KUŞAKLAR ARASI KARŞILAŞTIRMA: BABY BOOM, X, Y, Z KUŞAKLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ, DÜNYA ANLAYIŞLARI, EĞİTİM YAKLAŞIMLARI VE GELECEK TASARIMI

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 121 - 136, 19.12.2025

Yrd. Doç. Dr.yüksel Çırak

Öz

Bu çalışma; Baby Boomer (1946-1964), X (1965-1980), Y (1981-1996) ve Z (1997-2010) kuşaklarının sosyo-kültürel özellikleri, dünya anlayışları, eğitim yaklaşımları ve gelecek tasarımları üzerine karşılaştırmalı bir incelemedir. Araştırma, doküman incelemesi yöntemiyle gerçekleştirilmiş olup Türkiye'de yapılmış çalışmalar ile uluslararası literatürden yararlanılmıştır. Kuşak kavramı, benzer tarihsel ve toplumsal koşullar altında biçimlenen ortak değer ve tutumları ifade eder. Çalışmada her kuşak; genel özellikleri, dünya anlayışı, eğitim/öğrenme yolları ve gelecek tasarımı olmak üzere dört ana tema etrafında incelenmiştir. Bulgular, kuşaklararası farklılıkların kültürel dönüşümler, teknolojik ilerlemeler ve toplumsal değişimlerle yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. Baby Boomer kuşağının istikrar ve sadakat değerleri, öğretmen merkezli eğitim anlayışı ve güvenli gelecek odağı; X kuşağının pragmatizmi, deneyimsel öğrenmesi ve iş-yaşam dengesi arayışı; Y kuşağının özgürlük ve dijital yeniliğe açıklığı, teknoloji destekli öğrenmesi ve anlamlı iş talebi; Z kuşağının bireyselleşmiş ve teknoloji merkezli yapısı, kişiselleştirilmiş öğrenme tercihi ve sürdürülebilirlik odağı tartışılmıştır. Kuşaklar arası farklılıkların temel kaynakları; İkinci Dünya Savaşı, Soğuk Savaş ve ekonomik krizler gibi tarihsel olaylar, analog dönemden dijital çağa geçiş gibi teknolojik dönüşümler ve aile yapısındaki değişimler gibi sosyo-ekonomik faktörler olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak, kuşaklar arası iletişimde empati ve karşılıklı anlayış geliştirmenin; eğitim sistemlerinin, iş dünyasının ve politika yapıcıların her kuşağın güçlü yönlerinden yararlanacak kapsayıcı yaklaşımlar geliştirmesinin önemine vurgu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuşak , Baby boomers kuşağı , X kuşağı , Y kuşağı , Z kuşağı , Kuşaklararası farklılıklar

A COMPARATIVE STUDY OF GENERATIONS: CHARACTERISTICS, WORLDVIEWS, EDUCATIONAL APPROACHES AND FUTURE PERSPECTIVES OF BABY BOOMERS, GENERATION X, Y, AND Z

Öz

This study is a comparative examination of the socio-cultural characteristics, worldviews, educational approaches, and future perspectives of Baby Boomer (1946-1964), Generation X (1965-1980), Generation Y (1981-1996), and Generation Z (1997-2010). The research was conducted using document analysis method, utilizing studies conducted in Turkey and international literature. The concept of generation refers to common values and attitudes shaped under similar historical and social conditions (Mannheim, 1952). In the study, each generation was examined around four main themes: general characteristics, worldview, education/learning methods, and future design. Findings indicate that intergenerational differences are closely related to cultural transformations, technological advances, and social changes. The study discusses Baby Boomers' values of stability and loyalty, teacher-centered education approach, and secure future focus; Generation X's pragmatism, experiential learning, and work-life balance pursuit; Generation Y's openness to freedom and digital innovation, technology-supported learning, and meaningful work demand; Generation Z's individualized and technology-centered structure, personalized learning preference, and sustainability focus. The main sources of intergenerational differences were identified as historical events such as World War II, Cold War, and economic crises; technological transformations such as the transition from analog period to digital age; and socio-economic factors such as changes in family structure. In conclusion, the study emphasizes the importance of developing empathy and mutual understanding in intergenerational communication, and the necessity for educational systems, business world, and policymakers to develop inclusive approaches that benefit from each generation's strengths.

