The 1933 Austrian ‘Liberation from the Turks’ Celebrations [Türkenbefreiungsfeier]: Historical Context and Repercussions in Turkey

Yıl 2024, Sayı: 22, 81 - 93, 15.12.2024

Mustafa Berat Keskin

https://doi.org/10.20860/ijoses.1545716

Öz

During the interwar period (1918-1939), Europe experienced political instability and the rise of authoritarian regimes, alongside growing tensions between major powers. Despite international tensions, Turkey and Austria generally maintained positive diplomatic relations during this period. However, the Celebrations of Liberation from the Turks in Vienna in 1933 harmed these relations. Austria, caught between the threat of annexation by Germany and Soviet Bolshevik propaganda, attempted to create a new perception of the enemy by commemorating the 250th anniversary of the Second Siege of Vienna. These celebrations aimed to foster national consciousness and emphasize independence within Austria. The 1933 celebrations, following initial events in May, were expanded and organized on a larger scale from September 7-12 in cooperation with the government and the church. Contrary to expectations, the September events did not foster an anti-Turkish atmosphere. On the contrary, Austrian officials adopted a careful approach during the organization. As a result, the celebrations failed to transcend their role as a mere propaganda tool and did not create the desired impact on the public. This study examines the dynamics that influenced the planning of these celebrations and Turkey’s approach to the matter.

Anahtar Kelimeler

Austria, Engelbert Dollfuss, Wilhelm Miklas, 1933, Austria-Turkey Diplomatic Relations

1933 Avusturya’sında Türklerden Kurtuluş Kutlamaları [Türkenbefreiungsfeier]: Tarihsel Arka Plan ve Türkiye’deki Yansımaları

Öz

İki Dünya Savaşı arası dönemde (1918-1939), Avrupa, siyasi istikrarsızlık ve otoriter rejimlerin yükselişi ile büyük güçler arasındaki gerilimlere sahne olmuştur. Bu dönemde Türkiye ve Avusturya, uluslararası gerginliklere rağmen diplomatik ilişkilerini genellikle olumlu bir şekilde sürdürmüştür. Ancak, 1933'te Viyana’da gerçekleştirilen Türklerden Kurtuluş Kutlamaları, bu ilişkiler üzerinde olumsuz etkiler yaratmıştır. Avusturya, Almanya’nın ilhak tehdidi ve Sovyetler Birliği’nin Bolşevik propagandası arasında sıkışmışken, II. Viyana Kuşatması’nın 250. Yıldönümü üzerinden yeni bir düşman algısı yaratılmaya çalışılmıştır. Bu kutlamalar, Avusturya’da ulusal bir bilinç oluşturmayı ve bağımsızlığı vurgulamayı amaçlamıştır. 1933’te yapılan kutlamalar, Mayıs ayında yapılan ilk etkinliklerin ardından, 7-12 Eylül tarihlerinde hükümet ve kilise iş birliğiyle daha geniş kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir. Eylül ayındaki bu etkinlikler sırasında beklenildiği gibi Türk karşıtı bir atmosfer oluşmamış, aksine Avusturyalı yetkililer organizasyonda dikkatli ve temkinli bir yaklaşım sergilemiştir. Sonuç olarak kutlamalar bir propaganda aracı olmaktan öteye geçememiş ve halk üzerinde hükümetin umduğu etkiyi yaratamamıştır. Bu çalışma, söz konusu kutlamaların planlanmasında etkili olan dinamikleri ve Türkiye’nin konuya yaklaşımını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engelbert Dollfuss, Wilhelm Miklas, Avusturya, 1933, Avusturya Türkiye Diplomatik İlişkileri

