Depreme Karşı Güçlendirme Gereksinimi Olan Kamu Binaları İçin Önceliklendirme Metodu Önerisi: Critic Yöntemi ve Çok Nitelikli Fayda Teorisi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 190 - 201, 30.06.2024

Hakan Akbaba , Halil Nohutcu

https://doi.org/10.29132/ijpas.1461017

Öz

Bu çalışma; depreme karşı güçlendirme gereksinimi olan kamu binaları (idari ve temel eğitim kurumları) için önceliklendirme, sıralama ve seçim probleminin çözümüne yönelik öneride bulunmaktadır. Kamu yöneticileri ve bina sahipleri depremlerden kaynaklı potansiyel kayıpları azaltmak amacıyla mevcut yapıları güçlendirme kararı ile sıklıkla karşı karşıya kalmaktadır. Bahse konu binaların sayısı ve güçlendirmeye duyulan gereksinimleri düşünüldüğünde, sınırlı olan ödeneklerin daha verimli kullanılması açısından, yapılacak sıralama ve seçim işlemi büyük önem arz etmektedir. Araştırmaya, Çok Nitelikli Karar Verme (MAUT) ile Kriterler arası Korelasyon Yol-uyla Kriterlerin Önem Tespiti (CRITIC) yöntemlerinin birlikte kullanılmasına dayalı olarak gerçekleştirilen seçim ve önceliklendirme problemi konu edilmiştir. Güçlendirme gereksinimi olan kamu binalarına ait yapısal, fiziksel ve ekonomik kat-egoride bazı parametreler esas alınmıştır. Kamu idari binaları ve temel eğitim binaları olmak üzere iki kategoride analizler gerçekleştirilmiş, elde edilen sonuçlar irdelenmiştir. Binaların güçlendirme amacıyla, önceliklendirilmesinde en önemli kriterlerin beton basınç dayanımı ve güçlendirme maliyeti olduğu sonucuna varılmıştır. Önerilen yöntemin kamu bina yöneticileri açısından seçim ve sıralamada objektif bir karar verme yaklaşımı olarak kullanılabileceği, bu sayede kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılabilmesine katkı sağlayacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Güçlendirme, Karar Verme, Çok Nitelikli Fayda Teorisi, CRIRIC Yöntemi, Kamu Binaları

Etik Beyan

Yazarlar bu makaleyle ilgili herhangi bir çıkar çatışması bildirmemektedir.

Prioritization Method Recommendation for Public Buildings Requiring Strengthening Against Earthquake: Critic Method and Multi-Attribute Benefit Theory

Öz

This study proposes a solution to the prioritization, ranking and selection problem for public buildings (administrative and basic educational institutions) in need of retrofitting against earthquakes. Public administrators and building owners are often faced with the decision to retrofit existing buildings in order to reduce potential losses due to earthquakes. Considering the number of buildings in question and their retrofit-ting needs, the ranking and selection process is of great importance for more efficient use of limited funds. The selection and pri-oritization problem based on the combination of Multi-Attribute Decision Making (MAUT) and Criteria Importance Through Intercritera Correlation (CRITIC) methods is the subject of the research. It is based on some parameters in structural, physical and economic categories of public buildings in need of retrofitting. Analyses were carried out in two categories, public admin-istrative buildings and basic education buildings, and the results obtained were analyzed. It is concluded that the most important criteria for prioritizing buildings for retrofitting are con-crete compressive strength and retrofitting cost. It is evaluated that the proposed method can be used as an objective decision-making approach in selection and ranking for public building managers, thus contributing to the effective and efficient use of public resources.

Anahtar Kelimeler

Decision Making, Multiattribute Utility Theory, CRITIC Method, Public Buildings

Etik Beyan

The Authors report no conflict of interest relevant to this article.