Anahtar Kelimeler

Generation , Baby boomers Generation , Generation X , Generation Y , Generation Z , Intergenerational differences

Kaynakça

• Acılıoğlu, İ. (2015). İşte y kuşağı, jenerasyonel sistemler teorisi. Elma Yayınevi.
• Akbay, E., & Özel, A. (2020). Baby boom kuşağının değerler sistemi ve dünyaya bakışı üzerine bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40(1), 45–62.
• Alay, B. (2021). X, Y ve Z kuşağı çalışanlarının motivasyon araçları arasındaki farklılıklar [Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludag Üniversitesi]. Yöktez.
• Alptekin, G., Türkmen, D., ve Arslantaş, H.A. (2021). Baby boomers, x, y, z kuşaklarının sosyal medya kullanım düzeyleri ve tercihleri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 51, 253-278. https://doi.org/10.17498/kdeniz.983223
• Armutcu, B. & Tan, A. (2023). Seçmenlerin siyasal davranışları üzerinde etkili olan faktörler: X-y-z kuşakları üzerine bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(1), 20-40. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2220096
• Arnett, J. J. (2007). Emerging adulthood: What is it, and what is it good for? Child Development Perspectives, 1(2), 68–73.
• Arslan, A. & Staub, S. (2015). Kuşak farklılıklarının yönetim üzerindeki etkileri. İş ve İnsan Dergisi, 2(1), 1–12.
• Aydın, M. (2022). Z kuşağının kimlik algısı ve toplumsal değerlere bakışı: Dijital çağda yeni kimlik arayışları. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar Dergisi, 38(2), 120–137.
• Ayhün, S. (2013). Kuşaklar arasındaki farklılıklar ve iş yaşamına yansımaları. Çalışma İlişkileri Dergisi, 4(1), 1–16.
• Balcı, A., & Güdücü, N. (2021). Kuşaklar arasındaki farklılıkların eğitim süreçlerine etkisi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 17(2), 105–120.
• Bennett, S., Maton, K., & Kervin, L. (2008). The ‘digital natives’ debate: A critical review of the evidence. British Journal of Educational Technology, 39(5), 775-786.
• Cherlin, A. J. (2010). Demographic trends in the United States: A review of research in the 2000s. Journal of Marriage and Family, 72(3), 403-419.
• Cuban, L. (1993). How teachers taught: Constancy and change in American classrooms, 1890–1990. Teachers College Press.
• Culp-Roche, A., Hampton, D., Hensley, A., Wilson, J., Thaxton-Wiggins, A., Otts, J. A. & Moser, D. K. (2020). Generational differences in faculty and student comfort with technology use. SAGE Open Nursing, 6, 2377960820941394.
• Çavuşoğlu, F. (2021). Z kuşağının çevrimiçi öğrenme ortamlarında öğrenme eğilimleri. Eğitim ve Teknoloji Dergisi, 11(1), 55–68.
• Dalton, R. J. (2017). The participation gap: Social status and political inequality. Oxford University Press.
• Deal, J. J., Altman, D. G., & Rogelberg, S. G. (2010). Millennials at work: What we know and what we need to do (if anything). Journal of Business and Psychology, 25(2), 191-199. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/s10869-010-9177-2.pdf
• Deloitte. (2023). Global Gen Z and Millennial Survey 2023. Deloitte Insights. https://www2.deloitte.com/global/en/pages/aboutdeloitte/articles/genzmillennialsurvey.html
• Demo, D. H., & Acock, A. C. (1988). The impact of divorce on children. Journal of Marriage and the Family, 619-648.
• Dimock, M. (2019). Defining generations: Where millennials end and generation z begins. Pew Research Center, 17(1), 1-7.
• Durmaz, Ş., & Okumuş, B. (2021). İş hayatında kuşaklar arası farklılıklar ve Z kuşağı. Pearson Journal, 6(16), 47-68. https://www.pearsonjournal.com/index.php/pub/article/download/263/255
• Ekiz, F. S., & Zabun, B. (2024). Toplumsal cinsiyet rollerinin kuşaklararası değişimleri: Baby Boomers ve Z kuşağı. Kastamonu İnsan ve Toplum Dergisi, 2(4), 293-304. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4290913
• Ercömert, E. (2021). Baby Boom kuşağının topluluk bilinci ve sosyal dayanışma eğilimleri üzerine nitel bir araştırma [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Erden-Ayhün, S. (2013). Kuşaklar arasındaki farklılıklar ve örgütsel yansımaları. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-112. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1355884
• Francis, T., & Hoefel, F. (2018). True Gen’: Generation Z and its implications for companies. McKinsey & Company, 12(2), 1-10.
