PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRME İLE İŞ TATMİNİ ARASINDAKİ İLİŞKİDE ÖRGÜTSEL ÖZDEŞLEŞMENİN ARACI ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 301 - 328, 11.06.2020

Burak Özdemir Esra Ulutaş Atan

https://doi.org/10.37093/ijsi.746483

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada sosyal mübadele kuramı bağlamında psikolojik güçlendirme ile iş tatmini arasındaki ilişki üzerinde örgütsel özdeşleşmenin aracı rolünü incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla kolayda örneklem yoluyla 134 beyaz yakalı özel sektör çalışanından veriler elde edilmiştir. Araştırmada psikolojik güçlendirmenin ölçümünde psikolojik güçlendirme ölçeği (PG-Ö) kullanılmıştır. Ölçek, anlam, yeterlilik, özerklik ve etki boyutlarını içermektedir. Örgütsel özdeşleşmenin ölçümünde örgütsel özdeşleşme ölçeği (ÖÖ-Ö), iş tatmininin ölçümünde ise iş tatmini ölçeğinden (İT-Ö) yararlanılmıştır. Örgütsel özdeşleşme ve iş tatmini ölçekleri tek boyutlu ölçeklerdir. Ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. Bu doğrultuda ölçeklerin Cronbach Alfa değerleri belirlenmiş (α>0,90) ve keşfedici faktör analizi uygulanmıştır. Araştırma bulguları, psikolojik güçlendirmeye ait anlam ve özerklik boyutlarının iş tatmini üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra psikolojik güçlendirmenin anlam boyutu örgütsel özdeşleşmeyi pozitif yönde etkilemektedir. Ayrıca örgütsel özdeşleşme de iş tatminini pozitif yönde yordamaktadır. Son olarak psikolojik güçlendirmenin anlam boyutunun iş tatmini üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin bütünleyici aracılık etkisine sahip olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Mübadele Kuramı, Psikolojik Güçlendirme, Örgütsel Özdeşleşme, İş Tatmini, Beyaz Yaka Çalışan

THE MEDIATING ROLE OF ORGANIZATIONAL IDENTIFICATION ON THE RELATIONSHIP BETWEEN PSYCHOLOGICAL EMPOWERMENT AND JOB SATISFACTION

Öz

In this research, it is aimed to examine the mediator role of organizational identification on the relationship between psychological empowerment and job satisfaction within the context of social exchange theory. For this aim, data was obtained from 134 white-collar private sector employees through convenience sampling method. In the research, Psychological Empowerment Scale (PE-S) was used to measure psychological empowerment. The scale includes dimensions of meaning, competence, autonomy and impact. Organizational identification Scale (OI-S) was used for the measurement of organizational identification, and the Job Satisfaction Scale (JS-S) was used for the measurement of job satisfaction. Organizational identification and job satisfaction scales are unidimensional scales. Validity and reliability analyses of the scales were performed. In this context, Cronbach's Alpha values of the scales were determined (α>0,90) and exploratory factor analysis was applied. Research findings show that the meaning and autonomy dimensions belong to psychological empowerment are effective on job satisfaction. In addition, the meaning dimension of psychological empowerment positively affects organizational identification. Besides, organizational identification positively predicts job satisfaction. Finally, it has been determined that organizational identification has a complementary mediating effect on the relationship between psychological empowerment and job satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Social Exchange Theory, Pyschological Empowerment, Organizational Identification, Job Satisfaction, White Collar Employee

