within the framework of enunciation theory, which is one of the discourse analysis methods. The autobiographical character of the text whose discourse is analyzed and local images are determined.

Anahtar Kelimeler

Discourse Analysis, Ahmed Arif, Adilos Bebe, Linguistics

AHMED ARİF’İN “DİYARBEKİR KALESİNDEN NOTLAR VE ADİLOŞ BEBENİN NİNNİSİ” ADLI ŞİİRİNİN SÖZCELEME KURAMI ÇERÇEVESİNDE SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ

Öz

Söylem çözümlemesi yöntemiyle herhangi bir metnin vermek istediği iletiyi ve o metnin ideolojik boyutunu anlayabilmek mümkündür. Dil bilimine bağlı olarak gelişen yöntemlerden biri olan sözceleme kuramı ise bir söylemin sözceleme durumu içerisindeki göndericisini, alıcısını, uzamını ve zamanını belirler. Bu tespitler yapıldıktan sonra söylem daha anlaşılır bir hâle gelmektedir ve söylemin derin yapısındaki anlamı ile ideolojik boyutu ortaya çıkmaktadır. Marksist sanat anlayışı çerçevesinde şiir yazan ve aynı zamanda toplumcu gerçekçi sanat anlayışının en önemli şiir temsilcilerinden biri olan Ahmed Arif (1927-1991) Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Ahmed Arif, şiirlerinde genellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne ait yerel imgeleri kullanır. Yazdığı tek şiir kitabı olan Hasretinden Prangalar Eskittim’de toplamda 19 şiir yer almaktadır ve bu eser, Türk edebiyatında çok satılan şiir kitaplarından biri olarak kayıtlara geçmiştir. Diyarbekir Kalesinden Notlar ve Adiloş Bebenin Ninnisi isimli şiirinin diğer 18 şiirinden ayrılan tarafı şairin yaşam öyküsünden izlerin bulunması ve şiirlerde yer alan yerel imgelerin fazlalığıdır. Bu çalışmada da Ahmed Arif’in Diyarbekir Kalesinden Notlar ve Adiloş Bebenin Ninnisi isimli şiiri, söylem çözümleme yöntemlerinden biri olan sözceleme kuramı çerçevesinde ele alınmıştır. Söylem çözümlemesi yapılan metnin öz yaşam öyküsel boyutu tespit edilmiş ve yerel imgeleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

söylem çözümlemesi, sözceleme kuramı, Ahmed Arif, Adiloş Bebe

Kaynakça

• Aksan, D. (2006). Şiir dili ve Türk şiir dili. (5. Baskı). Engin Yayınevi.
• Aksu, E. (2023). Ahmed Arif’in “Hasretinden Prangalar Eskittim” adlı şiir kitabının söylem çözümlemesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Arif, A. (2007). Hasretinden prangalar eskittim. (8. Baskı). Metis Yayınları.
• Aşkaroğlu, V. ve Akata, Z. H. (2017). Sabahattin Ali öykülerinde Marksist söylem ve kişilik kurgusu. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(2), 365-376.
• Bayraktar, N. (2020). Dilbilimi. (1. Baskı). Nobel Yayınları.
• Bayraktar, S. (2017). Yüksek ökçeler öyküsünün eleşti̇rel söylem anali̇zi̇ ile değerlendi̇ri̇lmesi̇. Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi, 1(2), 23-28.
• Çelik, H. ve Halil, E. (2008). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117.
• Durbaş, R. (1990). Ahmed Arif anlatıyor kalbim dinamit kuyusu. (1. Baskı). Cem Yayınevi.
• Dursun, Ç. (2001). Tv haberlerinde ideoloji. (1. Baskı). İmge Kitapevi.
• Ercanlar, M. ve Gülmez, G. (2022). Sözceleme kuramının Fransızca öğretmen adaylarının hizmet öncesi eğitimlerine dâhil edilmesi: bir eylem araştırması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 466-491.
• Eronat, K. (2017). Ahmed Arif’in şiir sanatı ve şiirlerindeki tematik kurgu. Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu içinde (C. 2, s. 955-967). Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları.
• Günay, V. D. (2003). Metin bilgisi. (2. Baskı). Multilingual Yayınları.
• Günay, V. D. (2018). Söylem çözümlemesi. (3. Baskı). Papatya Yayıncılık.
• Güven, E. ve Kıran, A. (2021). Sözceleme kuramı çerçevesinde “biz” adılının incelenmesi. Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies, 31 (1), 309-327.
• Kıran, A. E. ve Kıran, Z. (2011). Yazınsal okuma süreçleri: dilbilim, göstergebilim ve yazınbilim yöntemleriyle çözümlemeler. (1. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Kıran, Z. (1999). Sözceleme ve göstergebilim. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 10, 93-99.
• Megill, A. (2012). Aşırılığın peygamberleri / Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida. Say Yayınları.
• Metin, B. B. (2016). Âti̇yi̇ Karanlik Görerek Azmi̇ Bırakmak üzeri̇ne bi̇r söylem çözümlemesi̇. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(3).
• Öngören, V. (1970). Ahmed Arif’le bir konuşma. Ankara Birliği Dergisi, (2), 48-50.
• Öztürk, B. (2019). Ahmed Arif terk etmedi sevdan beni (1. Baskı). Dokuz Yayıncılık.
• Saussure, F. de. (1998). Genel dilbilim dersleri. (2. Baskı). Multilingual.
• Somuncu, M. (2020). Dr. Fahretti̇n Koca’nın sosyal medyadaki̇ salgınla ilgi̇li̇ paylaşımlarının eleşti̇rel söylem anali̇zi̇ yöntemi̇ ile incelenmesi̇. Kesit Akademi Dergisi, (23), 21-40.
• Somuncu, M. (2022a), Murathan Mungan’ın Dumrul ve Azrail adlı hikâyesinin söylem çözümlemesi. B. Darıcı (Ed.). (1. Baskı, s. 21-7) içinde. Eğitim yayınevi.
• Somuncu, M. (2022b). Âşık Veysel‟in “hepimiz bu yurdun evlatlarıyız” adlı şiiri üzerine eleştirel söylem çözümlemesi. M. Argunşah ve H. Vural (Ed.) Recep Toparlı Armağanı (1. Baskı) içinde. Kesit yayınları.
• Sözen, E. (2017). Söylem belirsizlik güç mübadele, bilgi güç ve rekleksivite. (3. Baskı). Profilkitap.
• Şeker, Z. (1997). Ahmed Arif ve şiirini besleyen kaynaklar. (1. Baskı). Ürün Yayınları.
• Şenal, A. (2019). Mehmet Emin Yurdakul’un şiirleri üzerine söylem çözümlemesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. (2. Baskı). Multilingual.
• Yıkmış, S. (2019). Türkiye Türkçesinde empati dili (söylem çözümlemesi). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Eskişehir Anadolu Üniversitesi.