• Fry, R. (2020). Millennials overtake Baby Boomers as America’s largest generation. Pew Research Center.
• Freeman, L. M., Trower, C. A., Tan, R. J., & Terkla, D. G. (2009). Comparison of attitudes between Generation X and Baby Boomer veterinary faculty and residents. Journal of Veterinary Medical Education, 36(1), 128-134.
• Göksoy, S. (2017). Situations that make students happy and unhappy in schools. Universal Journal of Educational Research 5 (n12A), 77-83.
• Göksoy, S. (2019). Vatandaşlık eğitimi mi? çokkültürlülük ve kapsayıcı eğitim mi? Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi 2 (2), 1-7
• Güdücü, B., & Balcı, C. (2021). Kuşaklar ve eğitim üzerine sosyolojik bir analiz. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 7(1), 105-120. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1250431
• Güler, E. K., Tutgun-Ünal, A., & Tarhan, N. (2022). Z kuşağinin yaşam anlam ve amaç algilarinin incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 179-198. https://doi.org/10.48174/buaad.52.6
• Günsan, N. (2025). X, Y ve Z Kuşaklarının uzaktan çalişma modeline bakiş açilarinin değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 8(2), 406-420. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4436294
• Hargittai, E. (2010). Digital na (t) ives? Variation in internet skills and uses among members of the “net generation”. Sociological Inquiry, 80(1), 92-113.
• Helsper, E. J., & Eynon, R. (2010). Digital natives: where is the evidence? British Educational Research Journal, 36(3), 503-520.
• Ho, H. C., & Chan, Y. C. (2022). Flourishing in the workplace: A one-year prospective study on the effects of perceived organizational support and psychological capital. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(2), 922.
• Inglehart, R. (1997). Modernization, postmodernization and changing perceptions of risk. International Review of Sociology, 7(3), 449-459.
• Inglehart, R., & Baker, W. E. (2000). Modernization, cultural change, and the persistence of traditional values. American Sociological Review, 65(1), 19-51.
• International Labour Organization (ILO). (2022). World employment and social outlook: Trends 2022. Geneva: ILO.
• İletmiş, T. (2015). Orta yaş grubu bireylerin yaşlılık dönemine ilişkin beklentileri [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kamber, T. (2017). Gen X: The cro-magnon of digital natives. Generations, 41(3), 48-54.
• Kağıtçıbaşı, C. (2017). Family, self, and human development across cultures: Theory and applications. Routledge.
• Katz, S. (2017). Generation X: A critical sociological perspective. Generations, 41(3), 12-19.
• Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development.
• Konrath, S. H., O'Brien, E. H., & Hsing, C. (2011). Changes in dispositional empathy in American college students over time: A meta-analysis. Personality and Social Psychology Review, 15(2), 180-198.
• Levickaite, R. (2010). Generations X, Y, Z: How social networks form the concept of the world without borders (the case of Lithuania). Limes: Cultural Regionalistics, 3(2), 170–183. https://doi.org/10.3846/limes.2010.17
• Mannheim, K. (1952). The problem of generations. In P. Kecskemeti (Ed.), Essays on the sociology of knowledge (pp. 276–320). London: Routledge & Kegan Paul.
• Marsita, J., Mashabi, N. A., Dewi, O. M., & Khairunnisa, P. A. (2024, December). The Relationship Between The Characteristics Of Gen X, Y, And Z In Understanding Halal Lifestyle And The Decision To Purchase Hotel Services. In Internatıonal Conference Of Humanities And Socıal Science (ICHSS) (pp. 1030-1049). https://www.programdoktorpbiuns.org/index.php/proceedings/article/download/466/464
• Mayer, R. E. (2009). The multimedia principle. Multimedia Learning, 223-241.
• Miller, J. D., & Cepuran, C. (2019). The impact of the Great Recession on Generation X. Longitudinal and Life Course Studies, 10(2), 201-216. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8046011/
• Mohr, K. A., & Mohr, E. S. (2017). Understanding Generation Z students to promote a contemporary learning environment. Journal on Empowering Teaching Excellence, 1(1), 84–94. https://doi.org/10.15142/T3M05T
• Nicholas, A. J. (2008). Preferred learning methods of the millennial generation. Faculty and Staff - Articles & Papers. 18. https://digitalcommons.salve.edu/fac_staff_pub/18
