The Life of Science and Thought in the Period of Sultan Mehmet the Conqueror

Yıl 2024, , 111 - 121, 15.12.2024

Selim Hilmi Özkan

https://doi.org/10.20860/ijoses.1581412

Öz

The Ottoman Empire was one of the principalities established in Anatolia after the Mongol invasion. The principality embarked on a conquest movement in the border region to make room for Turkmen from the east. After becoming politically more potent, this process fought with both Byzantium and Anatolian principalities and gave importance to science, art, and education. As a result, it attracted the attention of scholars in the region in a short time. Because the Seljuks had left a great scientific heritage, it was only natural that this legacy would be passed on to the state that held political sovereignty. In time, the Ottoman Principality became the center of this heritage. With Mehmed the conqueror [Fatih], the state entered a new phase and claimed the heritage of the East and the West.
This study will examine the impact of the new understanding that began with Fatih on Ottoman scientific thought and education. It will also try to reveal the influence of the Fatih complex on later madrasas and educational institutions. Our sources are the Fatih Foundation, and the studies based on it.

Anahtar Kelimeler

Fatih complex, Ottoman thought structure, education, science.

Fatih Sultan Mehmet Döneminde Bilim ve Düşünce Hayatı

Öz

Osmanlı Devleti Moğol istilası sonrası Anadolu’da kurulan beyliklerden birisidir. Beylik doğudan gelen Türkmenlere yer açmak amacı ile sınır bölgesinde fetih hareketine girişmiştir. Bu süreçte siyasi olarak güçlendikten sonra hem Bizans ile hem de Anadolu Beylikleri ile mücadele etmiş hem de bilme sanata ve eğitimi önem vermiştir. Bunun sonucu kısa süre içerisinde bölgedeki ilim adamlarının ilgisini çekmiştir. Çünkü Selçuklular aslında büyük bir bilimsel miras bırakmışlardı. Bu miras siyasi anlamda egemenliği elinde bulunduran devlete intikal etmesi en doğal olanıydı. Zaman içerisinde Osmanlı Beyliği bu mirasın merkezi haline geldi. Fatih ile birlikte devlet yeni bir aşamaya geçmiş hem doğunun hem de batının mirasına sahip çıkmıştır.
Bu çalışmada Fatih ile birlikte başlayan yeni anlayışın Osmanlı bilimsel düşüncesi ve eğitimi üzerindeki etkisi incelenecektir. Ayrıca Fatih külliyesinin daha sonraki açılan medreseler ve eğitim kurumları üzerindeki tesiri ortaya konmaya çalışılacaktır. Kaynaklarımızı Fatih vakfiyesi ve buna dayalı yapılan çalışmalar oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fatih külliyesi, Osmanlı düşünce yapış, eğitim, bilim.

Kaynakça

• Presidential State Archives Presidency Ottoman Archives [BOA] BOA, TS.MA.d., 3882.
• Adıvar, A. A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atçıl, A. (2019). Erken Modern Osmanlı İmparatorluğu'nda Âlimler ve Sultanlar. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Bilkan, A. F. (2021). Osmanlı İmparatorluk İdeolojisi. İstanbul: İletişim.
• Brown, P. (2000). Geç Antikçağda Roma ve Bizans Dünyası. (T. Kaçar, Trans.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Davies, N. (2006). Avrupa Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Davis, R. H. (2020). Orta Çağ Avrupa Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Emecen, F. M. (2012). Fetih ve Kıyamet 1453. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Erünsal, İ. E. (2018). Orta Çağ İslâm Dünyasında Kitap ve Kütüphâne. İstanbul: Timaş.
• Fleischer, C. H. (2021). Osmanlı İmparatorluğu'nda Aydın ve Bürokrat Tarihçi Mustafa Âli. (A. Ortaç, Trans.) İstanbul: Doğu Batı.
• Görgün, T. (2020). Osmanlı Düşüncesi. İstanbul: Tire Kitap.
• İhsanoğlu, E. (1995). Fatih Külliyesi Medreseleri Ne Değildi? Tarih Yazıcılığı Bakımından Tenkit ve Değerlendrime Denemesi. In M. Armağan, İstanbul Armağanı 1 Fetih ve Fatih (pp. 105-136). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• İnalcık, H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağı(1300-1600). (R. Sezer, Trans.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İpşirli, M. (2021). Osmalı İlmiyesi. İstanbul: Kronik Yayınları.
• Kütükoğlu, M. S. (2000). XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kayadibi, F. (2003). Fatih Sultan Mehmed Döneminde Eğitim ve Bilim. İ.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi(8), 1-18.
• Ocak, A. Y. (2022). Entellektüel Genç Osmanlı Sultanı: Fatih Sultan Mehmed. In H. Şahin, Entellektüel Bir Osmanlı Padişahı: Fatih Sultan Mehmed (pp. 41-61). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Öz, M. (2012). Tûsî Alâüddin. In Komisyon, İslam Ansiklopedisi (pp. 432-433). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özdemir, M. Ç. (1990). Fatih Medreseleri. Türk Yurdu, 11-16.
• Roberts, J. M. (2017). Avrupa Tarihi. (F. Aytuna, Trans.) İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Shefer-Mossensohn, M. (2019). Osmanlı'da Bilim. (K. Oğuz , Dü.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Susan Wise Bauer. (2018). Orta Çağ Dünyası . (M. Moralı, Trans.) İstanbul: Alfa Yayınları.
• Taşköprülüzâde Ahmed Efendi. (2019). eş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye fî Ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye, Osmanlı Âlimleri. (M. Hekimoğlu, Trans.) İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Unan, F. (2022). Fatih Devrinde Eğitim Öğretim ve Sahn-ı Seman Medreseleri. In H. Şahin, Entellektüel Bir Padişah: Fatih Sultan Mehmed (pp. 247-281). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Wickham, C. (2019). Ortaçağ’da Avrupa. (N. Epçeli, Trans.) İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Yaşaroğlu, M. K. (2005). Molla Gürânî, İslam Ansiklopedisi (pp. 248-250). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.