Kaynakça

• Agho, Augustine. O.; Price, James L.; Mueller, Charles W. (1992). “Discriminant Validity of Measures of Job Satisfaction, Positive Affectivity and Negative Affectivity”. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 65, 185-196.
• Akgündüz, Yılmaz; Kale, Anıl; Pazarbaşı, Gaye (2014). “Futbol Turizmine Hizmet Eden Otel Çalışanlarının Psikolojik Güçlendirme Algılarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkisi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 1-15.
• Armeli, Stephen; Eisenberger, Robert, Fasolo; Pier Paolo; Lynch, Patrick. (1998). “Perceived Organizational Support and Police Performance: The Moderating Influence of Socioemotional Needs”. Journal of Applied Psychology, 83(2), 288-297.
• Ashforth, Blake E.; Mael, Fred (1989). “Social Identity and the Organization”. Academy of Management Review, 14, 20–39.
• Aydoğmuş, Ceren; Ergeneli, Azize; Camgöz, Selin M. (2015). “The Role Of Psychological Empowerment On The Relationship Between Personality And Job Satisfaction”. Research Journal of Business and Management, 2(3), 251-276.
• Baron, Reuben M.; Kenny, David A. (1986). “The Moderator–Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Başar, Ufuk; Basım, Nejat (2015). “Etik Liderliğin İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Aracı Rolü”. 3. Örgütsel Davranış Kongresi, 117-122.
• Beldek, Emine Gülsün (2017). “Örgütsel Özdeşleşmenin Örgütsel Sinizm Ve Örgütsel Muhalefet İle İlişkisi: Görgül Bir Araştırma”. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(1), 16-47.
• Bolat, Oya İnci; Bolat, Tamer; Seymen, Oya Aytemiz (2009). “Güçlendirici Lider Davranışları ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin Sosyal Mübadele Kuramından Hareketle İncelenmesi”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 215-239.
• Bryman, Alan; Cramer, Duncan (2003). Quantitative Data Analysis with SPSS Release 8 for Windows. New York: Routledge.
• Bayrak Kök, Sabahat (2006). “İş Tatmini Ve Örgütsel Bağlılığın İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, 20(1), 291-317.
• Büyüköztürk, Şener. (2002). “Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-433.
• Carless, Sally A. (2004). “Does Psychologıcal Empowerment Mediate The Relationship Between Psychological Climate And Job Satisfaction?”. Journal of Business and Psychology, 18(4), 405-425.
• Chernyak-Hai, Lily; Rabenu, Edna (2018). “The New Era Workplace Relationships: Is Social Exchange Theory Still Relevant?”. Industrial and Organizational Psychology: Perspectives on Science and Practice, 11(3), 456-481.
• Chiu, Wai Yee Betty; Fai Ng, Fung (2013). “Improvement of Job Satisfaction and Organisational Commitment through Work Group Identification: An Examination of the Quantity Surveyors in Hong Kong”. Australasian Journal of Construction Economics and Building, 13(3), 80-95.
• Cho, Taejun; Faerman, Sue. R. (2010). “An Integrative Approach to Empowerment”. Public Management Review, 12(1), 33-51.
• Conger, Jay. A.; Kanungo, Rabindra N. (1988). “The Empowerment Process: Integrating Theory and Practice”. The Academy of Management Review, 13(3), 471-482.
• Crede, Marcus; Chernyshenko, Oleksandr. S.; Stark, Stephen; Dalal, Reeshad S.; Bashshur, Michael (2007). “Job Satisfaction as Mediator: An Assessment of Job Satisfaction’s Position within the Nomological Network”. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 80, 515-538.
• Cropanzano, Russell; Mitchell, Marie S. (2005). “Social Exchange Theory: An Interdisciplinary Review”. Journal of Management, 31(6), 874-900.
• Çalışkan, Abdullah; Hazır, Köksal (2012). “Psikolojik Güçlendirmenin İş Tatminine Etkisinde Örgütsel Bağlılığın Aracılık Rolü”. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 48-76.
• Dakhilalian, Mohammad; Jazi, Ebrahim M.; Taghiyar, M. Jafar (2009). “Analysis of Randomness of Runs and Its Application for Statistical Tests”. International Journal of Computer Science and Network Security, 9(9), 83-90.
• Demiray, Sevcan (2018). “Psikolojik Güçlendirme İle İş Doyumu Arasındaki İlişki”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Demirtaş, H. Andaç (2003). “Sosyal Kimlik Temel Kavram ve Kuramı, Varsayımlar”. İletişim Araştırmaları, 1(1), 123-144.
• Dönmez, Gökhan (2012). “Personeli Güçlendirme ve Tükenmişlik İlişkisi: İş Yükü-Kontrolü Modeli Açısından Bir Değerlendirme”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Dutton, Jane E.; Dukerich, Janet M.; Harquail, Celia V. (1994). “Organizational Images and Member Identification”. Administrative Science Quarterly, 39, 239-263.
• Eğinli, Ayşen T. (2009). “Çalışanlarda İş Doyumu: Kamu Ve Özel Sektör Çalışanlarının İş Doyumuna Yönelik Bir Araştırma”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 35-52.