• Ng, E. S., Schweitzer, L., & Lyons, S. T. (2010). New generation, great expectations: A field study of the millennial generation. Journal of Business and Psychology, 25(2), 281-292.
• OECD. (2020). Youth and the world of work. https://www.oecd.org/employment/youth
• Özlü, D. (2023). X, Y ve Z Kuşaklarının Bilgi ve İletişim Teknolojileri Tutumları ile Bu Tutumların Çalışan Performansına Etkisi: Konya İlinde Bir Uygulama [Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi]
• Parker, K., & Igielnik, R. (2020). On the cusp of adulthood and facing an uncertain future: What we know about Gen Z so far. Pew Research Center. https://academicweb.nd.edu/~rwilliam/ndonly/readings/PopDynamics/04-BirthCohorts/Pew%20What%20We%20Know%20About%20Gen%20Z%20So%20Far%20-%20May%202020.pdf
• Park, J., & Gursoy, D. (2012). Generation effects on work engagement among US hotel employees. international journal of Hospitality Management, 31(4), 1195-1202.
• Phillipson, C. (2007). Understanding the baby boom generation: Comparative perspectives. International Journal of Ageing and Later Life, 2(2), 7-11. https://journal.ep.liu.se/IJAL/article/view/1167/504
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants.
• Rothman, S., & Hillman, K. (2008). X, Y and Z: Three decades of education, employment and social outcomes of Australian youth. https://research.acer.edu.au/research_conference_2008/3
• Saruhan, Ş. C., & Yıldız, M. L. (2014). Bilim, felsefe ve metodoloji. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Seemiller, C., & Grace, M. (2016). Generation Z goes to college. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Selwyn, N. (2009, July). The digital native–myth and reality. In Aslib proceedings (Vol. 61, No. 4, pp. 364-379). Emerald Group Publishing Limited.
• Smith, K. T., & Brower, T. R. (2012). Longitudinal study of green marketing strategies that influence Millennials. Journal of Strategic Marketing, 20(6), 535-551.
• Sezen, M. (2018). Z kuşağı öğrencilerinin öğrenme tutumları üzerine nitel bir araştırma. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(3), 210–225.
• Stelling, D. (2023). Do applicants from generation x, y, z differ in personality traits? data from selection procedures in aviation (1987–2019). Frontiers in Psychology, 14, 1173622. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10427927
• Tapscott, D. (2009). Grown up digital: How the Net generation is changing your world. New York, NY: McGraw-Hill. Taylor, P., Parker, K., Morin, R., Patten, E., & Brown, A. (2014). Millennials in adulthood. Pew Research Center: Washington, DC, USA.
• Tosun, E. (2022). Z Kuşağının özelliklerinin x ve y kuşaklarıyla karşılaştırılması. Sosyolojide Araştırma ve Uygulamalar, 72-74. https://www.researchgate.net/profile/Erkan-Tosun/publication/376271388_Z_Kusaginin_Ozelliklerinin_X_ve_Y_Kusaklariyla_Karsilastirilmasi/links/65718938946088588997bdb2/Z-Kusaginin-Oezelliklerinin-X-ve-Y-Kusaklariyla-Karsilastirilmasi.pdf
• Tunç-Şahin, C., Turan, S., & Karadeniz, O. (2021). X, y ve z kuşaklarının eğitim, öğretmen, öğrenci algıları. OPUS International Journal of Society Researches, 18(43), 6295-6327. https://doi.org/10.26466/opus.948789
• Twenge, J. M. (2017). The Costs of overprotecting the young-iGen: Why Today’s Super-Connected Kids Are Growing Up Less Rebellious, More Tolerant, Less Happy-and Completely Unprepared for Adulthood-and What That Means for the Rest of Us. Journal of Psychology, 1-13.
• Twenge, J. M., & Campbell, S. M. (2008). Generational differences in psychological traits and their impact on the workplace. Journal of Managerial Psychology, 23(8), 862-877.
• Twenge, J. M., Cooper, A. B., Joiner, T. E., Duffy, M. E., & Binau, S. G. (2019). Age, period, and cohort trends in mood disorder indicators and suicide-related outcomes in a nationally representative dataset, 2005–2017. Journal of Abnormal Psychology, 128(3), 185.
• UNESCO (2013). Education for All global monitoring report: teaching and learning for development. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000219171_eng
• Zemke, R., Raines, C., & Filipczak, B. (2000). Generations at work: Managing the clash of veterans, boomers, xers and nexters in your workplace. New York, NY: AMACOM.