Kaynakça

• 1. Arşiv Vesikaları [Türkiye Cumhuriyeti ve Avusturya Arşivleri]
• Avusturya Devlet Arşivleri, Cumhuriyet Arşivi (ÖStA, AdR), NPA 30, 21515. 22 Mart 1933.
• ÖStA, AdR, NPA 711, 24224. 8 Ağustos 1933.
• ÖStA, AdR, NPA 711, 24975. 7 Eylül 1933.
• ÖStA, AdR: NPA 711, 20.216-13/32. 15 Ocak 1933.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA), 506/42768-192915- 99. 25 Ocak 1933.
• TDA, 501/32063-126201-3. 26 Haziran 1933.
• TDA, 506/42768-192915- 106. 16 Eylül 1933.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-10-0-0/146-42-9. 13 Kasım 1932.
• 2. Süreli Yayınlar / Gazeteler
• Alman gençliği. "Nankör müttefikler"in Türkler aleyhindeki tezahüratına iştirak etmiyor. (1933). Cumhuriyet. Yayım Tarihi: 25.09.1933. Sene: 10. Numarası: 3372.
• Avusturya. Viyana’da Toplanacak Katolik Kongresi. (1933). Hâkimiyeti Milliye. Yayım Tarihi: 05.09.1933. Sene: 14. Numarası: 4357.
• Der Ministerbesuch in Graz. Die Feier in der Engelmann-Arena. (1933). Grazer Tagblatt. Yayım Tarihi: 15.05.1933. Sene: 43. Numarası: 224.
• Die Rede des Bundeskanzlers. (1933). Neue Freie Presse. Yayım Tarihi: 12.09.1933. Numarası: 24785.
• Nadi, Y. (1933). Viyana devleti Tarihin tahrifinden Medet umuyor! Cumhuriyet. Yayım Tarihi: 08.09.1933. Sene: 10. Numarası: 3355.
• Nadi, N. (1933). Viyana şenliklerinin Feci ve komik Tarafları. Cumhuriyet. Yayım Tarihi: 13.09.1933. Sene: 10. Numarası: 3360.
• Nadi, N. (1933). Viyanadaki şenlikler. Cumhuriyet. Yayım Tarihi: 15.09.1933. Sene: 10. Numarası: 3362.
• Safa, P. (1933). Bir korkunun yıldönümü. Cumhuriyet. Yayım Tarihi: 13.09.1933. Sene: 10. Numarası: 3360.
• Sözün Kısası. Kaymakam Cevdet Beye Madalya Verdiler. (1933). Son Posta. Yayım Tarihi: 15.09.1933. Sene: 4. Numarası: 1129.
• Turhan, M. (1933). Viyana önünde Türkler. Cumhuriyet. Yayım Tarihi: 13.09.1933. Sene: 10. Numarası: 3360.
• 250 Sene Evvel Bugün: Türk Ordusu Viyana Önünde! Son Posta. (1933). Yayım Tarihi: 12.09.1933. Sene: 4. Numarası: 1126.
• 3. Telif ve İnceleme [Kaynak] Eserler
• Bozdoğan, S. (2020). Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis.
• Dallinger, S. (2023a). ‘Türkenbefreiungsfeiern’ der Parteien 1933 – Überblick. https://www.oeaw.ac.at/tuerkengedaechtnis/feiern/250-jaehriges-jubilaeum-1933/tuerkenbefreiungsfeiern-der-parteien-1933 adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 29.08.2024). Avusturya Bilimler Akademisi (ÖAW).
• Dallinger, S. (2023b). ‘Türkenbefreiungsfeier’ der Nationalsozialistinnen (13. Mai 1933). https://www.oeaw.ac.at/tuerkengedaechtnis/feiern/250-jaehriges-jubilaeum-1933/tuerkenbefreiungsfeier-der-nationalsozialistinnen adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 29.08.2024). Avusturya Bilimler Akademisi (ÖAW).
• Dallinger, S. (2023c). Katholikentag & Staatliche Türkenbefreiungsfeier 1933.
• https://www.oeaw.ac.at/tuerkengedaechtnis/feiern/250-jaehriges-jubilaeum-1933/katholikentag-staatliche-tuerkenbefreiungsfeier adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 27.08.2024). Avusturya Bilimler Akademisi (ÖAW).
• Dere, U. (2020). Cumhuriyet’in ilk yıllarında eski başkentte yeni rejimin ilk sembolü: Sarayburnu Atatürk Heykeli. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 67, 117-142.
• Egli, E. A. (2017). Atatürk’ün Mimarı’nın anıları, genç Türkiye inşa edilirken. (G. G. Uçer, çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ganahl, S. (2022). Campus Medius: Digitales Kartografieren in den Kultur- und Medienwissenschaften. Bielefeld: Transcript Verlag.
• Gollner, M. (2023). Wien 7, Türkische Reiterfigur. https://www.oeaw.ac.at/tuerkengedaechtnis/denkmaeler/ort/neustiftgasse-tuerkische-reiterfigur adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 29.08.2024). Avusturya Bilimler Akademisi (ÖAW).
• Koch, K. (2016). Österreich und die Türkei in der Zwischenkriegszeit 1918-1938. B. Haider- Wilson und M. Graf (Edt.). Orient & Okzident (s. 609-665). Wien: Neue Welt Verlag.
• Liebmann, M. (1986). Die geistige Konzeption der österreichischen Katholikentage in der Ersten Republik. I. Ackerl (Edt.). Geistiges Leben im Österreich der Ersten Republik: Auswahl der bei den Symposien in Wien vom 11. bis 13. November 1980 und am 27. und 28. Oktober 1982 gehaltenen Referate, Bd. 10. Wien: Verl. für Geschichte u. Politik.
• Miklas, W. (1933). Das Heldenzeitalter Österreichs: Reden des Bundespräsidenten, Wilhelm Miklas, bei der Türkenbefreiungsfeier und dem Allgemeinen Deutschen Katholikentag am 12. Sept. 1933. Wien: Österr. Heimatdienst.
• Rauscher, P. (2010). Die Erinnerung an den Erbfeind. Die „Zweite Türkenbelagerung“ Wiens 1683 im öffentlichen Bewusstsein Österreichs im 19. und 20. Jahrhundert. G. Haug-Moritz, L. Pelizaeus (Edt.). Repräsentationen der islamischen Welt im Europa der frühen Neuzeit (278-305). Münster: Aschendorff Verlag.
• Sachar, H. M. (2017). Avrupa’nın Katli 1918-1942. (E. Gökyaran, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.