• Ertürk, Alper (2010). “Exploring Predictors of Organizational Identification: Moderating Role of Trust on the Associations Between Empowerment, Organizational Support, and Identification”. European Journal of Work and Organizational Psychology, 19(4), 409-441.
• Fei, Teddy Lian K.; Aun, Law Kian (2018). “The Influence of Social Exchange Mediators on the Impact of Human Resource Practices”. European Journal of Educational & Social Sciences, 3(1), 76-98.
• Griffin, R. W.; Bateman, T. S. (1986). “Job Satisfaction and Organizational Commitment”, Cooper, Cary L.; Robertson, Ivan T. (Eds.). International Review of Industrial and Organizational Psychology, New York: Wiley, 157–188.
• Güven Güres, Ceren (2015). “Yönetici Liderlik Yaklaşımının Çalışanın Örgütsel Bağlılığı, İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Türkiye’deki Ceza İnfaz Kurumlarında Bir Araştırma”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hair Jr., Joseph F.; Black, William C.; Babin, Barry J.; Anderson, Rolph E. (2010). Multivariate Data Analysis: A Global Perspective. Upper Saddle River: Pearson Education.
• Hayes, Andrew F. (2013). Introduction to Mediation, Moderation and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach. New York: The Guilford Press.
• Hechanova, Ma. Regina M.; Alampay, Ramon B. A.; Franco Edna P. (2006). “ Psychological Empowerment, Job Satisfaction and Performance Among Filipino Service Workers”. Asian Journal of Social Psychology, 9, 72–78.
• Hoyle, Rick H.; Robinson, Jorgianne Civey (2004). “Mediated and Moderated Effects in Social Psychological Research: Measurement, Design, and Analysis Issues”. Sansone, Carol; Morf, Carolyn C.; Panter, A. T. (Eds.). The Sage Handbook of Methods in Social Psychology, CA: Sage Publication, 213-233.
• Işın, Ahmet Faruk (2009). “Psikolojik Personel Güçlendirme ve İş Tatmini Arasındaki İlişki ve Bir Uygulama”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Janssen, Maike (2014). “The Influence Of HRM Practıces On Innovative Work Behaviour: A Systematıc Literature Review”. (Unpublished Master Thesis), University of Twente, Enschede.
• Kanbur, Engin (2017). “Psikolojik Güçlendirme ve Örgütsel Özdeşleşme Arasında Birey-Örgüt Uyumunun Aracı Rolü”. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(7), 63-82.
• Karanika-Murray, Maria, Duncan, Nikita; Pontes, Halley M.; Griffiths, Mark D. (2014). “Organizational Identification, Work Engagement, and Job Satisfaction”. Journal of Managerial Psychology, 30(8), 1019-1033.
• Kavak, Bahtışen (2013). Pazarlama ve Pazar Araştırmaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kavak, Bahtışen; Kazancı Sunaoğlu, Şerife; Taner, Neslişah (2016). “Yeniliği benimseyen kategorilerinin Bütüncül ve Analitik Düşünme Açısından Farklılıkları: Akıllı Telefonlar İçin Bir İnceleme”. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 20, 179-200.
• Korkmaz, Oya (2012). “Differences in Employees’ Perception of Employee Empowerment Practices”. European Journal of Social Sciences, 34(1), 43-57.
• Lambe, C. Jay; Wittmann, C. Michael; Soekman, Robert, E. Spekman (2001). “Social Exchange Theory and Research on Business-to-Business Relational Exchange”. Journal of Business-to-Business Marketing, 8(3), 1-36.
• Lee, Eun-Suk; Park, Tae-Youn; koo, Bonjin (2015). “Identifying Organizational Identification as a Basis for Attitudes and Behaviors: A Meta-Analytic Review”. Psychological Bulletin, 14185, 1049-1080.
• Lian, Kok Fei (2017). “Trust, Leader-Member Exchange and Organizational Outcomes: A Structural Equation Model in the Malaysian Work Setting”. The Journal of International Social Research, 10(52), 1097-1108.
• MacKinnon, David P.; Lockwood, Chondra M.; Hoffman, Jeanne M.; West, Stephen G.; Sheets, Virgil (2002). “A Comparison of Methods to Test Mediation and Other Intervening Variable Effects”. Psychological Methods, 7, 83-104.
• Mael, Fred A.; Ashforth, Blake E. 1992. “Alumni and Their Alma Mater: A Partial Test of the Reformulated Model of Organizational Identification”. Journal of Organizational Behavior, 13, 103-123.
• March, James G.; Simon, Herbert A. (1958). Organizations. New York: Wiley.
• Mathieu, John E.; Zajac, Dennis M. (1990). “A Review and Meta-Analysis of the Antecedents, Correlates, and Consequences of Organizational Commitment”. Psychological Bulletin, 108(2), 171–194.
• Menon, Sanjay T. (2001). “Employee Empowerment: An Integrative Psychological Approach”. Applied Psychology: An International Review, 50(1), 153-180.
• Mowday, Richard T.; Steers, Richard M.; Porter, Lyman W. (1979). “The Measurement of Organizational Commitment”. Journal of Vocational Behavior, 14, 224–247.