Kaynakça

• DBYBHY. (2007). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
• TBDY. (2018). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği. Ankara: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• Güner, B. (2020), Türkiye’deki Deprem Hasarlarına Dönemsel Bir Yaklaşım; 3 Dönem 3 Deprem. Doğu Coğrafya Dergisi 25(43), 139-152.
• Cansız, S. (2022). Türkiye’de Kullanılan Deprem Yönetmeliklerinin Özellikleri ve Eşdeğer Yatay Deprem Yükü Hesabının Değişimi. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 14(1), 58-71.
• Keleşoğlu, Ö., Çakar, H., ve Polat, A. (2017). Determination of the Performance of an Existing Reinforced Concrete Structure According to the 2007 Earthquake Regulations and Strengthening Proposal. International Journal of Pure and Applied Sciences, 3(2), 58-67.
• Özer, M. A. (2009). Performans Yönetimi Uygulamalarında Performansın Ölçümü ve Değerlendi-rilmesi. Sayıştay Dergisi, (73), 3-29.
• Aydoğan, M, (2000), Betonarme Binalarda Onarım ve Güçlendirme Sistemleri ve Tasarımı, TMMOB İnşaat Müh. Odası, İstanbul.
• Aköz, A., H., 2008. Deprem Etkisi Altındaki Tarihi Yığma Yapıların Onarım ve Güçlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ören, P. (2010). Öngermeli veya Ardçekmeli Prefabrik Betonarme Binaların Güçlendirilmesi: Bir Durum Çalışması, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Purkis, S. (2016). İstanbul’da inşaat odaklı birikimin durdurulamayan yükselişi: konut fazlasına karşın artan konut açığı. Mülkiye Dergisi, 40(4), 91-112.
• Yılmaz, Z., Çankaya, F., ve Karakaya, A. (2017). Yıkım ve yeniden yapım maliyetlerini etki-leyen faktörlerin bina maliyet oranı açısından önemi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(2), 395-412.
• Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı (UDSEP 2012-2023) Başbakanlık, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
• Vona, M., Manganelli, B., Tataranna, S. ve Anelli, A. (2018). An Optimized Procedure to Es-timate the Economic Seismic Losses of Existing Reinforced Concrete Buildings due to Seismic Da-mage. Buildings, 8, 144.
• Zawacki B, S., Jafarzadeh , R. ve Walsh K, Q. (2020), Ingham J., Proposed Decision-Making Framework for the Risk Management of Publicly Owned Earthquake Prone Buildings, Journal of Performance of Constructed Facilities, 34-5.
• Çakir, S. ve Perçin, S. (2013). Çok kriterli karar verme teknikleriyle lojistik firmalarında per-formans ölçümü/Performance measurement of logistics firms with multi-criteria decision making methods. Ege Akademik Bakis, 13(4), 449.
• Konuşkan, Ö., Mühendisliği, A. E., ve Uygun, Ö. (2014). Çok Nitelikli Karar Verme (Maut) Yöntemi ve bir Uygulaması. Ömer Halisdemir Üniversitesi: Niğde, Turkey.
• Engin, O., Sarucan, A. ve Baysal, M. E. (2018). Türkiye için çok kriterli karar verme yöntemleri ile yenilenebilir enerji alternatiflerinin analizi. International Journal of Social and Humanities Scien-ces Research (JSHSR), 5(23), 1223-1231.
• Ulutaş, A., Karaköy, Ç., Arıç, K. H. ve Cengiz, E. (2018). Çok kriterli karar verme yöntemleri ile lojistik merkezi yeri seçimi. İktisadi Yenilik Dergisi, 5(2), 45-53.
• American Society for Testing and Materials (ASTM), Standard Practice for Measuring Li-fe-Cycle Costs of Buildings and Building Systems ASTM (E917-13), USA, 2013.
• Gemici, Ş. A. (2008). Gayrimenkul değerlemesi, maliyet yaklaşımına dayalı bina değer tahmin yöntemi ve İstanbul ili için bir uygulama (Doctoral dissertation, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Aladağ, Z. (2004). Karar Teorisi. Genişletilmiş 2.b. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Yayınları.
• Karakaya, K. (2003). İstanbul Boğazından Gemilerin Emniyetli Geçişinin Analitik Hiyerarşi Prosesi Kullanarak Analizi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Başarır, B., Diri, B. Ş. Bina Cephelerinin Yenilenmesinde Kullanılan Stratejiler. 7. Ulusal Çatı& Cephe Sempozyumu 3– 4 Nisan 2014 Yıldız Teknik Üniversitesi Beşiktaş - İstanbul.
• Yücel, Y. B. (2018). Çok kriterli karar verme teknikleri ile tekstil sektöründe en uygun tedarikçi seçimi ve bir yazılım uygulaması (Master's thesis, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Akandere, G. (2021). Yeşil Sertifikalı Limanların Performansının Entegre ENTROPİ-TOPSIS Yöntemleri̇ İle Değerlendirilmesi̇. Hacettepe University Journal of Economics & Administrative Sci-ences/Hacettepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(4).
• Caner, Ç. İ. L., Azkeskin, S. A. ve Aladağ, Z. (2022). Bir Otomotiv İşletmesinde Vikor Yöntemi ile Plastik Enjeksiyon Makinesi Seçimi. International Journal of Pure and Applied Sciences, 8(2), 507-518.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Küçükönder, H. ve Demirarslan, P. Ç. (2017). PROMETHEE ve MAUT Yöntemlerinin Karşı-laştırılması Üzerine Bir Çalışma: Karadeniz Bölgesi Örneği. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 203 – 228.
• Ishızaka, A. ve Nemery, P. (2013), Multi-Criteria Decision Analysis:Methods and Software, John Wiley & Sons Ltd. Published, Chichester/UK.