THE ROLE OF SOCIAL ASSISTANCE BRANCHES OF PUBLIC HOUSES IN THE SCOPE OF COMBATING POVERTY IN THE EARLY REPUBLIC PERIOD

Yıl 2020, , 61 - 86, 11.06.2020

Turgay Akkuş , Nursal Kumaş Berrin Sarıtunç

https://doi.org/10.37093/ijsi.746411

Öz

One of the most important problems created in the social construction of Turkey with political developments in the first quarter of the 20th century was poverty. Effects caused by the massive war in Turkey showing the characteristics of a pre-capitalist agricultural society, People’s possibility to benefit from education and problems in its duration, the extent and availability of health services, deficiencies in transportation and communication infrastructure and common nutritional insufficiency caused human and relative poverty problems. From the early years of the Republic, policies were created to solve the poverty problem or to bring it to an acceptable level within the framework of national resources and global conjuncture. People's Houses created for the socialization of the revolution and its norms and values, contributed to the solution of the multidimensional problems internalized by poverty through the financial and human resources they could create throughout the country with ictimâî (social assistance) branches in the organizational structure. This modest study reveals the added value based on first-hand resources.

Anahtar Kelimeler

Poverty, Public Houses, Social Assistance Branches of Public Houses

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE YOKSULLUKLA MÜCADELE KAPSAMINDA HALKEVLERİ SOSYAL YARDIM ŞUBELERİNİN ROLÜ

Öz

XX. Yüzyılın ilk çeyreğinde yaşanan siyasî gelişmelerin Türkiye’nin toplumsal yapılanmasında yaratmış olduğu en önemli sorunlardan birisi yoksulluktu. Pre-kapitalist bir tarım toplumu özellikleri gösteren Türkiye’de kitlesel savaşların yol açtığı etkiler, nüfusun eğitim-öğretim hizmetlerinden yararlanma olanağı ve süresindeki sorunlar, sağlık hizmetlerinin yaygınlığı ve ulaşılabilirliğindeki sınırlılık, ulaşım ve iletişim alt yapısındaki eksiklikler ve yaygın beslenme yetersizlikleri, insanî ve göreli yoksulluk problemlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren ulusal kaynaklar ve küresel konjonktürün belirleyici olduğu bir çerçevede yoksulluk sorununu çözümlemeye veya kabul edilebilir bir düzeye çekmeye yönelik siyasalar oluşturuldu. Devrimin ve onu oluşturan norm ve değerlerin toplumsallaştırılması amacıyla oluşturulan Halkevleri, örgütlenme yapısındaki ictimâî yardım (sosyal yardım) şubeleriyle ülkenin bütününde yaratabildikleri mâlî ve insanî kaynaklar ile yoksulluğun içselleştirdiği çok boyutlu sorunların çözümlenmesine yönelik katkılar sağlamışlardır. Bu mütevâzı çalışma söz konusu katma değeri birinci el kaynaklara dayalı olarak ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Halkevleri, Halkevleri Sosyal Yardım Şubeleri

Kaynakça

• 1.Cumhuriyet Arşivi
• BCA, 490-01-846-349-2-31; 490-01-846-349-2-34; 490-01-1464-4-2-1.
• 2.Birincil Yayınlar
• Afyon Halkevi, Afyon, 1933.
• Ankara Halkevi İçtimâî Yardım Şubesi Husûsî Talîmâtnâmesi, Hâkimiyet-i Milliye Matbaası, Ankara, 1932.
• Ankara Halkevi İçtimâî Yardım Komitesi Mesai Raporu, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara, 1934.
• Antalya Halkevi Broşürü (29 Ekim 1933). Antalya, Antalya Matbaası, 1933.
• Aydın Halkevi Broşürü (29 Ekim 1933). İzmir Nefaset Matbaası, 1933.
• Bilecik Halkevi 1935 Broşürü (1936). Bilecik Halkevi Basımevi, 1936.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942.
• CHP Halkevleri Öğreneği, Ankara, 1938.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi (1932). Hâkimiyeti Millîye Matbaası, Ankara, 1932.
• CHP Teftiş Raporları, Zonguldak Halkevi Hakkında Uzun Rapor (18 Eylül 1933). No:67.
• CHP Mardin Halkevi Cumhuriyetten Önce ve Sonra Halkevi Broşürü (1938). 5, Mardin Halkevi Yayını Resimli Ay Matbaası Şirketi, Mardin, 1938.
• CHP Teftiş Raporları, Şebinkarahisar Halkevi Hakkında Uzun Rapor (11 Ağustos 1933). No:53.
• CHP Teftiş Raporları, Zonguldak Halkevi Hakkında Uzun Rapor (18 Eylül 1933). No:67.
• Eskişehir Halkevleri.
• Eminönü Halkevi Sosyal Yardım Komitesi’nin 2 Yıllık Çalışmaları (1943).
• Gediz Manisa Halkevi Aylık Dergisi, Dereli Basımevi/ Vedat Tan Matbaası, Manisa.
• Halkevleri Çalışmalar İstatistikler 1932-1941.
• Halkevleri 1932-1935 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı.
• Halkevlerinin 1933 Senesi Faaliyet Raporları Hulâsaları, Hâkimiyeti Milliye Matbaası, Ankara, 1934.
• Halkevlerinin 1934 Senesi Faâliyet Raporları Hulâsası, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
• İstanbul Eminönü Halkevi 1936-1938 Evimizin İki Yıllık Çalışma Bilançosu.
• İstanbul Halkevi’nin Geçen İki Yıllık İşleri (1933), Burhaneddin Matbaası, İstanbul, 1933.
• Kadıköy Halkevinin 1935-1943 Yılı Çalışmaları (1943), Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1943.
• Kadıköy Halkevi 1935-1938.
• Kayseri Halkevi Armağanı (29 Birinciteşrin 1933), Yenimatbaa, Kayseri, 1933.
• Ülkü Halkevleri Dergisi.
• Türkiye Cumhuriyetinin Onuncu Yılında Zonguldak Halkevi, Holivut Matbaası, İstanbul,1933.
• 3.Tetkik Eserler
• Ağırbaş, İsmail; Akbulut, Yasemin; Önder, Ömer Rıfkı (2011). “Atatürk Dönemi Sağlık Politikası”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (48), 733-748.
• Akdur, Recep (2008). “Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Sağlık”. 12. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi (21-25 Ekim 2008, Ankara) Kitabı, 45-71.
• Mağmumi, Dr. Şerafettin (2010). Anadolu ve Suriye’de Seyahat Hatıraları. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Durak, Gökhan (2006). “Trakya Bölgesi Halkevleri Faaliyetleri” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Duru, M. Celâl (1939). “Halkevleri Postası”. Ülkü Dergisi, XIV (79), 71-72; (1940), XV, (86), 175.
• Karabulut, Umut (2007). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sağlık Hizmetlerine Toplu Bir Bakış: Dr. Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı ve Hizmetleri (1925-1937)”. ÇTTAD, VI (15), 151-160.
• Keskinbora, H.Kadircan (2009). “Atatürk Döneminde Trahomla Mücadele Tarihçesine Bakış”. Atatürk Dönemi Sağlık Tarihi Kongre Bildirileri. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 413-422.
• Özkaya, Hilal (2016). “Cumhuriyet Döneminde Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 20(2), 77-84.
• Öztürk, Mustafa (1999). “Cumhuriyet Dönemi’nde Sağlık Hizmetleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 6(1), 37-41.