• Nakip, Mahir (2013). Pazarlamada Araştırma Teknikleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Olkkonen, Maria-Elena; Lipponen, Jukka (2006). “Relationships between Organizational Justice, Identification with Organization and Work Unit, and Group-Related Outcomes”. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 100, 202-215.
• Örücü, Edip; yumuşak, Sedat; Bozkır, Yasin (2006). “Kalite Yönetimi Çerçevesinde Bankalarda Çalışan Personelin İş Tatmini ve İş Tatminini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Yönetim ve Ekonomi, 13(1), 39-51.
• Özer, K. Ozan; Ergün, Özgür; Okatan, Tuncer (2015). “Personel Güçlendirmenin İş Tatmini Üzerindeki Etkileri: İstanbul Otelcilik Sektörü Araştırması”. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6, 104-115.
• Pelit, Elbeyi; Öztürk, Yüksek; Arslantürk, Yalçın (2011). "The Effects of Employee Empowerment on Employee Job Satisfaction: A Study on Hotels in Turkey". International Journal of Contemporary Hospitality Management, 23(6), 784-802.
• Polat, Mustafa (2009). “Örgütsel Özdeşleşmenin Öncülleri ve Ardılları Üzerine Bir Saha Çalışması”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Porter, Lyman W.; Steers, Richard M.; Mowday, Richard T.; Boulian, Paul V. (1974). “Organizational Commitment, Job Satisfaction, and Turnover Among Psychiatric Technicians”. Journal of Applied Psychology, 59, 603–609.
• Preacher, Kristopher J.; Hayes, Andrew F. (2008). “Asymptotic and Resampling Strategies for Assessing and Comparing Indirect Effects in Multiple Mediator Models”. Behavior Research Methods, 40, 879-891.
• Riketta, Michael (2005). “Organizational Identification: A Meta-Analysis”. Journal of Vocational Behavior, 66, 358-384.
• Robbins, Stephen P.; Judge, Timothy A. (2013). Organizational Behavior. New Jersey: Pearson.
• Spreitzer, Gretchen M. (1995). “Psychological Empowerment in the Workplace: Dimensions, Measurement, and Validation”. Academy of Management, 38(5), 1442-1465.
• Spreitzer, Gretchen M. (1996). “Social Structural Characteristics of Psychological Empowerment”. The Academy of Management Journal, 39(2), 483-504.
• Spreitzer, Gretchen M; Kizilos, Mark A., Nason, Stephen W. (1997). “A Dimensional Analysis of the Relationship between Psychological Empowerment and Effectiveness, Satisfaction, and Strain”. Journal of Management, 23(5), 679-704.
• Spreitzer, Gretchen M.; De Janasz, Suzanne C.; Quinn, Robert E. (1999). “Empowered to Lead: The Role of Psychological Empowerment in Leadership”. 20(4), 511-526.
• Tabachnik, Barbara G.; Fidell, Linda S. (2015). Çok Değişkenli İstatistiklerin Kullanımı. Baloğlu, Mustafa (Çev.). Ankara: Nobel Akademik.
• Tetik, Nuray (2016). “The Effects of Psychological Empowerment on Job Satisfaction and Job Performance of Tourist Guides”. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 6(2), 221-239.
• Thomas, Kenneth W.; Velthouse, Betty A. (1990). “Cognitive Elements of Empowerment: An "Interpretive" Model of Intrinsic Task Motivation”. The Academy of Management Review, 15(4), 666-681.
• Toker, Boran (2007). “Demografik Değişkenlerin İş Tatminine Etkileri: İzmir’deki Beş Ve Dört Yıldızlı Otellere Yönelik Bir Uygulama”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 92-107.
• Tolay, Ebru; Sürgevil, Olca; Topoyan, Mert (2012). “Akademik Çalışma Ortamında Yapısal ve Psikolojik Güçlendirmenin Duygusal Bağlılık ve İş Doyumu Üzerindeki Etkileri”. Ege Akademik Bakış, 12(4), 449-465.
• Torun, Yasemin (2016). “Personel Güçlendirme ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü: Örgütsel Sinizm Ölçeği Geliştirmeye Yönelik Bir Araştırma”, (Yayınlanmamış Doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ugboro, Isaiah O.; Obeng, Kofi (2000). “Top Management leadership, Employee Empowerment, Job Satisfaction, and Customer Satisfaction in TQM Organizations: An Empricial Study”. Journal of Quality Management, 5(2), 247-272.
• Van Dick, Rolf; Christ, Oliver; Stellmacher, Jost; Wagner, Ulrich; Ahlswede, oliver; Grubba, Cornelia; Hauptmeier, Martin; Höhfeld, Corinna; Moltzen, Kai; Tissington, Patrick A. (2004). “Should I Stay or Should I Go? Explaining Turnover Intentions with OrganizationalIdentification and Job Satisfaction”. British Journal of Management, 15, 351-360.
• Wang, Guangping; Lee, Peggy D. (2009). “Psychological Empowerment and Job Satisfaction An Analysis of Interactive Effects”. Group & Organization Management, 34(3), 271-296.
• Yarmacı, Nihan (2012). “Psikolojik Güçlendirmenin örgütsel Özdeşleşmeye Etkisi: Otel İşletmelerinde Bir Araştırma”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Yavan, Ayşe A.; Sökmen, Alptekin; Bıyık, Yunus (2918). “Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Özdeşleşmenin İş tatmini ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi”. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 898- 913.